Fréttablaðið - 14.12.2017, Síða 38

Fréttablaðið - 14.12.2017, Síða 38
Að undanförnu hefur staða og þróun íslenska heilbrigðis-kerfisins verið mikið rædd í fjölmiðlum. Það er ánægjuleg nýlunda, en í gegnum áratugi hafa fjölmiðlar sýnt heilbrigðiskerfinu lítinn áhuga, og þá einna helst ef hægt var að benda á handvömm lækna. Fámenn íslensk stjórnsýsla hefur ekki haft úr að spila nægilegri þekk- ingu til að móta framtíðarsýn, og því leitað út fyrir landsteinana að heilbrigðiskerfum til að kópíera. Stjórnsýsla flestra landa reynir hins vegar eftir bestu getu að draga upp eins konar glansmynd af sjálfri sér, birta jákvæða tölfræði o.s.frv. og nei- kvæðum hliðum stjórnsýslunnar er erfitt að henda reiður á. Þegar kemur að heilbrigðiskerfum ann- arra landa hafa Íslendingar þá sér- stöðu að flestir íslenskir læknar hafa unnið í þessum kerfum, og kynnst þeim í raun, kostum og göllum, hafa því að segja má „inside inform- ation“. Vandinn er hins vegar sá að íslensk stjórnsýsla virðist veigra sér við að leita til lækna, og eiga í hug- myndafræðilegum samskiptum við þá, eða þiggja þeirra ráð. Læknar eru gjarnan afgreiddir sem hug- sjónamenn um sjálfa sig, en ekki hina sjúku. Aðrir telja sig vita betur hvað sjúklingunum er fyrir bestu, og á síðustu áratugum hefur kerfis- bundið verið unnið að því að draga úr áhrifum lækna í hinum svo- kölluðu „velferðarsamfélögum“. Á sama tíma og áhrif lækna hafa farið minnkandi, hefur kostnaður heil- brigðiskerfa farið hratt vaxandi. Samt er enn til fólk sem trúir því að læknastéttin sé aðalorsök vaxandi kostnaðar. Stofulæknaplágan Miklar áhyggjur af tilvist stofulækna hafa komið fram hjá Landlækni, stjórnsýslu og ýmsum stjórnmála- mönnum, sérstaklega á vinstri kant- inum, því vinstri menn hafa alltaf viljað skilgreina lækna sem hluta af auðvaldinu, og verið algjörlega blindir fyrir því að flestir læknar eru komnir af alþýðunni, og hafa lifað og starfað fyrir alþýðuna, má segja dag og nótt. Sjálfstætt starfandi læknar hafa orðið einhvers konar ógn við „velferðarkerfið“, auðvald, sem stýrist bara af græðgi, og hefur engan annan ávinning af því að starfa sjálfstætt en meiri peninga. Betri þjónusta, betri tími og aðstaða til að nýta þekkingu, betri afköst, betri starfsaðstaða, betra húsnæði, betri vinnustaðamórall, meira sjálfstæði, möguleikar á framþróun og nýsköpun, minni ytri truflanir, minni afskiptasemi læknislærðra og ólæknislærðra yfirmanna, greiðslur fyrir unna yfir- vinnu; allt þetta er látið sem vind um eyru þjóta og hangið á græðgis- kenningunni. Eins og í opinbera kerfinu, eru það aðeins þeir læknar sem vinna eins og þrælar, sem þéna vel í þessu kerfi. Bandaríska grýlan Gagnrýnendum sjálfstætt starf- andi lækna er nokkur vorkunn, þar sem bandaríska heilbrigðiskerfið hræðir. En bandaríska kerfið hræðir ekki bara Ögmund Jónasson, og aðra góða stjórnmálamenn, heldur hræðir það gjörvalla íslenska lækna- stétt, aldrei hef ég heyrt íslenskan lækni mæra það kerfi, eða hvetja til að það kerfi verði tekið upp hér- lendis, og hafa þó margir okkar lært og starfað í því kerfi. Bandaríska kerfið er bæði einka- vætt og einkarekið. Einkavætt vegna þess að sjúklingurinn þarf sjálfur að tryggja sig fyrir heilsuáföllum og greiðir þannig sjálfur alla sína heil- brigðisþjónustu, sem síðan er keypt á uppsettu verði af einkareknum heilbrigðistofnunum. Kostnaður- inn í þessu kerfi hefur náð miklum hæðum, en við skulum ekki gleyma því að „velferðarlöndin“ hafa getað sparað sér mikið fé til rannsókna með því að gerast afætur af gríðar- legri rannsóknastarfsemi banda- rískrar læknastéttar, lyfjafyrirtækja og fleiri. Samvinna við lækna Læknastéttin varð til fyrir þúsund- um ára, fyrst sem sjálfstætt starfandi læknar, sem ráku eigin læknastofur, og samvinna við „velferðarkerfin“ er því nýlunda í sögulegu sam- hengi, enda eru velferðarkerfin ekki gömul. Sú samvinna lækna við stjórnvöld um uppbyggingu vel- ferðarkerfa hefur almennt reynst bæði sjúklingum og læknum vel. Á Íslandi hefur þróast óvenju sjúklingavænt heilbrigðiskerfi, þar sem sjúklingar hafa getað valið annars vegar um góða opin- bera heilbrigðisþjónustu, eða góða þjónustu sjálfstætt starfandi lækna. Fjármagnið hefur, fram að þessu, fylgt sjúklingnum, (og já; fjármagnið fylgir sjúklingnum, ekki lækninum, þó annað sé sífellt gefið í skyn). Slíkir valkostir eru ekki sambærilegir í velferðarkerfum Norðurlanda, þar sem sjálfstætt starfandi sérfræðingar eru allt of fáir til að almenningur geti notið þeirra. Það kerfisbundna fjár- svelti, sem Landspítali og Heilsu- gæslan hafa búið við í áratugi, er uppskrift að hnignandi opinberu heilbrigðiskerfi. Að halda því fram að sjálfstætt starfandi stofulæknar séu aðalvandi heilbrigðiskerfisins, er skammsýni, sem hvorki mun gagnast hinum sjúku né íslensku þjóðinni almennt. Er íslenska heilbrigðiskerfið of sjúklingavænt? Einar Guðmundsson geðlæknir Stjórnmálamönnum er mis-jafnlega vel til lista lagt að vera víðsýnir og einbeittir, rétt eins og okkur mannfólki almennt. Færa má rök fyrir því að við séum frekar klaufsk í þessum efnum. Greinar- höfundur er þess þar af leiðandi fullviss að umræddir eiginleikar teljast til mannkosta sem eru mik- ilsverðir. Það bar svo við fyrir skemmstu í kosningum til Alþingis að kjós- endur dreifðu atkvæðum sínum með eftirtektarverðum hætti. Margir óskuðu sér annarrar niður- stöðu, á meðan sumum varð tíðrætt um að úrslit kosninga væru engan veginn sanngjörn og enn aðrir vona nú heitt og innilega að þetta lagist allt saman í næstu kosningum. Okkur hættir því öllum til að líta fram hjá því hvernig hlutirnir eru í raun og veru, en einblína þess í stað á hvernig við óskum, vonum eða teljum að hlutirnir eigi að vera. Það er ekki vænlegt til árangurs, það hefur sýnt sig svo ekki verður um villst. Greinarhöfundur er ekki í nokkr- um vafa um að í nýafstöðnu ferli við myndun nýrrar ríkisstjórnar hafi ráðið úrslitum að tekist var á við stöðuna eins og hún blasti við að loknum kosningum, og með opnum huga. Í umræddu ferli náðu í það minnsta tveir stjórnmála- menn að lyfta sér á hærra plan með eftirtektarverðum hætti. Katrín Jakobsdóttir, formaður Vinstri- hreyfingarinnar – græns framboðs, ásamt Svandísi Svavarsdóttur, þingmanni hreyfingarinnar, sem nú hafa tekið við hlutverkum for- sætis- og heilbrigðisráðherra, sýndu víðsýni, einbeitingu og hóg- værð í aðkomu sinni að myndun nýrrar ríkisstjórnar. Fyrir þetta ber að þakka. Af umræddri atburðarás má jafn- framt draga feiknamikinn lærdóm sem greinarhöfundur er sann- færður um að verði gerð skil í ann- álum þegar frá líður, þegar horft er til samsetningar nýrrar stjórnar og sáttmála sem nú liggur fyrir að starfa eftir. Blað hefur verið brotið í íslenskri stjórnmálasögu. Víðsýni og einbeiting í stjórnmálum – blað hefur verið brotið Gunnar Árnason félagi í VG Í umræddu ferli náðu í það minnsta tveir stjórnmála- menn að lyfta sér á hærra plan með eftirtektarverðum hætti. Flestir eru sammála um að vilja fá hvít jól. Brún eða rauð jól eru ekki á óskalistanum. En hvað með græn jól? Græni liturinn er oft tengdur við náttúruna, umhverfis- vitund og vistvæna hegðun. Við viljum fá græna litinn inn í híbýlin okkar: Grænt jólatré, grænar greinar, grænar servíettur og græn- an gjafapappír. Til að fá betri áhrif í þetta er rauði liturinn vinsæll með þessu. Rautt og grænt eru andstæðir litir sem gera hvort annað meira áberandi. Ekki gleyma því að amer- ískir jólasveinar eru í rauðum fötum og Rúdólf er með rautt nef. Íslenskir jólasveinar eru aftur á móti í sauða- litum enda voru þeir bláfátækir. María og Jósef höfðu ekki heldur efni á rauðum fatnaði þegar þau voru að leita sér gistingar. María var þá að því komin að ala barn þeirra. Rauði liturinn hefur lengi verið litur hefðarfólks. En að halda græn jól, hvað þýðir það? Við erum rík þjóð sem þykist vera á „bullandi góðæri“. Neyslan vex og að sama skapi eykst það sem við hendum í ruslið. Fullt af góðum og nothæfum hlutum fer í Sorpu vegna þess að það er hægt að fá eitthvað nýrra og flottara. En „græn hugsun“ byrjar ekki á því að flokka og setja í réttan gám. Það byrjar á því að kaupa minna og nýta hlutina betur þannig að sorpið minnkar. Við skulum líka vera meðvituð um að margar vörur sem við kaupum eru framleiddar í þróunarlöndum við ómögulegar aðstæður. Þegar hag- vöxturinn minnkar með minna kaupæði þá er það væntanlega ekki hið versta mál. Þetta mun koma næstu kynslóðum að gagni því afkomendur okkar munu erfa jörð- ina eins og við skiljum hana eftir. Til hvers í ósköpunum „þurfum“ við að gefa jólagjafir, kaupa kannski eitthvert dót sem viðtakandi fer með strax eftir hátíðirnar og reynir að skipta? Flest okkar eiga allt eða næstum allt. Auðvitað er gaman að gleðja börnin því þeim finnst gaman að taka upp pakka. En þegar krakkar á aðfangadagskvöld rífa upp pakka eftir pakka og líta varla við því sem var í þeim þá er þetta ekki lengur það sem við viljum, þá er það vottur um græðgi en ekki gleði. Persónulegar gjafir, vel úthugs- aðar og gefnar með ást hafa marg- falt meira vægi. Og vel á minnst: Hægt er að gefa upplifun, til dæmis miða á tónleika eða leikhús, sam- eiginlega helgarferð, skemmtilegan kvöldmat, heimsókn á safn, dvöl í frístundahúsi, eitthvað sem menn geta gert saman sér til ánægju. Gefum hvert öðru tíma, tíminn er eitt það dýrmætasta sem við höfum. Svo er það val á jólatré. Margar verslanir bjóða upp á innflutt jóla- tré, yfirleitt normannsþin á mjög lágu verði. Þessi tré eru ræktuð á ökrum og eiturúðun til að drepa skaðvalda er mjög algeng. Kolefnis- spor í sölu þessara trjáa er margfalt meira en hjá íslenskum trjám því flutningur langar leiðir hingað telur með. Þeir sem hugsa um „græn jól“ ættu að fara í skógræktarstöðvar og kaupa íslensk tré. Eitt í lokin: Umbúðabrjálæðið er skelfilegt hér á landi. Við kaupum vörur í miklum umbúðum. Þær er alla vega gott að setja í réttan gám til endurvinnslu. Höfum í huga að glansandi jólagjafapappír er oft ekki endurvinnanlegur. Hvernig væri að nota maskínupappír sem maður skreytir eftir sínu höfði? Margir vita ekki einu sinni um listahæfi- leika sína. Gleðileg græn og neyslugrönn jól. Græn jól Úrsúla Jünemann kennari á eftirlaunum Gefum hvert öðru tíma, tíminn er eitt það dýrmæt- asta sem við höfum. 1 4 . d e s e m b e r 2 0 1 7 F I m m T U d A G U r38 s k o ð U n ∙ F r É T T A b L A ð I ð 1 4 -1 2 -2 0 1 7 0 4 :2 5 F B 0 8 8 s _ P 0 5 1 K .p 1 .p d f F B 0 8 8 s _ P 0 5 0 K .p 1 .p d f F B 0 8 8 s _ P 0 3 8 K .p 1 .p d f F B 0 8 8 s _ P 0 3 9 K .p 1 .p d f A u to m a ti o n P la te r e m a k e : 1 E 7 C -8 6 2 4 1 E 7 C -8 4 E 8 1 E 7 C -8 3 A C 1 E 7 C -8 2 7 0 2 7 5 X 4 0 0 .0 0 1 3 B F B 0 8 8 s _ 1 3 _ 1 2 _ 2 0 1 C M Y K
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88

x

Fréttablaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.