Morgunblaðið - 06.05.2017, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. MAÍ 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það er eitt-hvað öfug-snúið þegar
lækkanir á opin-
berri þjónustu gefa
tilefni til andmæla.
Hins vegar er ekki hægt að
taka samþykkt borgarráðs frá
því á fimmtudag um að lækka
leikskólagjöld í Reykjavík sem
nemur 200 milljónum króna á
ársgrundvelli athugasemda-
laust.
Mjög hefur verið þrengt að
leikskólum borgarinnar á und-
anförnum misserum og árum.
Þeir hafa verið í skrúfstykki að-
halds og lítið mátt út af bera.
Gerð er krafa um víðtæka þjón-
ustu en leikskólunum ekki veitt
bolmagn til að sinna henni.
Borgarráðsfulltrúar Sam-
fylkingar, Bjartrar framtíðar,
Vinstri grænna og Pírata sam-
þykktu lækkunina, fulltrúar
Sjálfstæðisflokks greiddu at-
kvæði gegn henni og fulltrúi
Framsóknarflokks og flugvall-
arvina sat hjá.
Framsóknarflokkurinn benti
á að síðast þegar þetta hefði
verið reynt hefði fæðisgjald
einfaldlega verið hækkað á móti
og því ekki verið um neina
lækkun að ræða. Meirihlut-
anum væri ekki stætt á að
leggja til lækkun leikskóla-
gjalda án þess að tryggt væri að
fæðisgjald hækkaði ekki á móti.
Sjálfstæðisflokkurinn lét
bóka að ekki veitti af þessum
peningum til fjársveltra leik-
skóla borgarinnar.
Kjartan Magnússon, borg-
arfulltrúi Sjálfstæðisflokks,
sagði í viðtali við Morgunblaðið
í gær að viðhaldi fjölda leik-
skóla og leikskólalóða væri
ábótavant, að-
stæður starfs-
manna væru víða
ófullnægjandi og
fjárveitingar til
fæðiskaupa skorn-
ar við nögl.
Urgur er í starfsmönnum
leikskóla. Kjartan nefnir afnám
neysluhlés, greiðslu sem leik-
skólakennarar fengu fyrir að
vinna í matartímum. Sú skerð-
ing mæltist eðlilega illa fyrir en
það hefur einnig haft sín áhrif á
starfsandann hvernig leik-
skólar hafa verið látnir sitja á
hakanum.
Það vill gleymast að leik-
skólar eru ekki geymslur, þar
sem börn eru höfð á meðan for-
eldrarnir eru í vinnunni. Þeir
eru lykilstofnun í samfélaginu.
Leikskólastigið er það fyrsta af
þremur sem kveðið er á um í að-
alnámskrá. Fyrir vikið mætti
hæglega færa rök að því að ekki
ætti að innheimta þar skóla-
gjöld frekar en í grunnskólum
landsins eða framhaldsskólum.
Þessi mótsögn hefur hingað til
lítið þvælst fyrir stjórn-
málamönnum.
Meirihlutinn í borginni slær
sér á brjóst fyrir að vera að
efna kosningaloforð með fyr-
irhugaðri lækkun leikskóla-
gjaldanna. Meirihlutinn er
mjög upptekinn af því að reisa
skýjaborgir. Grunnþjónusta er
látin sitja á hakanum en það er
hægt að leika sér dægrin löng
við gæluverkefni á borð við
óraunhæfar áætlanir um borg-
arlínu. Það er góðra gjalda vert
að lækka leikskólagjöld en það
má ekki vera innantóm stjórn-
málabrella sem á endanum
bitnar á leikskólastarfinu.
Leikskólarnir hafa
setið á hakanum
hjá borginni}
Leikskólabrella?
Tækni við smíðibíla semganga fyrir
öðrum orkugjafa en
jarðefnaeldsneyti
hefur fleygt fram. Ekki er ljóst
hvaða tækni mun verða ofan á í
þessum efnum en kostirnir eru
nokkrir.
Drægni rafmagnsbíla eykst
jafnt og þétt og um leið hefur
svokölluðum hraðhleðslu-
stöðvum fjölgað. Orka náttúr-
unnar kynnti á fimmtudag
áform um að reisa slíkar fleiri
slíkar stöðvar þannig að hægt
verði að komast hringinn á raf-
magnsbíl fyrir árslok.
Sjálfbærni í orkumálum yrði
stórt skref. Það myndi draga
verulega úr mengun en örygg-
isþátturinn er ekki síður mik-
ilvægur. Olíuverð hefur sveifl-
ast í áranna rás og ekki er
sjálfgefið að við munum áfram
búa við það jafnvægi sem nú
ríkir. Eins og sakir standa er
eldsneyti flutt inn til landsins
fyrir um 12 millj-
arða króna á ári.
Með því að nýta
græna orku
mætti draga úr
þessu flæði gjaldeyris úr land-
inu.
Það er sérstaklega hentugt
að nota rafmagn hér á landi,
þar sem það er framleitt með
náttúrulegum orkugjöfum.
Ávinningurinn er því annar og
meiri en í löndum þar sem raf-
magn er framleitt með jarð-
efnaeldsneyti.
Það mun taka tíma að endur-
nýja bílaflotann. Ekki blasir
við neytendum að kaupa bíla
sem knúnir eru grænum orku-
gjöfum. Mörgum þykir ekki
komin nóg reynsla á þá eða ótt-
ast að þjónustan sé ófullnægj-
andi. Lykilforsenda fyrir því að
sjálfsagt verði að kaupa slíka
bíla er að þjónustan sé fyrir
hendi alls staðar á landinu.
Áform Orku náttúrunnar eru
liður í því.
Því fylgir óvissa að
vera háð olíu}Rafmögnuð þróun
Þ
ann 3. september 1995 birtist svo-
hljóðandi frétt í Morgunblaðinu:
„Íslandsbanki býður nú við-
skiptavinum sínum nýja þjónustu,
svokallaðan heimabanka, sem
gerir þeim kleift að sinna flestum banka-
viðskiptum sínum heima hjá sér hvenær sem
þeim hentar. Allt sem þarf er tölva, sími og
mótald.“ Líklegt má telja að ungt fólk fætt um
eða upp úr síðustu aldamótum hafi aldrei farið
í banka til að greiða reikninga. Heimabankinn
sem kynntur var til sögunnar fyrir rúmum
tveimur áratugum er vettvangurinn þar sem
bankaviðskiptin eiga sér stað. (Fyrir unga
fólkið sem les pistilinn þá er mótald það sem
við í dag köllum router – þó vissulega ættum
við frekar að notast við fyrrnefnda orðið).
Minnst er á þessa frétt til að vekja athygli á
því hvað tæknibreytingar hafa haft gríðarlega mótandi
áhrif á samfélagið í heild og þá ekki síst þá þjónustu sem
fólk sækir til bankastofnana og í raun flestra annarra
sem veita þjónustu af einhverju tagi. Þar er verslunin
engin undantekning. Nýlega var bent á það í Financial
Times að hallað hefði undan rekstrargrundvelli versl-
anamiðstöðva í Bandaríkjunum og kæmi það meðal ann-
ars fram í stöðutöku vogunarsjóða þar í landi gegn fyr-
irtækjum sem standa í slíkum rekstri. Ástæðan er sú að
fólk verslar í sífellt meira mæli í gegnum netið.
Gera má ráð fyrir að sama þróun sé uppi á teningnum
hér á landi og raunar bendir ör fjölgun bögglasendinga
sem fara í gegnum póstþjónustufyrirtæki til
þess að Íslendingar séu farnir að kaupa allt
milli himins og jarðar í gegnum netið. Það á
ekki aðeins við um bækur og einstaka flíkur
eins og áður. Það á við um stór og smá raf-
tæki, húsbúnað af ýmsu tagi og jafnvel stór-
virk tæki á borð við bíla og vinnuvélar.
Ekkert bendir til þess að þessi þróun verði
stöðvuð og yngri kynslóðirnar í bland við þær
eldri sjá æ fleiri kosti í því að geta valið og
keypt vörur til eigin nota í gegnum netið án
þess að þurfa að leggja á sig ferðir í verslanir
og verslanamiðstöðvar í sama tilgangi. Þessi
þróun mun auk þess gera framleiðendum
kleift að selja vörur sínar með lægri álagn-
ingu en áður, enda verslunarrými á vinsælum
stöðum ekki ókeypis.
Áfengi er neysluvara sem fólk vill geta
nálgast með einföldum og skilvirkum hætti eins og ann-
að. Það er ekki óeðlileg krafa eða hættuleg eins og sumir
vilja halda fram. Jafnt og þétt er áfengisverslun að fær-
ast inn á netið og þar er úrvalið mun meira en í hefð-
bundnum vínbúðum og upplýsingagjöfin um vöruna
einnig yfirgripsmeiri. Netvæðingin verður ekki flúin í
þessu efni frekar en öðrum og ef menn telja að hægt
verði að halda í vínbúðir með óbreyttu sniði þegar allir
aðrir, meðal annars þeir sem reka stærstu versl-
anamiðstöðvar Bandaríkjanna þurfa að aðlaga sig
breyttum veruleika, þá eru þeir hinir sömu á villigötum.
ses@mbl.is
Stefán Einar
Stefánsson
Pistill
Heimabankar og vínbúðir
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Tækniráð Sorpu hefur samiðog birt á netinu grein-argerð um mismunandiúrræði við söfnun plasts
og endurvinnslu á höfuðborgar-
svæðinu. Við mat á árangri aðferða
er horft til þjónustu við íbúa, um-
hverfisáhrifa og kostnaðar. Skoðuð
eru fimm möguleg kerfi til að auka
söfnun á plasti á höfuðborgarsvæð-
inu, kerfi sem annaðhvort eru þegar
komin í rekstur, á tilraunastigi eða
væntanleg.
Fyrst er fjallað um núverandi
skipulag, þar sem ekki er gert ráð
fyrir neinni nýrri söfnun á plasti.
Ætlað er að kerfið geti þróast þann-
ig að allur plastúrgangur náist með
tilkomu gas- og jarðgerðarstöðvar.
Síðan eru raktar fimm leiðir
sem til greina kemur að fara:
Leið 1 felst í því að tekið verði
upp tilraunakerfið sem er í prófun á
Seltjarnarnesi um þessar mundir,
þ.e. íbúar setja plastumbúðir í plast-
poka, sá poki fer í orkutunnu (gráa/
svarta) og er flokkaður vélrænt frá í
móttökustöð Sorpu í Gufunesi.
Sorpa þarf að koma sér upp vélbún-
aði en kostnaður liggur ekki fyrir
nema gróflega og ekki ljóst hvaða
tíma tekur að koma slíkum búnaði
upp. Þetta kerfi nýtist við tilkomu
gas- og jarðgerðarstöðvar.
Leið 2 felst í því að öll heimili á
svæðinu fái tunnu undir plast-
úrgang, sem er nú um 20% af þyngd
í orkutunnu en rúm 50% af rýmd
úrgangs í tunnunni. Gert er ráð fyr-
ir að gæði plastsins verði svipuð og
gæði plasts úr grenndargámum og
úr sérsöfnun Reykjavíkurborgar og
tilraunaverkefninu á Seltjarnarnesi.
Miðað er við að hámarks endur-
greiðsla eins og hún er í dag vegna
plastumbúða (80% plastumbúða í
plaststraumnum) fáist frá Úr-
vinnslusjóði.
Leið 3 felst í að íbúar setji plast
í blátunnuna með pappírsúrgangi,
eins og í tilraunaverkefni sem er í
gangi í Kópavogi. Kostnaður við
móttöku er eins og þar.
Leið 4 felst í því að íbúar velji
um að fá plasttunnu frá sveitarfé-
laginu, geti nýtt sér grenndargáma
eða endurvinnslustöðvar eða fengið
sér tunnu frá einkaaðilum. Þetta er
kerfi Reykjavíkurborgar í dag, en
þar er nú bannað að setja pappír í
orkutunnuna. Að hluta er horft til
hagræðingar við breytilega hirðu á
blönduðu sorpi þegar plastefni fær-
ast úr gráu tunnunni, en ekki er
horft til mögulegrar hagræðingar
við fækkun íláta fyrir blandaðan úr-
gang. Ætla má að hún sé veruleg
þar sem plastið er rúmmálsfrekasti
úrgangurinn í gráu tunnunni.
Leið 5 felst í því að engar tunn-
ur séu undir plast en grennd-
argámakerfið stórbætt. Það inni-
haldi áfram sérstakan gám fyrir
plastumbúðir (ásamt blátunnu-
straumi og gleri/steinefnum). Líkt
og með leið 4 er horft til hagræð-
ingar.
Niðurstaða skýrslunnar er að
sveitarfélögin á höfuðborgarsvæð-
inu geti náð aukinni hagkvæmni,
minni umhverfisáhrifum og komið
til móts við vilja íbúa um aukna end-
urvinnslu á plasti á fjölbreytta vegu.
Miðað við einfaldað reiknilíkan er
hægt að ná raunhæfum markmiðum
í sátt við umhverfið með útfærslum
sem lýst er með kostum og göllum í
skýrslunni. Svo virðist sem kerfi
sem nýtir núverandi orkutunnu
(sem nær til allra heimila) sé hag-
kvæmasta leiðin fyrir sveitarfélögin
til að bjóða upp á söfnun á plasti frá
heimilum því vélrænni flokkunar-
aðferð fylgir lítill viðbótarkostnaður
við vinnsluferli gas- og jarðgerðar-
stöðvar.
Til að ná auknum umhverf-
islegum árangri með aukinni efnis-
endurvinnslu er sérsöfnun á plasti í
tunnu við heimili talin skilvirk
lausn.
Ljósmynd/Sorpa
Plast Hægt er að ná tökum á plastúrgangi af heimilum fólks með ólíkum
aðferðum. Mismunandi er hvernig sveitarfélögin standa að verki.
Ólíkar leiðir til að
endurvinna plast
Árlega fara um 30 kg af plasti í
urðun frá hverjum íbúa á höf-
uðborgarsvæðinu. Aðeins um 1-2
kg af því plasti sem til fellur hjá
íbúum skila sér nú flokkuð í end-
urvinnslufarveg. Í tilraunaverk-
efni á Seltjarnarnesi er mark-
miðið að auka magnið í 15 kg á
íbúa. Íbúar fá afhenta plastpoka
sem ætlaðir eru undir hreinar
plastumbúðir. Pokarnir eru til í
tveimur stærðum, 120 lítra og
30 lítra. Minni pokarnir eru að-
eins ætlaðir þeim sem nota sorp-
rennur í fjölbýlishúsum. Plast-
umbúðir sem til falla eru settar í
pokann og þegar hann er fullur
er bundið fyrir og pokinn settur
með almennu heimilissorpi í
gráu tunnuna. Sorphirðubílar
flytja efni gráu tunnunnar í mót-
tökustöð Sorpu í Gufunesi. Þar
eru pokarnir með plastinu flokk-
aðir frá öðrum úrgangi með vél-
um. Plastið er síðan baggað og
sent til Svíþjóðar í endurvinnslu.
Þar er það flokkað eftir plastteg-
undum, hreinsað, malað og svo
nýtt sem hráefni í margvíslegar
nýjar plastvörur.
30 kg af
plasti frá
hverjum
TILRAUNAVERKEFNI