Morgunblaðið - 01.08.2017, Side 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. ÁGÚST 2017
„Ef þetta er til-
greind séreign, er þá
annað ótilgreint,“
spurði sjóðfélagi á
fundi Lífsverks líf-
eyrissjóðs á dög-
unum. Það er ekki
nema von að hann
hafi verið hugsi,
enda þessi hugtök
ekki öllum töm:
Frjáls séreign,
bundin séreign, séreignarlífeyris-
sparnaður, viðbótarlífeyrissparn-
aður og eflaust mætti tína fleira
til. Og núna bætist tilgreind sér-
eign við flóruna.
Frá 1. júlí hækkaði mótframlag
launagreiðenda á almennum mark-
aði í 10% samkvæmt svonefndu
SALEK-samkomulagi aðila vinnu-
markaðarins og þá verður heildar-
framlag launþega og launagreið-
enda 14%. Að ári liðnu hækkar
mótframlagið síðan um 1,5% til
viðbótar og þá verður heildar-
framlag í lífeyrissjóð orðið 15,5%
til samræmis við það sem tíðkast
hjá hinu opinbera. Nú hefur verið
opnað fyrir það að launþegum gef-
ist kostur á að leggja hluta af
skylduframlaginu í séreignarsjóð
og hafa þeir sjóðir sem starfa á
samningssviði ASÍ kosið að nefna
þennan nýja kost „tilgreinda sér-
eign“.
Sérstaða Lífsverks
Í lögum um lífeyrissjóði er kveð-
ið á um að lágmarkstrygginga-
vernd miðað við 40 ára inngreiðslu-
tíma skuli vera 56% af
meðallaunum yfir ævina. Sérstaða
Lífsverks felst m.a. í góðri rétt-
indaávinnslu fyrir hverja krónu
sem greidd er til sjóðsins. Sjóð-
félagar ávinna sér þannig lág-
markslífeyri úr samtrygging-
ardeildinni við 67 ára aldur þó að
einungis 10% af iðgjaldsstofni sé
ráðstafað til hennar. Þess vegna
hefur sjóðurinn getað boðið upp á
svonefnda „blandaða leið“, þar sem
hluti af skylduiðgjaldinu rennur í
séreign viðkomandi. Langflestir
sjóðfélagar hafa valið þessa leið.
Með hækkun iðgjaldsins nú verður
engin breyting á þessu fyrir utan
það að stærri hluti rennur í sér-
eign en áfram er 10% af iðgjalds-
stofni ráðstafað í samtrygging-
ardeild til að uppfylla kröfur laga
um lágmarkstryggingavernd. Óski
sjóðfélagi þess getur hann samt
sem áður ákveðið að stærri hluti,
eða allt 14% iðgjaldið (síðar
15,5%), fari í samtryggingardeild.
Frjálst val og
sjóðfélagalýðræði
Sjóðfélagalýðræði er einn af
hornsteinum Lífsverks þar sem
sjóðfélagar hafa allt frá stofnun
kosið sjálfir alla stjórnarmenn og
ákveðið samþykktir fyrir sjóðinn.
Lýðræðið er iðulega það atriði sem
landsmenn telja með því mikilvæg-
asta í sambandi við val á lífeyris-
sjóði. Við teljum eðlilegt að sjóð-
félagar geti líka ákveðið sjálfir
hvernig haga skal meðferð hækk-
andi mótframlags launagreiðenda á
meðan það ekki brýtur í bága við
gildandi lög um lífeyrissjóði. Við
treystum einstaklingunum til að
velja.
Í kjölfar nýsamþykktra breyt-
inga á samþykktum Lífsverks, sem
bíða staðfestingar fjármála- og
efnahagsráðuneytis, gefst sjóðfé-
lögum núna kostur á að allt að 2%
(síðar 3,5%) af iðgjaldsstofni renni
í „tilgreinda séreign“. Um hana
gilda þrengri reglur varðandi út-
greiðslur en um aðra séreign. Gert
er ráð fyrir því að hefja megi út-
tekt fimm árum fyrir lífeyr-
istökualdur (62 ára) og dreifa út-
tektum fram til 67 ára aldurs.
Aðra séreign má taka út 60 ára og
í einu lagi ef því er að skipta. Þó
að möguleiki á tilgreindri séreign
sé fyrir hendi mælir Lífsverk ekki
með þeim kosti, nema viðkomandi
sjóðfélagi telji sig knúinn til að
velja hann vegna þröngrar túlk-
unar vinnuveitanda viðkomandi á
ákvæðum kjarasamninga.
Þrátt fyrir að hafa bætt inn
grein um „tilgreinda séreign“ í
samþykktirnar álítur Lífsverk það
sjálfsagðan og eðlilegan rétt hvers
sjóðfélaga að geta ráðstafað ið-
gjaldagreiðslum í lífeyrissjóð á
þann veg sem viðkomandi álítur
hagstæðast fyrir sig á meðan það
ekki brýtur í bága við gildandi lög.
Á sömu forsendum hafnar Lífsverk
þeirri forsjárhyggju sem komið
hefur fram í túlkun sumra atvinnu-
greinasjóða sem kjósa að túlka
gildandi kjarasamninga á þann veg
að atvinnuveitendur geti ákveðið á
hvaða hátt umsömdu viðbótar-
framlagi skuli ráðstafað innan líf-
eyriskerfisins. Lífsverk tekur und-
ir þá túlkun Fjármálaeftirlitsins,
að miðað við núgildandi reglur sé
sjóðfélögum frjálst að flytja „til-
greinda séreign“ milli sjóða, að því
gefnu að útgreiðslureglur viðtöku-
sjóðsins séu þær sömu og þess
sjóðs sem flutt var frá.
Einfalt eða flókið?
Þeim hluta af skylduiðgjaldinu
sem rennur í séreign er gjarnan
ruglað saman við séreign sem safn-
að er með viðbótarlífeyrissparnaði,
sem er valfrjáls sparnaður hvers
og eins. Þá greiðir launþegi allt að
4% iðgjald og launagreiðandi 2%
mótframlag samkvæmt flestum
kjarasamningum.
Við hjá Lífsverki veltum því fyr-
ir okkur af hverju aðilar vinnu-
markaðarins skyldu hafa þurft að
búa til enn eina tegundina af líf-
eyri, sem þröngvað var svo upp á
starfsgreinasjóðina á elleftu stundu
þannig að allir þurftu að grípa til
ráðstafana og boða til aukaað-
alfunda. Væntanlega hefur ætlunin
verið að halda þessari nýju tegund
hjá tilgreindum sjóðum, sem nú
virðist ekki ætla að ganga upp.
Hefði kannski mátt semja um að
hækka viðbótarlífeyrissparnaðinn á
almennum markaði þannig að mót-
framlag launagreiðenda færi úr 2%
í 4% og síðan í 5,5% á næsta ári?
Kostnaður launagreiðenda hefði
verið sá sami en hagur launþega
meiri.
Þá er von að sjóðfélaginn spyrji:
„Er einhver ástæða til að hafa
hlutina einfalda ef hægt er að gera
þá flókna?“
Eftir Val
Hreggviðsson og
Jón L. Árnason
» Lífsverk hafnar for-
sjárhyggju þeirra
sem telja sig geta
ákveðið hvernig um-
sömdu viðbótarframlagi
skuli ráðstafað í lífeyr-
issjóð.
Valur
Hreggviðsson
Höfundar eru stjórnarformaður og
framkvæmdastjóri Lífsverks lífeyr-
issjóðs.
Jón L.
Árnason
Um flækjur og forsjárhyggju
Vinur minn Hannes
H. Gissurarson skrif-
ar fróðleiksmola sem
birtir voru í Morgun-
blaðinu og Pressunni
sl. laugardag 29. júlí.
Þar spyr hann hvort
neyðarlögin hafi verið
eignaupptaka. Hann
víkur að sératkvæði
mínu t.d. í H. 340/
2011, þar sem ég taldi
að lögin hefðu ekki
staðist.
Hannes segir í pistli sínum að
rök mín hafi verið einföld og skýr
og þeim þurfi að svara. Það er
auðvitað rétt. Svörin hefðu átt að
koma fram í forsendum meiri hluta
dómenda, en gerðu það ekki. Ég
vék að þessu í bók minni „Í krafti
sannfæringar“, sem út kom 2014.
Þar segir svo á bls. 321-322:
Við undirbúninginn fyrir flutn-
ing málanna leituðu sterkt á mig
hugsanir um að með lagasetning-
unni hefðu stjórnvöld og löggjafi
verið að bregðast við neyðar-
ástandi, þar sem víkja yrði til hlið-
ar hefðbundnum
reglum um vernd
eignarréttar og jafn-
ræði fyrir lögum.
Enginn vafi var á að
ástandinu mátti í
sjálfu sér jafna til
neyðarástands. Gera
varð ráðstafanir til að
vernda innlánin í
bönkunum. Aðalvand-
inn í málinu snerist að
mínum dómi um hvort
heimilt hefði verið að
„fjármagna“ lausnina
einungis með eignum
annarra kröfuhafa bankanna, eins
og gert var með lögunum. Um
gríðarlega háar fjárhæðir var að
ræða.
Og nokkru síðar:
Þeim, sem vilja skoða þetta
efnislega er, eins og áður var
nefnt, bent á að kynna sér for-
sendur meirihluta og minnihluta í
máli nr. 340/2011. Í löngum texta
meirihlutans er að mínum dómi
alls ekki að finna tækar röksemdir
fyrir því að Alþingi hafi með lögum
þessum mátt taka eignir af þessum
afmarkaða hópi manna (almennum
kröfuhöfum banka) og fá þær í
hendur öðrum hópi (eigendum inn-
lána). Þetta var það sem gert var.
Eins og ég nefni í sératkvæði mínu
verður þetta ekki réttlætt með al-
mennri athugasemd um að löggjaf-
inn megi setja lagareglur um for-
gangsröð krafna við gjaldþrot.
Auðvitað má hann það. Sú heimild
verður hins vegar að mínum dómi
ekki notuð til þess að færa fé milli
manna eftir á, eins og hér var
gert. Heimildin til slíkrar almennr-
ar lagasetningar getur með öðrum
orðum ekki orðið dulbúningur fyrir
eignatilfærslu á borð við þá sem í
lögunum fólst.
Ef meirihluti Hæstaréttar gat
ekki fundið gild rök fyrir því að
neyðarréttur hefði réttlætt að taka
féð til að vernda innlán af öðrum
kröfuhöfum banka, voru þau rök
þá til? Ég fann þau að minnsta
kosti ekki, fremur en meirihlutinn.
Um þetta allt og fleiri atriði sem
við sögu komu ræddi ég í sér-
atkvæði mínu og reyndi að hafa
textann eins knappan og auðlesinn
og kostur var.
Það er lofsvert af Hannesi að
fjalla um þetta og leita að rök-
unum sem hvorki meiri- né minni-
hluti Hæstaréttar fann. Hannes
vitnar í Tómas af Akvínas og segir
að aðgerð geti haft tvennar afleið-
ingar, þar sem aðeins önnur var
ætlunarverk og hin ekki. Ætlunin
með neyðarlögunum hafi ekki verið
að taka upp fé annarra kröfuhafa
og færa til sparifjáreigenda, heldur
að afstýra upplausn á Íslandi við
hrun bankanna, jafnvel neyðar-
ástandi. Neyðarlögin hafi því ekki
verið óréttmæt eignaupptaka, þótt
fyrirsjáanlega leiddi af þeim, að fé
færðist milli hópa. Þetta er í sjálfu
sér rétt svo langt sem það nær. En
hefði ekki mátt vernda innlánin og
afla fjár til þess með almennari
hætti en þeim að sækja það til af-
markaðs hóps manna, sem einir
báru byrðina sem af þessu leiddi?
Þetta var álitaefnið. Svar er hvorki
að finna í atkvæði meirihluta dóm-
enda né hugleiðingu Hannesar. Ef
þessi rök eru ekki til liggur málið
þannig fyrir að fé var tekið með
valdi af afmörkuðum hópi manna
til að bjarga öðrum. Fyrir slíka
háttsemi er fjártökumönnum
stundum refsað!
Dómar byggjast á beitingu
réttarheimilda. Dómsniðurstaða
verður alltaf að njóta fullnægjandi
rökstuðnings fyrir því að réttar-
heimildir leiði til niðurstöðunnar.
Ef dómarar finna ekki gildan rök-
stuðning fyrir niðurstöðu sinni er
það yfirleitt vegna þess að hann er
ekki til. Þá kann það að gerast að
komist sé að „æskilegri“ dóms-
niðurstöðu án rökstuðnings. Ætli
þetta hafi verið þannig dómur? All-
ur almenningur á Íslandi fagnaði
að minnsta kosti niðurstöðunni þó
að rökin vantaði. Kannski viljum
við Íslendingar helst að dómstólar
landsins dæmi eftir einhverju öðru
en gildum lagareglum ef það hent-
ar okkur?
Neyðarlögin og eignaupptaka
Eftir Jón Steinar
Gunnlaugsson »Hefði ekki mátt
vernda innlánin og
afla fjár til þess með al-
mennari hætti en þeim
að sækja það til afmark-
aðs hóps manna, sem
einir báru byrðina sem
af þessu leiddi?
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Höfundur er fyrrverandi dómari við
Hæstarétt.
Ekki veit ég ná-
kvæmlega hvað bænin
er eða hvernig hún
virkar, en hitt veit ég
fyrir víst, af því ég
hef upplifað það sjálf-
ur og svo margoft
reynt það í mínu lífi,
að henni fylgir fegurð
og friður, líkn og
ákveðin lækning, sam-
hugur, samstaða og
líf.
Því finnst mér svo óendanlega
dýrmætt að fá að hvíla í henni og
meðtaka friðinn og lausnina sem
henni fylgir. Jafnvel þótt ég skilji
ekki áhrif hennar nema að tak-
mörkuðu leyti.
Bæn dagsins,
alla daga
Bæn mín kvölds og morgna, um
miðjan dag og jafnvel nætur er
meðal annars eftirfarandi:
Guð minn góður, þú sem ert kær-
leikurinn æðsti og mesti, faðir
frelsarans Jesú Krists, uppspretta
ljóssins og lífsins, miskunna þú
mér.
Kristur Jesús á krossinum vertu
mér syndugum náðugur og líkn-
samur. Frelsari heimsins, miskunna
þú mér. Líknaðu mér og læknaðu
mig, í Jesú nafni.
Leyfðu mér að lifa í kærleika,
friði og sátt við þig, sjálfan mig og
alla menn. Gefðu að ég fái að vera
farvegur kærleika þíns og friðar,
fyrirgefningar og fagnaðarerindis,
dag hvern uns yfir lýkur og jafnvel
lengur svo ég beri þann ávöxt sem
mér var og er ætlað.
Verði þér til dýrðar,
samferðafólki mínu og
umhverfi öllu til upp-
örvunar og blessunar
og þannig sjálfum mér
til heilla.
Allt mitt og alla
mína ástvini sem eru
mér svo ómetanlega
kærir fel ég þér í
trausti þess að þú vak-
ir yfir þeim og leiðir og
takir okkur í faðm þinn
og fang og berir síð-
asta spölinn þegar við getum ekki
meir.
Blessaðu okkur og varðveittu og
hjálpaðu okkur að lifa og ganga
fram í trú og von jafnvel þrátt fyrir
vonbrigði og stundum erfiða tíma.
Veittu okkur þá náð að taka á móti
kærleika þínum og taka eftir þínu
eilífa ljósi og hafna myrkrinu. Viltu
tendra ljósið þitt í hjörtum okkar
svo það fái lýst okkur í öllum
kringumstæðum á veginum heim til
lífsins.
Dýrð sé þér, eini sanni Guð. Þér
sem ert höfundur og fullkomnari
lífsins. Um aldir og að eilífu.
Heyr bænir okkar er við biðjum
með hjartanu, í Jesú nafni. Amen.
Bæn mín er
Eftir Sigurbjörn
Þorkelsson
Sigurbjörn
Þorkelsson
» Viltu tendra ljósið
þitt í hjörtum okkar
svo það fái lýst okkur í
öllum kringumstæðum á
veginum heim til lífsins.
Höfundur er ljóðskáld og rithöfundur
og aðdáandi lífsins.
Móttaka aðsendra greina
Morgunblaðið er vettvangur lifandi umræðu í landinu og birtir aðsendar grein-
ar alla útgáfudaga.
Þeir sem vilja senda Morgunblaðinu greinar eru vinsamlega beðnir að nota
innsendikerfi blaðsins. Kerfið er auðvelt í notkun og tryggir öryggi í sam-
skiptum milli starfsfólks Morgunblaðsins og höfunda. Morgunblaðið birtir
ekki greinar sem einnig eru sendar á aðra miðla.
Að senda grein
Kerfið er aðgengilegt undir Morgunblaðslógóinu efst í hægra horni forsíðu
mbl.is. Þegar smellt er á lógóið birtist felligluggi þar sem liðurinn „Senda inn
grein“ er valinn.
Í fyrsta skipti sem innsendikerfið er notað þarf notandinn að nýskrá sig inn
í kerfið. Ítarlegar leiðbeiningar fylgja hverju þrepi í skráningarferlinu. Eftir að
viðkomandi hefur skráð sig sem notanda í kerfið er nóg að slá inn kennitölu
notanda og lykilorð til að opna svæðið. Hægt er að senda greinar allan sólar-
hringinn.
Nánari upplýsingar veitir starfsfólk Morgunblaðsins alla virka daga í síma
569-1100 frá kl. 8-18.