Bókasafnið - 01.07.2017, Blaðsíða 21

Bókasafnið 41. árg – 2017 21
Inngangur
Rafbókasafnið var opnað 30. janúar 2017 og er
aðgengilegt á slóðinni rafbokasafnid.is / raf-
bókasafnið.is.
Markmið með Rafbókasafninu er hefj a útlán á raf- og hljóðbókum á íslenskum almenningsbóka-
söfnum. Flestar bækurnar í Rafbókasafninu
eru á ensku en ráðgert er að í framtíðinni
verði einnig í boði íslenskt efni. Fyrst um
sinn verður þjónustan aðeins í boði fyrir lánþega
Borgarbókasafnsins, en er fram líða stundir mun
öllum almenningsbókasöfnum í Gegni standa til boða að
gerast aðilar að rafbókasamlaginu og bjóða lánþegum sínum
þjónustu Rafbókasafnsins.
Rafbókasafnið er samstarfsverkefni Landskerfi s bókasafna
hf. og Borgarbókasafns Reykjavíkur. Það er opið allan
sólarhringinn. Notendanafn og lykilorð fyrir innskráningu
á Rafbókasafnið er það sama og inn á leitir.is. Notenda-
viðmót er í boði á íslensku, ensku, dönsku og spænsku. Raf-
bókasafnið byggir á OverDrive1 rafbókaveitunni sem býður
bókasöfnum um allan heim samskonar þjónustu.
Auðvelt er að hlaða bókunum niður í vafra á tölvum,
spjaldtölvum og snjallsímum. Einnig má fá aðgang í
gegnum OverDrive smáforrit sem er aðgengilegt í App
Store og Google Play. Loks er hægt að nota lesbretti önnur
en Kindle. Eina skilyrðið fyrir því að geta fengið bækur að
láni í Rafbókasafninu er að hafa gilt bókasafnsskírteini á
Borgarbókasafni. Bókum er skilað með sjálfvirkum hætti
þegar útlánstími er liðinn eða fyrr ef lánþegi kýs að gera svo.
Upphaf Rafbókasafnsins
Rafbókasafnið er afrakstur samstarfs Borgarbókasafns
Reykjavíkur og Landskerfi s bókasafna sem staðið hefur yfi r
um nokkurra ára skeið. Í ársbyrjun 2014 hafði stjórn Lands-
kerfi s bókasafna frumkvæði að því að stofnaður var óform-
legur samráðshópur Borgarbókasafnsins, Landskerfi sins og
Félags íslenskra bókaútgefenda (FÍBÚT). Í hópnum sátu
Pálína Magnúsdóttir borgarbókavörður, Sveinbjörg Sveins-
dóttir framkvæmdastjóri Landskerfi s og Egill Örn Jóhanns-
son formaður FÍBÚT. Með þessum hætti vildi Landskerfi ð
reyna að fi nna því farveg að útlán rafbóka, einkum íslenskra,
gætu hafi st á íslenskum bókasöfnum en umræða um þetta
mál hafði þá staðið yfi r alllengi.
Hópurinn byrjaði á að kynna sér hvernig staðið
hefur verið að útlánum rafbóka í nágranna-
löndunum og hvaða fyrirkomulag við útlán
rafbóka hefur gefi st vel. Miklar framfarir
hafa átt sér stað á þessum vettvangi síðan
hópurinn tók til starfa og því óhætt að
segja að forsendur verkefnisins hafi verið
í stöðugri endurskoðun. Til þess að gera
langa sögu stutta komst hópurinn fl jótlega að
þeirri niðurstöðu að best yrði að lána íslenskar
rafbækur út með sömu skilyrðum og prentaðar
bækur. Í þessu felst að aðeins er hægt að lána rafbók
til eins lánþega í senn. Vilji bókasöfn lána bókina til fl eiri
lánþega í einu þarf safnið að kaupa fl eiri leyfi rétt eins og
það hefði keypt fl eiri eintök af prentaðri bók. Þessi leið
hefur verið farin í Noregi og víðar.
Þegar þessi niðurstaða lá fyrir hóf Landskerfi ð viðræður
við Biblioteksentralen í Osló og kannaði hvort BS Weblån
rafbókaveitan, sem Biblioteksentralen staðfærði fyrir norsk
almenningsbókasöfn gæti hentað fyrir útlán íslenskra raf-
bóka. BS Weblån byggir á þýsku rafbókaveitunni Onleihe frá
EKZ GmbH en hún hefur verið í notkun í þýskumælandi
löndum um nokkurt skeið. Við nánari skoðun kom í ljós
að útgáfa íslenskra rafbóka væri svo lítil að það myndi orka
tvímælis að bjóða eingöngu upp á útlán á íslensku efni. Þá
var óljóst hvenær samningar við íslenska útgefendur um
útlán á íslenskum rafbókum myndu liggja fyrir. Þetta varð
tilefni áherslubreytingar í verkefninu. Ákveðið var að kanna
möguleika á að bjóða upp á útlán á öðrum tungumálum
með áherslu á enska tungu um leið og það væri hægt, en
bíða ekki eftir því að íslenskar rafbækur yrðu fáanlegar til
útláns.
Þegar hér er komið sögunni höfðu orðið breytingar hjá
Biblioteksentralen varðandi þróun BS Weblån. Því var
ákveðið að hefj a beinar viðræður um Onleihe rafbókaveituna
við EKZ í Þýskalandi auk þess að skoða betur fyrirkomulag
rafbókaútlána á Norðurlöndunum. Fljótlega beindust augun
að E-reolen Global2 í Danmörku og Helmet3 í Finnlandi. Í
báðum þessum rafbókaveitum er boðið upp á útlán rafræns
efnis á ensku í gegnum OverDrive rafbókaveituna. Að
lokum stóð valið á milli OverDrive og Onleihe kerfanna.
Báðir valkostirnir virtust góðir en á endanum var ákveðið að
hefj a samningaviðræður við OverDrive. Nokkur atriði réðu
Rafbókasafnið hefur verið opnað
Sveinbjörg Sveinsdóttir er menntuð sem rafmagnsverkfræðingur og er vottaður IPMA verkefnastjóri (B-vottun).
Hún starfar sem framkvæmdastjóri Landskerfi s bókasafna hf.
1. Overdrive, https://www.overdrive.com/
2. @Reolen, https://ereolenglobal.overdrive.com/
3. Helmet, https://helmet.overdrive.com/