Morgunblaðið - 01.08.2017, Síða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. ÁGÚST 2017
Á ferðinni Það getur reynst mörgum erfitt að komast leiðar sinnar í Reykjavík og jafnvel kort geta vafist fyrir ferðalöngum vegna þess að merkingar geta verið misvísandi.
Kristinn Magnússon
Umræða fer vaxandi um komu
flóttamanna hingað til lands en er
þó óveruleg miðað við það sem
heyra má í erlendum fjölmiðlum,
ekki síst þýskum, en þar er af-
staðan til innflytjenda eitt helsta
átakaefnið í aðdraganda þing-
kosninga að hausti. Bakgrunn-
urinn er ekki síst flótta-
mannabylgja ársins 2015, þegar
til Þýskalands kom hátt í ein
milljón manna án gildra skilríkja,
aðallega frá átakasvæðum í nálægum Aust-
urlöndum. Enn glíma þýsk stjórnvöld og
stofnanir við að greina á milli hafra og sauða í
þeim hópi og ekki hafa ítrekuð hryðjuverk
bætt úr skák. Með umdeildum samningum
ESB við Tyrki og lokun landamæra Ung-
verjalands, Króatíu og Austurríkis var að
mestu skorið á komu flóttafólks úr þessari
átt. Þá tók við og jókst hins vegar stöðugur
straumur flóttamanna á yfirfullum bátum, að-
allega frá Líbíu, norður yfir Miðjarðarhaf.
Ítölsk stjórnvöld stynja eðlilega yfir því álagi
sem af þessu hlýst, á meðan ekkert sam-
komulag hefur náðst innan ESB um dreifingu
á þessum fjölda milli aðildarríkja. Þetta er þó
aðeins upphafið að glímu við langtum stór-
felldari vanda, sem fara mun vaxandi svo
langt séð verður. Ástæðurnar eru einkum þrí-
þættar:
 Gífurlega ör fjölgun jarðarbúa, fyrst og
fremst í fátækum löndum, ekki
síst í Afríku sunnan Sahara.
 Umhverfisröskun vegna
loftslagsbreytinga af manna-
völdum, þrátt fyrir fyrirhug-
aðar en óvissar gagnaðgerðir skv. Par-
ísarsamkomulaginu.
 Arðrán í skjóli alþjóðavæðingar fjár-
magns og viðskipta og tilfærsla auðs og eigna
í vasa örfárra.
Stærsta áskorunin til þessa
Allir eru þessir þættir samtvinnaðir og
valda því að mannkynið sem heild fjarlægist
óðum það markmið sem skilgreint hefur verið
sem sjálfbær þróun. Flóttamannstraumurinn
sem birtist okkur upp á síðkastið á sér eink-
um tvenns konar rætur: Styrjaldarátök eins
og þau sem geisað hafa fyrir botni Miðjarð-
arhafs og vaxandi fjölda fólks einkum frá Afr-
íkulöndum sem leitar að skárri lífskjörum, þá
fyrst og fremst í Evrópu vestanverðri. Kom-
ist á sæmilegur friður mun þeim væntanlega
fækka sem flýja styrjaldarógnir, en þrýst-
ingur af efnahagslegum toga mun halda
áfram að vaxa svo lengi sem mismunun í lífs-
kjörum helst í svipuðum mæli og nú er eða
verður þaðan af meiri. Alþjóðlegar reglur svo
sem Dyflinarreglugerðin sem Ísland er aðili
að gera skýran greinarmun á þessu tvennu,
þótt erfitt geti verið að greina á milli skara
flóttamanna og margir reyni að villa á sér
heimildir. Ekki bætir úr skák að stór hópur
braskara gerir sér flóttamenn að féþúfu, m.a.
þeir sem gera út bátskrifli til að flytja fólk yf-
ir Eyjahaf og Miðjarðarhaf. Skýr hliðstæða
vestanhafs er ólöglegur flutningur fólks frá
Mexíkó til Bandaríkjanna.
Mannúðin okkar manna …
Eðlileg og mannleg viðbrögð eru að vilja
hjálpa fólki í neyð og er skammt að leita hér-
lendis að fórnfýsi í þá veru, hvort sem um er
að ræða ferðamenn í vanda eða þá sem berja
að dyrum og óska eftir hæli. Hitt er jafnljóst
að slík viðbrögð ein og sér duga skammt með
vaxandi fjölda hælisleitenda og geta skjótt
snúist í andhverfu sína sé ekki vandað til
verka og þess gætt að fylgja samræmdum
reglum. Um þetta vitna m.a. viðbrögð gagn-
vart flóttamönnum í grannlöndum okkar í
Skandinavíu þar sem reglur hafa verið hertar
að undanförnu gagnvart hælisleitendum og
klippt á Schengen-kerfið tímabundið, bæði í
Danmörku og Svíþjóð. Útlendingaeftirlitið
sem fer með afgreiðslu mála hérlendis lögum
samkvæmt hefur þurft að fjalla um hæl-
isumsóknir sístækkandi hóps frá Albaníu,
Makedóníu og Georgíu sem samkvæmt mats-
reglum teljast til öruggra ríkja andstætt
stríðshrjáðum löndum. Fram hefur komið að
umsóknum frá Albaníu hefur undantekning-
arlaust verið hafnað í Noregi. Skýringar eru
vandfundnar á fjölda hælisleitenda frá Alban-
íu hingað til lands, nema ef vera kunni inn-
grip Alþingis fyrir fáum árum sem veitti ís-
lenskan ríkisborgararétt tveimur fjölskyldum
sem Útlendingastofnun hafði vísað frá og
komnar voru til síns heima. Sú fiskisaga flaug
víða.
Ísland marki eigin innflytjendastefnu
Að mínu mati var það rangt skref af Ís-
lands hálfu um síðustu aldamót að gerast
óburðugt viðhengi að Schengen-regluverkinu.
Forgöngu um það hafði þáverandi forysta
Framsóknarflokksins sem á þeim tíma stefndi
leynt og ljóst að aðild Íslands að ESB. Að-
stæður hér eru allt aðrar landfræðilega en
t.d. í Noregi með sín löngu sameiginlegu
landamæri við Svíþjóð. Fyrir Ísland sem ey-
land er farsælast að Alþingi móti eigin reglur,
að sjálfsögðu með hliðsjón af alþjóðaumhverf-
inu. Vænlegast er að vinna að víðtækri
stefnumörkun um flóttamenn gegnum Sam-
einuðu þjóðirnar, og Ísland ætti að sjá sóma
sinn í að hækka nú þegar framlag sitt til þró-
unaraðstoðar í 0,7% af vergri þjóðarfram-
leiðslu eins og samþykktir SÞ mæla fyrir um.
Jafnframt eigum við að búa sem best að hæl-
isleitendum sem hér fá landvist og tryggja
innflytjendum, ekki síst börnum, sem bestar
aðstæður til aðlögunar í samfélaginu.
Eftir Hjörleif
Guttormsson »Mannkynið sem
heild fjarlægist
óðum það markmið
sem skilgreint hefur
verið sem sjálfbær
þróun.
Hjörleifur Guttormsson
Höfundur er náttúrufræðingur.
Flóttamannavandinn – Alþingi marki framtíðarstefnu