Dagblaðið Vísir - DV - 23.06.2017, Page 34

Dagblaðið Vísir - DV - 23.06.2017, Page 34
34 fólk Helgarblað 23. júní 2017 Kjarnakonur fyrri alda: Ástfangnar jómfrúr Sambúð Söru Ponsonby og Eleanor Butler vakti mikið umtal á sínum tíma Á sínum tíma voru Eleanor Butler og Sara Ponsonby kallaðar frægustu jóm­ frúr Evrópu. Þær ólust upp á Írlandi og voru af aðalsættum. Sara var barn að aldri þegar hún missti foreldra sína og var tekin í fóstur af frænku sinni, lafði Fow­ nes og William eiginmanni henn­ ar. Fæðing Eleanor vakti litla gleði foreldra hennar sem höfðu vonast eftir syni. Hann fæddist örfáum árum síðar og naut mikils ástríkis foreldra sinna, ólíkt Eleanor. Fyrir vikið lagði Eleanor mikla fæð á bróður sinn. Þegar Eleanor var tæplega þrí­ tug hafði frænka Söru samband við fjölskyldu hennar og spurðist fyrir um það hvort Eleanor vildi hafa auga með Söru sem þá var þrettán ára og í skóla í ná­ grenninu. Eleanor sem var mjög vel menntuð og hinn mesti bóka­ ormur kenndi Söru frönsku og las með henni skáldsögur og heim­ spekirit. Þær heilluðust sérstak­ lega af ritum franskra heimspek­ inga um hið fábrotna líf í skauti náttúrunnar. Draumar um sambúð Árin liðu. Sara var orðin ung kona og William fóstri hennar tók að líta hana girndarauga. Hann gerðist æ áleitnari við hana og gláp hans og káf var Söru til mikils ama. Vinkon­ urnar Eleanor og Sara höfðu lengi átt sér þann draum að búa saman í litlu húsi úti í sveit. Þær struku saman en náðust á flóttanum. Móðir Eleanor, sem fannst dóttir sín einungis vera til ama, ákvað að senda hana í klaustur, en hún bað ákaft um að fá að kveðja Söru áður. Á fundi sínum lögðu þær á ráðin um aðra flóttatilraun. Stuttu síðar strauk Eleanor frá heimili sínu og komst óséð inn á heimili Söru, dvaldi í herbergi hennar og faldi sig í fata­ skápnum við minnsta hættumerki. Þjónustu­ fólk kom loks upp um dvalarstað hennar. Vinkonurnar tilkynntu þá að þær ætluðu sér ekki að skilja og vildu fara saman til Englands. William, uppeldisfaðir Söru, kraup að fótum hennar og reyndi að telja henni hughvarf. Hún svar­ aði því til að þótt allur heimurinn krypi að fótum hennar myndi hún ekki breyta áformum sínum sem væru að lifa og deyja með fröken Butler. Ættingjar þeirra fórnuðu höndum í uppgjöf. Vorið 1778 héldu þær á brott saman, Eleanor Butler sem þá var þrjátíu og níu ára og Sara Ponson­ by sem var tuttugu og þriggja ára. Með í för var þjónustustúlka Söru. Þær sneru aldrei aftur til Írlands. Frægðarmenni í heimsókn Þær settust að í Wales, í Llangollen, litlu og fremur drungalegu þorpi sem átti eftir að vera heimili þeirra í rúma hálfa öld. Þær leigðu sér hús og gerðu að fallegri og hlý­ legri vistarveru. Garðyrkja var eitt helsta áhugamál þeirra og þar ræktuðu þær grænmeti og ávexti. Garðurinn þótti snemma svo eftirtektarverður og fallegur að menn gerðu sér sérstakar ferðir til að skoða hann. Meðan áhuga­ menn rýndu í plöntur og blóm leituðu sambýlis konurnar skjóls í svefnherbergi sínu. Friðurinn var að mestu úti árið 1790 þegar dagblaðið General Evening Post gerði sögu þeirra heyrin kunna, vinkonunum til mikillar armæðu. Blaðið gaf í skyn að þær væru lesbíur. Þær litu á samband sitt sem heilagt, nokkuð sem enginn fengi skilið nema þær einar og íhuguðu meiðyrðamál en skorti fjárhagslega burði til þess. Forvitni umheimsins var vakin á konunum tveimur og árin færðu þeim sífellt meiri frægð. Fjöl­ margir sáu í lífsháttum þeirra eins konar uppfyllingu hins fullkomna lífs, líf í nánu sambandi við nátt­ úru og víðs fjarri heimsins glaumi. Þær fengu vart frið fyrir gestakom­ um. Walter Scott var góður kunn­ ingi þeirra, það sama átti við um Wordsworth sem orti til þeirra ljóð. Byron sendi þeim áritað eintak af ljóðabók sinni. Amelía, dóttir Georgs III konungs, sendi þeim ætimynd eftir Elísabetu systur sína. Hertoginn af Well­ ington reyndist þeim einna best en hann sá til þess að breska krún­ an sá þeim fyrir lífeyri. Alls staðar sáust tár Litli drungalegi bærinn Llangollen var skyndilega orðinn eftirsóknar­ verður ferðamannastaður vegna tveggja kvenna sem þangað höfðu flutt til að fá að búa saman í friði. Það fór ekki framhjá þeim sem heimsóttu þær að Eleanor var sterkari aðilinn í sambandinu. Hún tók allar meiriháttar ákvarð­ anir og hafði ætíð orð fyrir þeim. Hún var skapmikil og gat reiðst illilega. Sara var þögul og beygði sig jafnan undir vilja sambýlis­ konu sinnar. Síðustu árin sem Eleanor lifði var hún blind og algjörlega háð Söru. Um leið urðu hlutverka­ skipti þeirra á milli. Nú var það Eleanor sem varð þögul og undir­ gefin meðan Sara stjórnaði af hóg­ værð. Eleanor lést árið 1829 eftir hálfrar aldar sambúð. „Það er nær ómögulegt að lýsa tilfinningum íbúanna,“ skrifaði blaðamaður sem var viðstaddur útför hennar. „Verslanir voru lokaðar, fólk lagði niður vinnu og alls staðar sáust tár á hvörmum. Fólk íklæddist sorgarklæðum og þeir fátæku, sem hún hafði ætíð sýnt örlæti, hörmuðu lát hennar. Sara var svo yfirkomin af sorg að hún treysti sér ekki í jarðarförina. Hún lést tveimur árum síðar. Á legstein þeirra í Llangollan eru rituð, samkvæmt ósk Söru, þessi orð úr Jobsbók: „Þær hverfa aldrei aftur til húss síns og heimili þeirra þekkir þær ekki framar.“ n „Hún svaraði því til að þótt allur heimurinn krypi að fótum hennar myndi hún ekki breyta áformum sínum sem væru að lifa og deyja með fröken Butler. Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrun@dv.is

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.