Dagblaðið Vísir - DV - 02.06.2017, Blaðsíða 52

32 lífsstíll Helgarblað 2. júní 2017
Félagsleg
fullkomnunarárátta
Sóley Dröfn er höfundur bókarinnar Náðu tökum á félagskvíða
S
óley Dröfn Davíðsdóttir, sál-
fræðingur og forstjóri Kvíða-
meðferðarstöðvarinnar, er
höfundur bókarinnar Náðu
tökum á félagskvíða.
Hún er fyrst spurð um hvað ein-
kenni þann sem þjáist af félagskvíða.
„Það sem fólk hræðist mest af öllu
er að sýna kvíða eða koma þannig
fyrir að aðrir dæmi mann. Vissulega
blundar þetta í okkur flestum en það
eru 10–12 prósent fólks sem þjást af
félagsfælni. Einkennin eru óhóflegur
ótti við það að koma illa fyrir, vera
dæmdur af öðrum og þar af leiðandi
mikill kvíði í félagslegum aðstæðum.
Þetta geta verið aðstæður þar sem
þarf að eiga samskipti við aðra, til
dæmis spjall í veislu, kynnast öðrum
eða aðstæður þar sem þarf að gera
eitthvað fyrir framan aðra, til dæm-
is tjá sig í hópi fólks eða leika á tón-
leikum. Oftast verður þetta ekki að
vandamáli fyrr en á unglingsárum
eða seinna,“ segir Sóley. „Félagsfælni
verður mjög hamlandi fyrir þá sem
þjást af henni. Þetta er einangrandi
vandi og vítahringurinn er tiltölu-
lega skýr. Vítahringurinn er á þá leið
að fólk óttast að vera dæmt af öðrum
og gerir þar af leiðandi eitthvað til að
verja sig, beitir svokölluðum öryggis-
ráðstöfunum. Þessar öryggisráðstaf-
anir gera vandann í raun verri og
viðhalda vandanum.
Einstaklingurinn óttast að aðr-
ir muni dæma hann og gerir þá
eitthvað til að verja sig, forðast til
dæmis að tjá sig við fólk eða halda
fyrirlestur. Fyrir vikið ná aðrir ekki að
kynnast honum eða hann nær ekki
leikni í að halda erindi, hefði kannski
orðið afbragðs fyrirlesari. Maður sér
hæfileikaríkt fólk, til dæmis tónlist-
arfólk sem höndlar ekki að leika á
tónleikum af ótta við viðtökur. Fyrir
fólk sem þjáist af félagsfælni getur
það orðið meiriháttar mál að kynn-
ast fólki og eignast vini, halda sam-
bandi við þá, jafnvel að hringja í aðra.
Félagsfælnir eru að meðaltali með
lægri laun og ná minni framgöngu í
starfi vegna þess að þeir skorast und-
an hlutum eins og að vera með kynn-
ingar eða taka að sér aukna ábyrgð.“
Öryggisráðstafanir sem gera illt
verra
Hverjar eru afleiðingarnar fyrir þann
félagsfælna?
„Félagsfælni getur leitt til þess
að fólk flosni upp úr skóla og vinnu.
Sumir fara jafnvel að misnota áfengi,
lyf og vímuefni vegna þess að þeim
finnst þeir njóta sín betur undir
áhrifum. Félagsfælni getur einnig
leitt til þunglyndis. Þetta getur því
verið alvarlegur vandi og í sumum
tilfellum leitt til örorku.
Þær öryggisráðstafanir sem
félags fælinn einstaklingur grípur til
til að vernda sig gera stundum illt
verra. Hann forðast kannski að tala
af ótta við að virðast vitlaus eða snýr
sér undan til að fela handskjálfta.
Hann hefur ekki samband af ótta við
að trufla eða forðast augnsamband í
samtali og virðist þar af leiðandi vera
áhugalaus. Þetta elur á einangrun
hans og hann kemst ekki að því að
því að þessar öryggisráðstafanir gera
illt verra og að honum hefði verið vel
tekið án þeirra.
Margir félagsfælnir óttast að virð-
ast kvíðnir, vitlausir, skrýtnir eða
leiðinlegir. Sá sem óttast að virðast
leiðinlegur gæti til dæmis klætt sig
þannig að hann falli inn í veggina,
forðast augnsamband og svarað
í eins atkvæðis orðum ef hann er
spurður að einhverju. Þegar aðrir fá
lítil viðbrögð draga þeir sig oft í hlé.
Þá hugsar viðkomandi að þetta sanni
hve leiðinlegur hann sé, en í raun
voru það öryggisráðstafanirnar sem
skemmdu fyrir honum.“
Er fólk duglegt við að leita sér
hjálpar í þessum aðstæðum?
„Að meðaltali leitar fólk sér að-
stoðar tuttugu árum eftir að vandinn
kom í ljós og er þá búið að berjast við
hann í öll þessi ár. Nú er fólk farið að
leita sér aðstoðar fyrr en áður sem
er ánægjulegt. Nú gefst fólki færi á
að vinna á vandanum sjálft með að-
stoð þessarar bókar. Markmiðið með
útgáfu bókarinnar er að gera þessa
meðferð aðgengilega öllum.“
Prófa félagsleg mistök
Hvernig er hægt að leysa vanda eins
og þennan?
„Það jákvæða er að það er hægt
að ná árangri á skömmum tíma og
er farið yfir það í bókinni skref fyrir
skref hvernig megi ná tökum á vand-
anum. Einnig er farið yfir hvernig
megi efla sjálfstraust og færni í sam-
skiptum, eignast félaga og aðstoða
félagskvíðin börn. Það er sérgrein
okkar að meðhöndla félagsfælni á
Kvíðameðferðarstöðinni. Þar ná um
80 prósent fólks bata eftir tíu skipti,
sem er með því betra sem gerist í sál-
fræðilegri meðferð. Við teiknum upp
vítahringinn með hverjum og einum
og aðstoðum fólk við að átta sig á því
hverju þarf að breyta.
Þegar einstaklingur verður
óöruggur verður hann ótrúlega sjálf-
meðvitaður og upptekinn af því
hvernig hann kemur fyrir. Hann á
þar af leiðandi erfitt með að taka eftir
því sem er að gerast í kringum hann,
hvað aðrir segja og hvernig aðrir
bregðast við honum. Hann tekur enn
betur eftir eigin vandræðagangi og
stressast meira og meira upp.
Í bókinni er lesendum kennt að
beina athyglinni frá sér þannig að
það nái betur að slaka á og gleyma
sér. Þeir læra að skoða umhverfi sitt,
hlusta af athygli á aðra og spá minna
í sig. Líkt og væru þeir blaðamenn,
sem eiga að draga fram það besta í
fari viðmælandans, en ekki leika á als
oddi sjálfir. Við það að beina athygl-
inni frá sér minnkar kvíðinn töluvert.
Það má segja að félagsfælni sé fé-
lagsleg fullkomnunarárátta þar sem
fólk lítur félagsleg mistök mjög alvar-
legum augum. Mikilvægt er að prófa
að gera svolítið af félagslegum mis-
tökum og sjá hvað gerist, til dæmis
mismæla sig og senda tölvupóst með
villum. Það kemur fólki skemmti-
lega á óvart hvað því leyfist meira en
það heldur félagslega. Í raun gerist
afskaplega lítið þótt við komum illa
fyrir við og við, fólk er lítið að velta
sér upp úr mistökum annarra og hef-
ur nóg með sig.“ n
Sóley Dröfn „Það
er sérgrein okkar að
meðhöndla félags-
fælni á Kvíðameð-
ferðarstöðinni.“
MynD Sigtryggur Ari
„Að meðaltali leit-
ar fólk sér aðstoð-
ar tuttugu árum eftir að
vandinn kom í ljós og er
þá búið að berjast við
hann í öll þessi ár.
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@dv.is
Glæsibæ • www.sportlif.is
PróteinPönnukökur
Próteinís Próteinbúðingur