Dagblaðið Vísir - DV - 07.07.2017, Blaðsíða 6

6 Helgarblað 7. júlí 2017fréttir
U
ndanfarin misseri hefur
mál lögfræðingsins Ro-
bert Downey, áður Ró-
berts Árna Hreiðarsonar,
vakið mikla athygli. Robert hafði
gerst sekur um að brjóta gegn
fimm unglingsstúlkum með
þaulskipulögðum hætti. Hann
afplánaði sinn dóm, flutti úr
landi og virðist hafa farið huldu
höfði síðan, allt þar til hann fékk
uppreist æru og þjóðfélagið fór
á hliðina. Beindist nokkur reiði
að Guðna Th. Jóhannessyni, for-
seta Íslands, fyrir að skrifa und-
ir lögin sem hreinsuðu sakavott-
orð Roberts.
Hafði forsetinn á orði að helst
vildi hann læsa slíka níðinga
inni í fangelsi og henda lyklun-
um. Ljóst er að stór hluti þjóðar-
innar er sama sinnis. Í sérhverju
dómsmáli sem snýr að barna-
níðingum er kallað eftir opin-
berun gerandanna í fjölmiðlum
og þá hefur hluti almennings
tekið réttlætið í sínar hendur
með stofnun vefsíðunnar Stönd-
um saman. Þar eru dómar yfir
barnaníðingum birtir og ger-
endurnir nafn- og myndbirtir.
Að sögn Braga Guðbrandsson-
ar, forstjóra Barnaverndarstofu,
gerir það ástandið mun verra.
Útskúfun gerir níðinga hættu-
legri
„Flestir þeirra sem bera kyn-
hneigð til barna brjóta aldrei
gegn þeim. Þeir gera sér grein fyr-
ir því að kynferðislegt samneyti
skaðar börnin. Þessir einstak-
lingar hafa heilbrigða siðferðis-
kennd og sjálfstjórn,“ segir Bragi
og áréttar að mögulegir gerend-
ur séu ekki einsleitur hópur.
Það sé afar sjaldgæft að einstak-
lingar beri eingöngu kynferðis-
legar langanir til barna. Þegar
almenningur taki réttlætið í sín-
ar hendur og útskúfi gerendun-
um þá séu afleiðingarnar þær að
þeir verði hættulegri.
„Þegar búið er að úthrópa
þig sem barnaníðing og þú ert
veikur á þessu sviði þá hefur þú
engu að tapa. Þessir einstak-
lingar hafa ekki úr háum söðli að
detta og þá er líklegra að þeir láti
frekar eftir hvötum sínum. Það
er afleitt þegar samfélagið ætl-
ar að taka réttlætið í eigin hend-
ur gagnvart barnaníðingum. Við
þekkjum dæmi um það að ráðist
hafi verið á slíka menn og þeim
veittir áverkar sem þeir jafna
sig aldrei á, þeir búa í hreysum
og við aðstæður sem eru algjör-
lega ómannúðlegar. Fársjúkir
og veikir, þetta er engin hemja.
Við verðum að líta á þessa menn
sem sjúklinga og meðhöndla þá
sem slíka. Við fordæmum þessa
hegðun afdráttarlaust og lát-
um þá sem hana sýna sæta til-
hlýðilegri refsingu. En við eig-
um að gera það af mannúð,
mannvirðingu og með skyn-
semi að leiðarljósi. Það er ekki
börnunum í hag sem brotið er á
að gengið sé fram með þessum
hætti heldur þvert á móti,“ seg-
ir Bragi.
Að hans sögn eru gerendurn-
ir oft og tíðum einstaklingar sem
fórnarlömbin treysta og þyk-
ir vænt um. „Ef börn verða þess
áskynja að gerendurnir séu nán-
ast teknir af lífi í samfélaginu þá
er hætt við að þau segi síður frá.
Þau vilja ekki að gerandinn fái
slíka meðferð. Við verðum því
að sýna ábyrgð í þessu. Við vit-
um hvaða aðferðir virka. Við lif-
um í samfélagi sem er upplýst
og við búum yfir mikilli þekk-
ingu á þessu sviði sem nýta þarf
til fulls,“ segir Bragi.
Ekki pólitískur vilji fyrir auknu
eftirliti
Undir stjórn Braga hefur Barna-
verndarstofa reynt að koma á
fót eftirlitskerfi og stuðnings-
hópi fyrir einstaklinga sem vitað
er að eru í mestri áhættu varð-
andi kynferðisbrot gegn börn-
um. Ekki hefur verið pólitískur
vilji til þess og Bragi harmar að-
gerðaleysið. „Það er gengið út
frá þeirri meginreglu að ef þú
brýtur af þér þá eigir þú að taka
út þína refsingu. Það er gott og
gilt en í þessum málum á réttur
barna til þess að njóta verndar
að vega þyngra.
Við gerð barnaverndarlaga
árið 2002 voru gerðar ákveðn-
ar breytingar og sett inn í lögin
ákvæði sem voru til batnaðar. Til
dæmis það að þegar menn hljóta
dóma vegna kynferðisbrota þá á
Barnaverndarstofa rétt á því að
fá þessa dóma til skoðunar frá
ríkissaksóknara og síðan get-
ur Barnaverndarstofa, telji hún
ástæðu til þess, upplýst barna-
verndarnefndina þar sem við-
komandi dvelur um tilvist hans
og hans feril,“ segir Bragi. Að
hans mati þurfi lögin hins vegar
að ganga lengra og nauðsynleg
verkfæri vanti til þess að ná utan
um verkefnið.
Hann nefnir sem dæmi að
lögin kveði ekkert á um skyldu-
bundið áhættumat. „Það eru
til aðferðir til að meta hversu
hættulegir kynferðisafbrota-
menn eru, hverjar líkurnar eru
á því að þeir endurtaki brot sín.
Þetta áhættumat þurfum við að
fá til þess að byggja svona að-
gerðir á,“ segir Bragi.
Þá segir hann að engar upp-
lýsingar fáist um hvenær við-
komandi hefur afplánun eða
hvenær hann lýkur afplánun. Að
lokum telur Bragi nauðsynlegt
að koma á fót mannúðlegu kerfi
til þess að halda utan um hættu-
lega afbrotamenn á þessu sviði.
Stuðningur afar mikilvægur
„Við búum yfir þekkingu í dag
sem getur orðið til þess að draga
úr líkum á því að þessir einstak-
lingar brjóti af sér aftur. Þær að-
gerðir eru þríþættar. Í fyrsta
lagi er það meðferð. Allir þess-
ir einstaklingar þurfa meðferðir
hjá sálfræðingum og geðlækn-
um og sumir þurfa jafnvel að
undirgangast lyfjameðferðir,“
segir Bragi.
Í öðru lagi þurfi eftirlit að vera
til staðar og að þessir einstak-
lingar viti að það sé verið að fylgj-
ast með þeim. „Það þarf að vera
jákvætt eftirlit en ekki þannig að
það geri þessum einstaklingum
lífið leitt,“ segir Bragi. Í þriðja
lagi sé afar mikilvægt að þessir
einstaklingar fái stuðning á borð
við húsnæðisaðstoð, hjálp við
að finna atvinnu við hæfi og fé-
lagslegan stuðning.
„Þessir einstaklingar eru
hættulegri ef staða þeirra er
mjög veik. Ef þeir glíma við óör-
yggi í afkomumálum, eru ekki í
góðu jafnvægi og skortir félags-
legt taumhald. Þetta sýna rann-
sóknir okkur og því ég vil sjá slíkt
kerfi hérlendis,“ segir Bragi.
Hann telur slíkt fyllilega
raunhæft enda séu ekki margir
einstaklingar sem fylgjast þurfi
með. „Það eru um 35 einstak-
lingar á ári sem eru dæmdir fyr-
ir kynferðisafbrot gegn börn-
um. Fæstir þessara einstaklinga
glíma einvörðungu við barna-
girnd og því fléttast aðrar ástæð-
ur iðulega inn í brot sem þetta,“
segir Bragi. Sé mið tekið af fjöld-
anum þá séu um 300–350 manns
á áratug sem eru með slíkan
dóm á bakinu. „Við getum ekki
búið til þannig kerfi að hægt sé
að hafa eftirlit með öllum þess-
um fjölda. Hins vegar er það svo
að fæstir þeirra sem fá dóm fyr-
ir kynferðisbrot gegn börnum
endurtaka leikinn. Það er afar
lítill hluti sem er fær um það og
það er sá hluti sem við getum
unnið með,“ segir Bragi. n
„Það er ekki börn-
unum í hag sem
brotið er á að gengið sé
fram með þessum hætti
heldur þvert á móti
„Flestir sem bera kynhneigð til
barna brjóta aldrei gegn þeim“
Forstjóri Barnaverndarstofu kallar eftir að komið verði upp eftirlits- og stuðningskerfi með barnaníðingum
Björn Þorfinnsson
bjornth@dv.is
Bragi Guðbrandsson Forstjóri
Barnaverndarstofu segir skorta
á pólitískan vilja til þess að taka
upp almennilegt stuðnings- og
eftirlitskerfi með barnaníðingum.