Morgunblaðið - 30.06.2017, Qupperneq 50

50
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. JÚNÍ 2017
Skúli Halldórsson
sh@mbl.is
Þegar bera á saman mismunandi
fiskveiðistjórnunarkerfi ýmissa
landa þarf fyrst og fremst að líta til
þeirra markmiða sem þeim er ætlað
að ná. Þetta segir Óli Samró, fær-
eyskur viðskiptafræðingur og sjálf-
stæður ráðgjafi í sjávarútvegs-
málum. Fyrr á þessu ári gaf hann út
bókina Fiskveiðar - fjölbreyttar
áskoranir, þar sem rýnt er í það
hvernig hin mörgu ríki heimsins
stjórna fiskveiðum sínum.
„Í Færeyjum segja lögin að fisk-
urinn sé „… ogn Föroya fólks“, í
Noregi segja þau „… ligg til fæl-
lesskapet i Norge“ og á Íslandi
„… standi undir lífsafkomu og hag-
sæld þjóðarinnar“,“ segir Samró í
samtali við Morgunblaðið.
„Fiskveiðistjórnunin er löguð að
aðstæðum í hverju landi. Engin
stjórnun er eins, og engin er rétt eða
röng, því allt fer þetta eftir því hvaða
markmið stjórnir landanna setja.
Það er ekki það sem ég bjóst við að
leiða í ljós þegar ég hóf rannsókn-
arvinnuna fyrir bókina. En þetta er
niðurstaðan.“
Skýrt markmið kerfisins
„Þegar litið er til markmiðsins hér
á Íslandi verður að telja að það hafi
náðst með því kerfi sem nú er við
lýði,“ bætir hann við en bendir þó á
að skiptar skoðanir hafi verið um
þetta á meðal þess fólks á lands-
byggðinni sem sótti kynningarfundi
hans um bókina á síðustu vikum.
„Mörg þorp urðu vissulega fyrir
miklum skakkaföllum og fjöldi
starfa hefur tapast. En markmið
kerfisins er þó skýrt, það hefur efna-
hagslegan tilgang. Það er annað en í
Færeyjum þar sem mörg mismun-
andi markmið virðast ráða för,“ seg-
ir Samró.
Erfitt að bera saman kerfin
„Við viljum í fyrsta lagi að vísindin
ráði för, í öðru lagi að hagnaðurinn
sé sem mestur, í þriðja lagi að nóg sé
af atvinnu á öllum eyjunum og í
fjórða lagi að skipin séu af mismun-
andi stærð og frá mismunandi út-
gerðum. Þetta veldur því að ekkert
markmiðanna verður í raun upp-
fyllt.“
Spurður út í samanburð á íslenska
kerfinu í alþjóðlegu samhengi segir
hann að það geti reynst erfitt.
„Líta þarf til mikilvægis grein-
arinnar í hverju landi fyrir sig. Af
þeim löndum sem ég tók til umfjöll-
unar í bókinni er það aðeins á Ís-
landi, í Færeyjum og á Falklands-
eyjum sem sjávarútvegurinn skiptir
svo miklu máli. Þess vegna fá Ís-
lendingar besta samanburðinn með
því að horfa til þeirra.“
Fara ekki eftir ráðleggingum
Hafrannsóknastofnun Færeyja,
Havstovan, lagði fyrr í júní til veru-
lega fækkun veiðidaga á næsta fisk-
veiðiári, eða að aðeins yrðu leyfð
50% af þeim veiðidögum sem nýttir
verða á yfirstandandi fiskveiðiári.
Segir í ráðgjöf stofnunarinnar að
bæði þorsk- og ýsustofninn standi
illa. Nýliðun í stofnunum hafi brugð-
ist mörg ár í röð þó nú kunni að vera
að rofa til, sérstaklega hvað ýsuna
varðar.
Samró segir ráðgjöfina byggða á
mælingum Alþjóðahafrannsókna-
ráðsins og að í henni sé lagt til að
viðkomandi fiskistofnum verði gefin
nokkur hvíld svo þeir geti náð sér á
strik. Þá tekur hann fram að stofn-
arnir séu mun veikari úti fyrir
ströndum Færeyja en í kringum Ís-
land. Sterkir hafstraumar hér valdi
því meðal annars.
„En þó er ekki hefð fyrir því að
stjórnvöld í Færeyjum fari að ráð-
leggingum Havstovunnar,“ segir
hann. „Þau fylgja þeim í raun næst-
um aldrei, verð ég að segja, ólíkt því
sem tíðkast á Íslandi og í Noregi.“
Í Færeyjum sé enda deilt um
hvort gögn ráðsins geti átt við þegar
hið svokallaða fiskidagakerfi er ann-
ars vegar, sem þar hefur verið við
lýði síðan árið 1996.
Góð hugmynd fræðilega séð
Tali okkar víkur þá að uppboðs-
leiðinni svokölluðu sem prófuð var
fyrst í Færeyjum á aflaheimildum
árið 2011 og svo aftur á síðasta ári.
Hafa einhverjir haft á orði að Íslend-
ingar ættu að prófa að fara sömu
leið.
Samró segir hana hins vegar líta
vel út á pappír, en öðru máli gegni
um raunveruleikann.
„Uppboðsleiðin er góð sem hug-
mynd á fræðilegu stigi, þar sem hún
er gjarnan sögð gefa rétt verð fyrir
aflaheimildina, allir hafi möguleika á
að bjóða í veiðina og að sá besti muni
fara með sigur af hólmi,“ segir
Samró.
Svara þarf spurningum
„En þegar á reynir þá snýst þetta
allt um skilyrðin og þær takmark-
anir sem setja þarf svo uppboðið
virki sem skyldi. Hvaða skilyrði á að
setja um erlenda fjármögnun? Hvað
með framsal heimildanna? Hvað
með dótturfyrirtæki félaga sem eru
að hluta í erlendri eigu?“ spyr hann
og nefnir þannig dæmi um þær
spurningar sem landar hans hafa
þurft að standa frammi fyrir. Hann
heldur svo áfram:
„Hvað með borgunina fyrir afla-
heimildirnar? Á hún að eiga sér stað
strax við uppboðið, þegar fisknum er
náð, þegar hann hefur verið seldur,
eða þá þegar útgerðin hefur tekið
við greiðslu kaupanda?
Ef fyrsti möguleikinn er valinn,
munu bankar þá fjármagna greiðsl-
una þangað til útgerðin selur fisk-
inn? Eða munu stjórnvöld brúa bil-
ið?“ spyr hann enn fremur. Þó hefur
ekki öllum spurningum verið varpað
fram.
„Geta allir boðið í aflaheimildirnar
eða aðeins þeir sem eiga skráð fiski-
skip? Hver mun svo eiga hæsta boð-
ið? Verður það sá sem er hæfastur
eða verður það vitlausasti aðilinn,
eða jafnvel sá sem er reiðubúinn að
taka mestu áhættuna?“ segir Samró
að lokum.
Prófuð í Lettlandi og Rússlandi
„Uppboðsleið þýðir því í sjálfu sér
ekki neitt ein og sér. Allt hverfist
þetta um skilyrðin sem sett eru og
þær takmarkanir sem aðilar þurfa
að sæta.“
Ekki hefur leiðin notið vinsælda
víða. Þannig veit Samró aðeins til
þess að notast sé við hana í Bresku
Kólumbíu í Kanada. Þá var hún
prófuð í Eistlandi og Rússlandi, en
fljótt var bundinn endir á þær til-
raunir.
Uppboðsleiðin vekur ótal spurningar
 Markmiði fiskveiðistjórnunarkerfisins á Íslandi hefur verið náð, segir færeyskur ráðgjafi í sjávarútvegsmálum
 Lagt er til að veiðidögum í Færeyjum verði fækkað verulega  Uppboðsleiðin lítur betur út á blaði en í reynd
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Siglt inn í Þórshöfn Óvíða, ef nokkurs staðar, er sjávarútvegur jafn mikilvægur fyrir efnahag þjóðar og í Færeyjum, rétt eins og á Íslandi. Samanburður við önnur lönd getur því reynst erfiður.
Höfundurinn Óli Samró með bók sína í hönd, en hún hefur verið gefin út á íslensku í þýðingu Hjartar Gíslasonar.