Morgunblaðið - 31.08.2017, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. ÁGÚST 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ákvörðunbreskuþjóðar-
innar um útgöngu
úr Evrópusam-
bandinu var
óvænt. Viður-
kennd skoðun var
sú að almenningur myndi ekki
þora að ganga gegn almennum
aðvörunum ríkisstjórnar, elítu
atvinnulífs, „fræðasamfélags“,
peningaafla og alþjóðlegra
stofnana, sem ber að gæta
hlutleysis, og áskorana er-
lendra ráðamanna eins og
Obama forseta, ofan í smærri
spámenn. En breska þjóðin
dró andann djúpt og sagði svo
vitandi um áhættuna „út vil
ek“ og fór og sér ekki eftir því.
Það kál er þar með komið í
ausuna, en reynt er að sjá til
þess að það verði þrátt fyrir
það ekki sopið. Yfirgnæfandi
líkur standa þó til að allt það
undarlega andóf beri ekki
árangur. Bresk stjórnmál
þyldu það ekki til lengdar tæk-
ist þeim sem einskis svífast að
hafa vilja þjóðarinnar að engu.
Það myndi ekki aðeins
hleypa lífi í hinn deyjandi
UKIP-flokk og aðra slíka
heldur verða varanlegt étandi
innanmein í báðum stóru
flokkunum.
Í aðdraganda „brexit“ voru
skiljanlega vangaveltur um
það, hvort útgangan yrði að-
eins fyrsti kubburinn í dóm-
ínóspili ESB. Fram að þessu
hefur slíkur ótti eða von ekki
gengið eftir.
Búrókratar í Brussel og eig-
endafélag ESB, Þýskaland og
Frakkland, hafa lagt þunga
áherslu á að brottför Breta
verði að silast eftir þyrnum
stráðri braut. Þannig á að
tryggja að þjóðir, sem ekki eru
eins vel skóaðar og gamla
heimsveldið, muni ekki voga
sér inn á þann blóðidrifna
slóða.
En vandi ESB minnkar ekki
við það. Það skerpir þá mynd
að þar fari yfirþjóðlegt vald án
nokkurra lýðræðislegra teng-
inga sem fari sínu fram án um-
boðs. Það slær á sérhverja
fullyrðingu í hátíðarræðum að
ESB sé samfélag fullvalda
þjóða. Fangelsaðar þjóðir eru
fjarri öllu fullveldi.
Ekki hefur staðið meiri-
hlutavilji til þess í Póllandi að
landið hverfi úr ESB. Þjóð
með slíka sögu þráir að vera
hluti af heild, bæði í varnar-
legum skilningi og vegna efna-
hagslegs ávinnings. En hún
vill jafnframt vera viss um að
taka megi fagurgala um full-
veldi þjóða inna ESB alvar-
lega. Því til hvers er annars
barist? Aðildin að ESB og
Nató er stór hluti af þeirri
stefnu að tryggja
verði með öllum
tiltækum ráðum
frelsi þjóðarinnar
fyrir ofurvaldi úr
austri. Pólland var
illa brennt af því.
En það þekkir
einnig vel til ofurvalds úr
vestri. Sú ánauð stóð ekki eins
lengi, en eldurinn sem þá
brann á Póllandi var enn heit-
ari.
Réttkjörin yfirvöld í Pól-
landi hafa viljað gera breyt-
ingar á tilteknum þáttum sinn-
ar stjórnskipunar. Um þær
hugmyndir er harðlega deilt í
landinu, eins og vera ber í lýð-
ræðislandi. En þeir sem nú
skipa minnihluta þar hafa kall-
að eftir aðstoð frá ESB til að
brjóta ákvarðanir ríkis-
stjórnar og meirihluta þings á
bak aftur.
Fyrrverandi leiðtogi núver-
andi stjórnarandstöðu, Donald
Tusk, er einn af þremur helstu
leiðtogum ESB. Evrópusam-
bandið hefur beitt sér mjög
ákveðið og segja má freklega í
innanríkismálum Póllands og
hótar jafnvel að svipta það at-
kvæðisrétti í stofnunum ESB
hlýði landið ekki fyrirmælum
þaðan.
Pólverjar eru bæði reiðir og
sárir yfir þessum óvenjulegu
afskiptum.
En ýmis önnur ESB-ríki,
sem standa nærri Pólverjum,
horfa hugsandi og áhyggjufull
á þessar aðfarir.
Írar hafa verið staðfastir í
verunni í ESB, þótt aðildin
gerði þeim mjög dýrkeypt að
komast út úr efnahagshruninu
sem hófst í þessum heimshluta
fyrir 10 árum og er saman-
burður við Ísland mjög slá-
andi.
Þar fer þeim nú fjölgandi
sem segja að Írum verði illa
líft innan ESB eftir að Bretar
verði farnir. Nógu erfitt hafi
það verið að Írar væru með
evru en Bretar ákveðið að
halda sínu pundi og haft af því
mikinn ávinning. Írar hafi
lengi veið áhrifalítil smáþjóð
innan ESB en verði nú sem
munaðarlaus þar. Hin nánu
efnahagslegu samskipti við
Breta geri málið enn flóknara.
Virtir fræðimenn á Írlandi,
jafnt á svið hagfræði og utan-
ríkisviðskipta, eru teknir að
tala því máli að Írlandi sé best
að verða samferða Bretum út.
Ekki þarf að minna á að slík-
um skjátlast iðulega, eins og
nýliðin saga minnir rækilega
á. En þeir hafa flestir hingað
til lagt sitt lóð á aðra vogar-
skál en þessa.
Þetta er því, eins og breska
blaðið Guardian bendir á, að
minnsta kosti athyglisvert.
Meiri óróleika en
áður gætir á meðal
einstakra ESB-ríkja
vegna útgöngu
Breta}
Ófyrirséðar vendingar
F
yrir kemur að manni finnst sem
einfaldlega sé verið að ögra
manni sem pistlahöfundi. Ein-
hverju nógu furðulegu sé kastað
inn í umræðuna til að sjá hvort
við, sem höfum þörf fyrir að tjá okkur á
þessu formi, getum gert okkur mat úr því.
Þessi hugsun sótti að mér um daginn þegar
ég komst að því að fyrirbærið hestanafna-
nefnd er til. Nú hefur fyrirbæri sem þetta
verið prófað á mannskepnunni hérlendis.
Ríkið rekur að sjálfsögðu mannanafnanefnd
eins og svo margt annað aðkallandi. Árang-
urinn hefur að mínu viti ekki verið góður, fyr-
ir utan þá sérkennilegu hugmynd að nokkr-
um sérfræðingum að sunnan geti farnast
betur við að gefa barni nafn en sjálfum for-
eldrunum. Af og til birtast í fjölmiðlum listar
yfir hvaða nöfn eru leyfileg og hver ekki. Rökstuðning-
urinn fyrir því hvað kemst í gegn og hvað ekki virðist
svo ruglingslegur að ég neyðist til að fá mér viskí til að
freista þess að skilja. Þá er ég líklega farinn að skemma
lýðheilsumarkmið ríkisins og því ein ríkisnefndin farin
að skemma fyrir annarri sem einnig á að hafa vit fyrir
manni. Ef mannanafnanefndin hefði gengið vel hefði
kannski verið meiri ástæða til að breiða út fagnaðar-
erindið og opna útibú fyrir aðrar skepnur eins og hesta.
Mér skilst þó að hestanafnanefnd sé ekki á vegum hins
opinbera. Hvernig ríkinu gat yfirsést þetta tækifæri til
að færa út kvíarnar og hækka álögur enn frekar á
landsmenn og fyrirtæki er auðvitað umhugs-
unarefni í sjálfu sér. En mér skilst að hesta-
menn hafi tekið þetta upp hjá sér sjálfir.
Hvort markmiðið sé þá að vernda íslenskuna
veit ég ekki. Við leit á hinu háæruverðuga
neti rakst ég þó á hugleiðingu hjá bloggara
sem heitir Jónas Kristjánsson og skrifar á
slóðinni jonas.is. Þar segir í mars í fyrra:
„Hestar eiga meira bágt en menn, þegar
þeim eru gefin skrítin heiti. Til varnar er
engin hestanafnanefnd. Þó eru til alþjóða-
samtök íslenzka hestsins. Þau segja í
reglum, að hrossin skuli bera íslenzk heiti.
Samt eru tölvuskráð hross, sem heita rugli á
borð við Cherry, Jupp, Jodo, Flippy, Patti,
Fee og Bimbo. Dæmi úr lista mínum um 218
ónefni. Í lagi á plebejum, en skandall á hefð-
arhrossum. Sem sjálfskipaður umbi hestsins
legg ég til, að þetta gælunafnarugl verði stöðvað. Rækt-
unarhross eru aðalshross með óralangar og göfugar
ættartölur. Hross hafa ekki frjálsan vilja og geta ekki
kvartað yfir nöfnum. Fyrir þeirra hönd heimta ég að
hefðardömur fái lögleg og þjóðleg heiti við hæfi: Bald-
intáta, Dimmalimm, Kengála. Silkisif og Blátönn.“
Já gott er til þess að vita að kímnigáfan hefur ekki
yfirgefið íslenska hestamenn. Eitt sinn sá ég í sjónvarpi
að tónlistarmaður átti skjaldböku sem kölluð var Snati.
Aldeilis prýðilegt nafn á skjaldböku jafnvel þótt ekki
hafi maðurinn fengið hjálp við nafngiftina frá neinni
skjaldbökunafnanefnd. kris@mbl.is
Kristján
Jónsson
Pistill
Hott hott á viðurkenndu nafni
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen SVIÐSLJÓS
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Það var eins og nákominn ætt-ingi hefði fallið frá, en ekkikona sem flestir þekktu ein-göngu af síðum blaðanna.
Þegar Díana prinsessa lést í bílslysi í
París fyrir sléttum 20 árum syrgði
heimsbyggðin öll. Einhverra hluta
vegna fannst mörgum okkar að við
ættum eitthvað í þessari umtöluðustu
konu heims.
Hún gaut stórum bláum aug-
unum feimnislega undan ljósum hár-
toppnum og þegar henni þóttu spurn-
ingar blaðamannanna vera of nær-
göngular færðist roði í kinnarnar.
Þannig kom 19 ára jarlsdóttirin, lafði
Díana Spencer, almenningi fyrir sjónir
sumarið 1980, en þá hafði samband
hennar við Karl Bretaprins, eftirsótt-
asta piparsvein heims, kvisast út.
Hún er fullkomin! var fullyrt í
bresku blöðunum. Enda þótti mörgum
tími til kominn að 32 ára gamall prins-
inn festi ráð sitt. Trúlofun þeirra var
tilkynnt í febrúar 1981 og brúðkaups-
dagurinn ákveðinn 29. júlí sama ár. Á
blaðamannafundi sem haldinn var í til-
efni trúlofunarinnar voru þau spurð
hvort þau væru að giftast af ást. „Auð-
vitað,“ svaraði Díana. „Hvað svo sem
ástin felur í sér,“ var svar prinsins. Síð-
ar, þegar brestir voru komnir í hjóna-
bandið, þóttu þessi orð hafa haft for-
spárgildi.
Söluvara, ekki manneskja
Díönu beið ærinn starfi við að að-
lagast nýju hlutverki sínu sem prins-
essan af Wales. Það gekk ágætlega til
að byrja með, hjónunum fæddist son-
urinn Vilhjálmur á fyrsta ári hjóna-
bandsins og Harry fæddist rúmum
tveimur árum síðar. En eftir nokkur ár
tók að bera á erfiðleikum, þau sáust æ
sjaldnar saman opinberlega og síðla
árs 1992 tilkynnti John Major, þáver-
andi forsætisráðherra Bretlands, að
Karl og Díana væru skilin að borði og
sæng. Lögskilnaður gekk síðan í gegn
1996. Í millitíðinni höfðu þau bæði
greint opinberlega frá ýmsum þáttum
hjónabandsins, meðal annars að Díana
hefði átt elskhuga og að Karl hefði
nánast allan tímann átt í sambandi við
fyrrverandi kærustu sína og núver-
andi eiginkonu, Camillu Parker-
Bowles, sem þá var gift öðrum.
Díana hélt prinsessutitilinum eft-
ir skilnaðinn en missti titilinn hennar
konunglega tign. Hún lét til sín taka í
góðgerðarmálum, einkum málefnum
alnæmissjúklinga og baráttunni gegn
jarðsprengjum, og var virkur þátttak-
andi í alþjóðlegu samkvæmislífi ríka og
fræga fólksins.
Við skilnaðinn missti Díana þá ör-
yggisgæslu sem hún hafði notið sem
meðlimur konungsfjölskyldunnar og
það hafði m.a. í för með sér aukna að-
gangshörku fjölmiðlafólks. Í heimilda-
mynd, sem nýlega var sýnd á banda-
rísku sjónvarpsstöðínni ABC, má sjá
ljósmyndara sitja um hana og hrópa að
henni ýmis ókvæðisorð í von um að
vekja hjá henni viðbrögð. „Hún var
ekki manneskja, heldur söluvara,“ er
rifjað upp í myndinni.
Minnst með ýmsum hætti
Skömmu eftir miðnætti 31. ágúst
1997 voru Díana og kærasti hennar,
egypski auðmaðurinn Dodi Al-Fayed,
farþegar í Mercedes Benz-bifreið, á
ferð frá Ritz-hótelinu í París. Her ljós-
myndara elti bílinn, ökumaðurinn
missti stjórn á honum, ók á brúarstólpa
í göngum sem liggja undir ána Signu og
bíllinn valt. Dodi lést við áreksturinn en
Díana var úrskurðuð látin kl. 4 um nótt-
ina á Pitié-Salpêtrière-sjúkrahúsinu í
París. Hún var jarðsungin 6. september
og grafreitur hennar er á hólma í tjörn
við æskuheimili hennar, Althorp
House.
Andláts Díönu verður minnst með
margvíslegum hætti í dag. M.a. hefur
verið útbúið svæði við Kensington-höll
þar sem almenningur getur lagt blóm
og gjafir til minningar og ýmsir við-
burðir verða haldnir.
Díana varð aldrei drottning. En í
frægu viðtali sagði hún; „Ég myndi vilja
verða drottning í hjörtum fólks.“ Það er
hún enn 20 árum eftir andlát sitt.
Drottning í hjörtum fólks
20 árum eftir andlátið
Díana prinsessa Hennar verður minnst með margvíslegum hætti í dag,
en 20 ár eru liðin frá ótímabæru andláti hennar í París 31. ágúst 1997.
AFP
Hvers vegna náði Díana prins-
essa svona vel til þorra almenn-
ings? Ein ástæða, sem hefur
verið nefnd fyrir því er að hún
talaði opinberlega um líðan
sína, þar á meðal baráttu við át-
röskun og mikla vanlíðan. Eng-
inn í bresku konungsfjölskyld-
unni hafði verið svo opinskár
um eigin hagi fram að því, en
með þessu endurskrifaði Díana
það prinsessuhlutverk sem hún
fékk við giftinguna og færði það
í átt til nútímans.
Lífsstíll Díönu var vissulega
fjarlægur flestum; hún bjó í
höllum, ferðaðist um í einkaþot-
um og klæddist sérhönnuðum
fatnaði. En þeir erfiðleikar sem
hún virðist hafa átt við að stríða
í einkalífi sínu spyrja hvorki um
stétt né stöðu.
Hún breytti
hefðunum
NÚTÍMAPRINSESSA
Minning Blóm við hlið Kensington-
hallar til minningar um Díönu.
AFP