Dagblaðið Vísir - DV - 08.12.2017, Blaðsíða 34

Helgarblað 8. desember 20174 Bækur
E
inhvern tímann sagði Sig-
urður Pálsson í kennslu-
stund að það að lesa ljóð
væri svona eins og að hlusta
á 45 snúninga plötu á 33 snún-
ingum. Það er, að ljóð krefðist
þess að vera lesið hægt. Að sama
skapi væri æskilegt að lesa skáld-
sögur á 45 snúningum og svo
ljóðlausa texta á 78. Saga Ástu er
ljóðrænt verk, líkt og flestar bæk-
ur Jóns Kalmans, og í umræddri
bók eru margir gullfallegir kafl-
ar sem krefjast ljóðalesturshraða.
Fyrri hluti skáldverksins dansar á
ákveðinni línu hvað varðar ljóð-
rænu og væmni og því miður fer
textinn stundum aðeins of langt
yfir þessa línu og leysist upp í
nánast klisjukenndar vanga-
veltur. En eftir því sem líða tekur
á bókina batnar hún svo mikið að
hún heltekur lesanda gjörsam-
lega. Næstum eins og tveir rit-
stjórar hefðu skipt bókinni á milli
sín. Ljóðrænan virkar í síðari
hlutanum eins og net sem flæk-
ir mann og losnar lesandi ekki
fyrr en síðustu blaðsíðu sleppir,
eða jafnvel ekki fyrr en viku síð-
ar. Sem er kannski alger synd því
Sögu Ástu hefði alla verið hægt
að lesa á þrjátíu og þremur snún-
ingum. En seinni hluti bókarinn-
ar nær að bæta upp fyrir þann
fyrri svo vel að gagnrýnandi fyrir-
gefur allt. Eða nánast allt.
Þvert á tíma og rúm
Sagan sjálf er áhugaverð og
leiðin sem farin er til þess að
setja fram sögusviðið, tímaflakk-
ið og allt sem því fylgir er listilega
vel gert. Persónur eru stundum
nær steríótýpískar á köflum en
ekki á slæman hátt. Sumar líkjast
hver annarri þannig að í byrjun
hvers kafla er oft óljóst um hvaða
persónu ræðir. Þannig tengjast
kynslóðirnar saman þvert á tíma
og rúm, dóttir líkist móður og
bóndi líkist föður sem líkist ást-
manni.
Afstæði tímans
Tíminn er svo gegnumgangandi
þema í Sögu Ástu og má segja að
bókin öll hverfist um eitt andar-
tak í lífi manns sem virðist inni-
halda alla ævi hans og annarra í
kringum hann. Innbyggður höf-
undur bókarinnar er svo staddur
úti á landi og setur þessa brota-
kenndu ævi í orð og birtir þar
enn aðra vídd skáldskaparins.
Af ótta við að ljóstra einhverju
upp sem gæti skemmt fyrir fram-
tíðarlesendum, mun gagnrýn-
andi láta staðar numið hér hvað
varðar efni bókarinnar og sögu-
þráð. Eina ástæðan fyrir því að
Saga Ástu fær ekki fimm stjörnur
er sú hve hún byrjar brösulega en
gagnrýnandi sér síður en svo eftir
að hafa þraukað í gegnum þann
hluta verksins, því síðari hlutinn
er yndislegur. n
Ú
t er komin ævisagan Minn
tími, sem fjallar um ævi
og störf Jóhönnu Sigurðar-
dóttur, fyrrverandi for-
sætisráðherra. Í bókinni er rakin
saga þessa mikla stjórnmálaskör-
ungs, sem einkennist af baráttu
fyrir högum þeirra sem minna
mega sín í þjóðfélaginu, milli þess
sem Jóhanna ryður leiðina fyrir
konur í stjórnmálum, uppgötvar
kynhneigð sína og finnur ástina.
Uppbygging bókarinnar er
nokkuð hefðbundin og línuleg í
tíma. Höfundur rekur helstu at-
burði og er að mestu leyti í hlut-
verki hlutlægs stjórnmála-
skýranda, líkt og siður er. Jóhanna
skrifar síðan eins konar ítarefni
í fyrstu persónu um helstu at-
burðina, þar sem lesandanum
er hleypt inn í bakherbergin, inn
fyrir veggi heimilisins og að ein-
hverju leyti inn í hugarheim henn-
ar sjálfrar. En líkt og svo oft er með
bækur eins og þessar, þá er það
síðastnefnda atriðið sem hefði
mátt fara meira fyrir.
Bókin er fyrst og fremst fróð-
leg lesning fyrir þá sem fræð-
ast vilja um farsælan
starfsferil áberandi
stjórnmálakonu,
sem á vafalaust
meira hrós skilið en
hún hefur fengið.
Hluti skýringarinn-
ar er þó án efa sá að
Jóhanna virðist laus
við hégóma, hef-
ur aldrei verið mik-
ið fyrir sviðsljós-
ið, eða að „opna
sig“ í fjölmiðlum,
líkt og segir í bókinni. Þó svo
vissulega sé gerð tilraun til þess
að mýkja ásjónu þeirrar hörku-
legu ímyndar sem Jóhanna hefur
ávallt haft sem stjórnmálakona,
fer hún að mestu út um þúfur, þar
sem lesendum gefst lítið færi á að
kynnast persónunni
sjálfri utan vinnunn-
ar. Þess vegna verður
bókin heldur alvöru-
þrungin, sem er alls
ekki reglan þegar
fjallað er um stjórn-
málamenn, heldur
kannski frekar vitnis-
burður um persónu-
gerð Jóhönnu. Því
þó svo ljóst sé með
lestri bókarinnar að
Jóhanna hafi vissu-
lega kímnigáfu, hefði kannski mátt
gera meira úr því svo lesandinn
næði dýpri tengingu við umfjöll-
unarefnið. Einnig hefði mátt helga
fleiri blaðsíður uppvaxtarárunum,
sem eru svo mótandi í lífi hvers og
eins. Þá er lokakafli bókarinnar,
um lífið eftir „baráttuna við karl-
ana“ vissulega hjartnæmur í krafti
umskiptanna frá pólitíkinni yfir
í ástina, jafnvel svo að lesandinn
kemst við. En meiri innsýn í
hugarheim Jóhönnu hefði vissu-
lega verið vel þegin, en ekki er þó
víst að þess hafi gefist kostur.
Eftir stendur að saga stjórn-
málakonunnar Jóhönnu Sigurðar-
dóttur á erindi til allra Íslendinga,
ekki síst þeirra sem lítið þekkja til
starfa hennar. Barátta hennar fyrir
þá sem minna mega sín í þjóðfé-
laginu verður ávallt í minnum höfð
og áhrif hennar í kvenréttinda-
baráttunni verða aldrei ofmetin.
Jóhanna Sigurðardóttir er án efa
einn mikilvægasti stjórnmálamað-
ur sem Ísland hefur átt og án efa
mikilvægasta stjórnmálakonan. n
Fróðleg og þörf saga,
en skortir persónudýpt
Að lesa
skáldsögu
á þrjátíu
og þremur
snúningum
Trausti Salvar Kristjánsson
traustisalvar@eyjan.is
Bækur
Minn tími
Höfundur: Páll Valsson
Útgáfa: Mál og Menning
384 bls.
Jóhanna María Einarsdóttir
johanna@dv.is
Bækur
Saga Ástu
Höfundur: Jón Kalman Stefánsson
Útgefandi: Benedikt
443 bls.
„Ljóðrænan virkar
í síðari hlutanum
eins og net sem flækir
mann og losnar lesandi
ekki fyrr en síðustu blað-
síðu sleppir, eða jafnvel
ekki fyrr en viku síðar.
Jón Kalman
Saga Ástu er
ljóðrænt verk, líkt
og flestar bækur
Jóns Kalmans.
Mynd SigTryggur Ari