Dagblaðið Vísir - DV - 24.11.2017, Qupperneq 40

40 menning Helgarblað 24. nóvember 2017
Í
slenskt listalíf hefur á undan­
farinni öld í síauknum mæli
verið drifið áfram af erlendum
áhrifum og tengslum. Íslensk­
ir listamenn hafa ekki bara leitað
út fyrir landsteinana að menntun
og áhrifavöldum heldur hafa að­
fluttir listamenn ítrekað borið
með sér nýja strauma og auðg­
að menningarlíf eylandsins. Á
fyrri hluta tuttugustu aldarinnar
fluttu hingað erlendir tónlistar­
menn til og höfðu afgerandi áhrif
á uppbyggingu íslensks tón­
listarlífs – menn eins og Victor
Urbancic, Franz Mixa og Heinz
Edelstein. Í myndlistinni eru áhrif
Svisslendingsins Dieters Roth
óumdeild, og má að vissu leyti
segja að hann hafi komið með
samtímalistina til landsins þegar
hann flutti hingað undir lok sjötta
áratugarins.
Eftir því sem hnattvæðingin
hefur orðið ágengari hafa aðfluttir
listamenn orðið æ meira áberandi
í íslensku menningarlífi, um leið
og margir innfæddir hafa haldið
utan og gerst innflytjendur annars
staðar. Þekking og mannauður
ferðast nú svo auðveldlega til og
frá eyjunni að það má efast um
hvort skýringarrammi þjóðrík­
isins sé svo gagnlegur enn þann
dag í dag. Hvað þýðir það eigin­
lega að vera „íslenskur“ listamað­
ur? Þetta er ein af þeim spurning­
um sem gestir geta velt fyrir sér á
sýningunni Stór­Ísland sem nú
stendur yfir í Listasafni Reykjavík­
ur. Þar eru sýnd verk sjö myndlist­
armanna sem eiga það sameigin­
legt að vera fæddir utan Íslands
en hafa búið hér og starfað í lengri
eða skemmri tíma.
Fulltrúar Íslands
Hugmyndasmiður og sýningar­
stjóri Stór­Íslands er Yean Fee
Quay. Hún er sjálf aðfluttur Ís­
lendingur, fædd í Singapúr og
menntuð í Bandaríkjunum, en
fluttist til landsins með íslenskum
eiginmanni sínum árið 2000. „Ætli
hugmyndin að sýningunni hafi
ekki fæðst upphaflega fyrir um
tíu árum. Frá því að ég byrjaði að
starfa í Listasafninu [árið 2006] hef
ég verið í miklu sambandi við alls
konar listamenn. Ég fór fljótlega
að gera mér grein fyrir því hversu
margir erlendir listamenn búa og
starfa hérna. Mér fannst áhugavert
að þeir létu ekki erfiðleika stoppa
sig í að skapa list,“ útskýrir Yean
Fee.
Þeir listamenn sem eiga verk
á sýningunni eru Anna Hall­
in, Claudia Hausfeld, Jeannette
Castioni, Joris Rademaker,
Rebecca Erin Moran, Sari
Cedergren og Theresa Himmer
– nöfn sem að áhugamenn um
íslenska myndlist ættu að vera
löngu farnir að kannast við. „Í
þessari sýningu vildi ég velja inn
listamenn sem höfðu verið búsett­
ir hér í þó nokkur ár og höfðu verið
viðurkenndir sem íslenskir lista­
menn af öðrum stofnunum, feng­
ið listamannalaun eða aðra styrki,
og jafnvel haldið utan til að sýna
verk sem fulltrúar Íslands,“ segir
Yean Fee.
Frekar en að listamennirnir
sjö á sýningunni tali einni rödd
eru þeir eins og margradda kór
sem varpar ljósi á fjölbreytnina
í íslenskri myndlist í dag. „Hug­
myndin var ekki að vera með
neitt sérstakt þema eða ákveðin
skilaboð. Sýningin er ekki um Ís­
land heldur um þessa listamenn
og þeirra list. Ísland kemur fyrir í
verkum sumra listamannanna en
það er ekkert sérstaklega áber­
andi.“
Fjölbreytnin eykst
Yean Fee segir að íslenska lista­
senan sé almennt mjög jákvæð og
opin í garð aðfluttra listamanna en
það séu vissulega alltaf einhverjir
erfiðleikar sem fylgja því að aðhaf­
ast í samfélagi með annað móð­
urmál en manns eigið. „Fólk þarf
yfirleitt að senda inn umsóknir á
íslensku, en erlendir listamenn
eru mjög duglegir við að láta
þetta ekki stoppa sig. En það er
líka æ oftar tekið við umsóknum
á öðrum tungumálum, og þá eru
stofnanirnar að meta listamenn­
ina sem listamenn en ekki út frá
tungumálakunnáttu.“
En er einhver sérstakur þráður
sem sameinar sögur þessa fólks?
Eru til dæmis svipaðar ástæður
fyrir því að það endar á því að setj-
ast hér að – eða eru sögurnar eins
fjölbreyttar og þær eru
margar?
„Al­
gengasta
ástæðan
fyrir því að
fólk sest
hér að er
fjölskyld­
an – það er oft­
ast þannig með
fólk, það ger­
ir hluti út af
tengslum
við aðrar
manneskjur.
En það eru líka
listamenn sem hafa komið hing­
að af engri sérstakri ástæðu
eða tengingu og ákveðið að
búa hér.“
Hún segir þó að allur
gangur sé á því hvort þess­
ir listamenn hugsi um sig
sem „íslenska“ listamenn. „Þetta
er bara eins og að spyrja íslensk­
an myndlistarmann sem býr og
starfar erlendis. Það er orðið mjög
erfitt að flokka þetta. Maður tek­
ur eftir því núna að það er sífellt
talað minna um að listamaður sé
„upphaflega frá“ einhverju landi.
Samtímamyndlistin er orðin svo
alþjóðleg og
ekki bundin við
lönd, landa­
mærin eiga ekki
að skipta máli
lengur.“
Heimurinn
er að minnka,
landamærin
verða stöðugt
gegndræpari,
hvað er sér­
íslenskt verður
óljósara, en á
sama tíma eiga
sífellt fleiri snertifleti við íslenska
menningu og hún stækkar sem því
nemur. Það mætti kannski segja
að allir þeir sem tengist landinu,
samfélaginu, málinu eða menn­
ingunni á einhvern hátt verði hluti
af Stór­Íslandi. Þetta gæti verið
einn skilningur á nafni sýningar­
innar – en Yean Fee segir það opið
fyrir túlkunum.
„Sýningarheitið er jafn opið
og sýningin sjálf. Það getur vísað
í margt, en ég hugsaði
að það gæti tengst ákveðinni fjöl­
breytni sem er að þróast á Íslandi.
Það væri alveg hægt að halda sýn­
ingu með sama nafni með íslensk­
um listamönnum sem búa erlend­
is. Þetta nafn vísar kannski líka í
það hversu stoltir Íslendingar eru
af sjálfum sér, en það er ekkert
óvenjulegt – öll lönd setja sjálf sig
sem miðpunkt.“
Yean Fee verður með leið-
sögn um sýninguna Stór-Ísland í
Hafnarhúsinu, laugardaginn 26.
nóvember klukkan 14.00. n
„ Í þessari sýn-
ingu vildi ég
velja inn listamenn sem
höfðu verið búsettir hér
í þónokkur ár og höfðu
verið viðurkenndir sem
íslenskir listamenn.
Rek (2015) Eftir Önnu Hallin.
Í kastljósinu
Sýningarstjórinn
Yean Fee Quay
varpar ljósi
nokkra erlenda
listamenn sem
búa og starfa á
Íslandi í nýrri sýn-
ingu í Listasafni
Reykjavíkur -
Hafnarhúsi. Hér
lýsir hún upp verk
Joris Radema-
ker, 60 tilbrigði
(2016).
MyndiR SigtRygguR ARi
Sundmaðurinn (2015) Theresa Himmer vinn
ur með íslenska
sundlaugamenningu og bandaríska bókme
nntahefð í mynd-
bandsverkinu Sundmaðurinn.
Ísland stækkar með
aðfluttu listafólki
n Sjö aðfluttir íslenskir listamenn eiga verk á sýningunni Stór-Ísland
n Sýningarstjórinn Yean Fee Quay segir landamærin skipta litlu máli í dag
Kristján guðjónsson
kristjan@dv.is