Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.2017, Blaðsíða 32

Helgarblað 8. desember 20172 Bækur
Ágúst Borgþór Sverrisson
agustb@dv.is
Bækur
Formaður
húsfélagsins
Höfundur: Friðgeir Einarsson
Útgefandi: Benedikt
205 bls.
F
riðgeir Einarsson hefur
komið sem fullmótaður höf­
undur inn í íslenska bók­
menntaheiminn eftir störf
við auglýsingar og leikhússkrif
sem ég hef ekki kynnt mér. Smá­
sagnasafnið Takk fyrir að láta
mig vita sem kom út í fyrra var
framúrskarandi byrjandaverk án
nokkurs byrjandabrags. Friðgeir
er makalaust stílfimur og með
einstakt auga fyrir smáatriðum.
Markviss átakafælni gefur sögum
hans sérstakan raunveruleika­
blæ þar sem sneitt er hjá hefð­
bundnum söguflækjum. Þessi að­
ferð eða ávani gaf smásagnasafni
hans flottan blæ samstillingar og
frumleika.
Ég er hins vegar ekki alveg eins
sáttur við átakaleysið í nýrri skáld­
sögu Friðgeirs, Formaður húsfé­
lagsins. Stundum er hins vegar
erfitt að átta sig á hvort við höfund
eða lesanda er að sakast þegar les­
andi er ósáttur við hvaða leið höf­
undur velur að feta með efnivið
sinn. Ég held þó að margir gætu
tekið undir það að Formaður hús­
félagsins sé saga sem í byrjun æpir
á átök, bæði innri átök aðalpersón­
unnar og átök í samskiptum sögu­
persóna, en af þeim verður ekki.
Hins vegar skal líka viðurkennt að
fyrir átakaleysinu
eru röklegar ástæð­
ur og sagan gengur
fullkomlega upp.
Aðalpersónan
er ungur maður
sem flytur inn í
íbúð systur sinn
í stóru fjölbýlis­
húsi, en það tæki­
færi opnast er syst­
ir hans flytur til
Noregs. Maður­
inn er að jafna sig
eftir sambands­
slit. Hann stund­
ar ekki vinnu en
mætir reglulega til geðlæknis.
Sagan minnir dálítið á verk sum
verk Braga Ólafssonar og Gyrð­
is Elíassonar, til dæmis Hvíldar­
daga eftir Braga og Suðurglugg­
ann eftir Gyrði, en jafnframt eru
allir þrír höfundarnir með sterk
sérkenni og hver öðrum ólíkir.
Rétt eins og þessi saga lýsa þær
báðar einmana mönnum sem eru
utangátta í umhverfi sem öðrum
er hversdagslegt en verður þeim
framandi. Bæði Bragi og Gyrðir
skrifa á skjön við hefðbundnar
söguflækjur og átök en í sögum
þeirra er samt spenna: Persónan
í Hvíldardögum málar sig smám
saman út í horn og aðstæðurnar
verða honum óviðráðanlegar; það
sama mætti segja um Gæludýrin
eftir Braga; aðalpersónan í Suður­
glugganum og fleiri einsemdar­
sögum Gyrðis er hins vegar stund­
um eins og draugur, maður veit
ekki hvort hún er lífs eða liðin, og
sögurnar eru hlaðnar mystík.
Textinn í Formaður húsfélags­
ins er afskaplega heillandi framan
af. Hversdagslegt umhverfi er gert
framandlegt og undarlegt í augum
hins utangátta
manns er hann
kemur sér fyrir
á nýja staðnum.
Kostulegar lýs­
ingar er að finna
á hinum ýmsu
vandamálum og
uppákomum sem
verða í samskipt­
um nábúa í stóru
fjölbýlishúsi. Sú
litla veröld smás­
mugulegra kvart­
ana og hvers­
dagslegrar
ábyrgðarkenndar
reynist vera að­
alpersónunni afar heilandi um­
hverfi. Hvað er heilbrigðara en að
skipta um sprungna peru í sam­
eign eða hreinsa rusl eftir ná­
granna sína án þess að vænta eða
fá nokkuð í staðinn? Hvað er heil­
brigðara en góðverk sem enginn
veit af?
Áður en maðurinn fær fasta at­
vinnu á auglýsingastofu eftir að
hann kemur undir sig fótunum
tekur hann að sér verkefni sem
bakgrunnsleikari í kvikmyndum.
Hann þykir standa sig frábær­
lega í því hlutverki og vera hinn
fullkomni bakgrunnsleikari sem
fellur inn í umhverfið án þess að
láta á sér bera. Þarna er að finna
snjalla líkingu við líf hans sjálfs því
hann nær aftur tökum á því með
því að falla eins og viskustykki inn
í hversdagsleikann. Menning hins
smámunasama húsfélags reynist
vera afar uppbyggileg fyrir mann­
inn sem eignast nýja sambýlis­
konu, stofnar fjölskyldu og tekur
smám saman að lifa afar venju­
legu og reglusömu lífi.
Þetta gengur upp röklega en
miðað við upphaf sögunnar er sér­
kennilegt að upplifa ekki átök í
henni, innri átök mannsins fram­
an af komast ekki einu sinni til
skila því hann er svo dulur, jafnt
gagnvart lesendum sem öðr­
um persónum bókarinnar. Þetta
veldur því að áhrif textans taka að
dofna eftir því sem líður á seinni
hluta sögunnar og það rennur
upp fyrir manni að afdrif persón­
unnar munu liggja eftir beinni
og sléttri braut til söguloka. Mað­
ur kaupir þetta vissulega en nýt­
ur þess ekki. Á meðan fyrri hluti
sögunnar vekur manni hrifningu,
eftirvæntingu og nokkurn ugg, er
seinni hlutinn eins og róandi lyf
sem maður þurfti ekki á að halda.
Hvað sem því líður er Formaður
húsfélagsins afbragðsvel skrifuð
saga sem bregður upp fjölmörgum
spaugilegum og hnyttnum mynd­
um úr hversdagsleikanum, ekki
síst úr hversdagsleika húsfélaga í
stórum fjölbýlishúsum. n
Hinn heilandi
hversdagsleiki
„Afbragðsvel
skrifuð saga sem
bregður upp fjölmörgum
spaugilegum og
hnyttnum myndum úr
hversdagsleikanum.
Friðgeir Einarsson Hefur komið sem
fullmótaður höfundur inn í íslenska
bókmenntaheiminn. Mynd Sigtryggur Ari
Óvæntur snúningur
M
orð er framið
á Húsavík.
Með rann­
sókn málsins
fer ungur og reynslu­
lítill yfirmaður lög­
reglunnar í bænum og
beinist grunur hans
að nokkrum hjónum
og pörum sem þekktu
og voru í vinfengi við
fórnarlambið, aðkomu­
mann sem hafði sest að
í bænum.
Þetta er í hnotskurn söguþráð­
ur Vályndis, nýrrar bókar Frið­
riku Benónýsdóttur sem fetar hér í
fyrsta skipti refilstigu glæpasagna­
formsins.
Í upphafi eru helstu sögupersón­
ur kynntar til leiks og eru þær æði
margar, í anda Agöthu Christie sem
reyndar ber á góma einu sinni í
sögunni. Það vafðist ekki fyrir Agöt­
hu Christie að halda mörgum bolt­
um á lofti hvað grunaða varðar, án
þess að lesendur rugluðust í rím­
inu en við lestur Vályndis stóð ég
mig að því drjúgan spöl inn í bókina
að fletta til baka og kanna innbyrð­
is tengingu helstu sögupersónanna.
Þau sem grunur beinist helst
að tilheyra mektar­
stéttinni á Húsavík,
eru í lítilli klíku sem
á yfir borðinu virð­
ist tengjast einlæg­
um vináttuböndum.
Undir niðri er annað
uppi á teningnum
og ekki allt fagurt.
Einnig blandast í
málið aðkomufólk
úr höfuðborginni
og aukapersón­
ur með mismik­
ið vægi. Af nógu er
að taka í þeim efnum. Flétt­
an í sögunni er ekki ósennilegri en
gengur og gerist í íslenskum glæpa­
sögum sem fjalla um morð og forn­
ar væringar og hér verður ekki farið
frekar út í þá sálma.
Helsti veikleiki sögunnar er
persónusköpunin, sem virðist
frekar grunn. Þau sem liggja und­
ir grun eru einsleitur hópur, sem
hugsanlega má réttlæta með þeirri
staðreynd að þau tilheyra sömu
klíkunni. Gjarna þegar um sögur
af þessum toga er að ræða finnur
lesandi sér eina eða tvær persónur
sem honum verður umhugað um
og vill í lengstu lög að séu saklausar.
Engu slíku er til að dreifa við lestur
Vályndis, engin persóna vekur
með lesanda samhygð og fyrir vik­
ið stendur honum nokkuð á sama
„hver gerði það“.
Að öllu þessu sögðu er vert að
taka fram að sagan er ágætlega
skrifuð, flæði samtala nokkuð trú­
verðugt sem og tungutak persóna.
Einnig skal því haldið til haga að
maður vill komast að hinu sanna, fá
að vita hver er sekur um hvað og að
viðkomandi fái makleg málagjöld.
Óvæntur snúningur undir lok
bókar kemur skemmtilega á óvart
og sagan fær aukið vægi á síðustu
metrunum. n
„Maður vill komast
að hinu sanna, fá
að vita hver er sekur um
hvað og að viðkomandi
fái makleg málagjöld.
Kolbeinn Þorsteinsson
kolbeinn@dv.is
Bækur
Vályndi
Höfundur: Friðrika Benónýsdóttir
Útgefandi: Sögur
256 bls.