Fréttablaðið - 14.04.2018, Blaðsíða 32

Þetta var karlaheimur,“ segir dr. Ann Wol-bert Burgess um þann tíma sem hún liðsinnti atf e r l i sví s i n d a d e i l d bandarísku alríkislög-
reglunnar, FBI, við rannsóknir á
raðmorðingjum og nauðgurum á
áttunda og níunda áratug síðustu
aldar.
„Það voru engar konur sem
kenndu í skóla FBI í Quantico á
þessum tíma en það voru fáeinar
konur sem unnu sem fulltrúar í
nokkrum borgum Bandaríkjanna.
En einu konurnar fyrir utan mig á
þessum tíma í Quantico voru ritarar
og almennt starfsfólk,“ segir Ann.
Störf Ann og alríkisfulltrúanna
Johns Douglas og Roberts Ressler
á áttunda og níunda áratugnum og
rannsóknir þeirra á hugarheimi rað-
morðingja urðu kveikjan að vinsælli
Netflix-þáttaröð, Mindhunter. Og
aðalpersónur þáttanna eru byggðar
á þríeykinu.
Ann er væntanleg til landsins
í boði MPM (Master of Project
Management) við Tækni- og verk-
fræðideild Háskólans í Reykjavík
og segir frá þessu áhugaverða rann-
sóknarefni næstkomandi miðviku-
dag. Þá heldur hún einnig annan fyr-
irlestur fyrir íslenskt fagfólk um það
hvernig lögreglufulltrúar FBI leita
gagna sem varpa ljósi á gerandann
með því að skoða vettvang morðs.
Þríeykið
Ann starfar nú sem prófessor í geð-
hjúkrunarfræðum við Boston Col-
lege School of Nursing og er heims-
þekkt fyrir rannsóknir sínar bæði á
gerendum, og ekki síður þolendum,
ofbeldisverka. Rannsókn Ann á 36
morðingjum og brotaþolum benti
til mynstra og þátta sem virtust leiða
til afbrotsins.
Ann, Robert og John gerðu rann-
sókninni og störfum sínum í FBI
skil í bókinni Sexual Homicide: Pat-
terns and Motive sem kom út árið
1988. Þá gáfu þau út bókina: Crime
Classifi cation Manual: A Standard
System for Investigating and Clas-
sifying Violent Crimes nokkrum
árum seinna, eða 1992.
„Rannsóknin tók til 36 raðmorð-
ingja sem áttu það sameiginlegt að
hafa fróun af morðunum og 112
þolenda þeirra. Í rannsókninni voru
borin kennsl á mynstur og hvatir
morðingjanna,“ segir Ann og segir
frá samstarfsfélögum sínum, John
og Robert.
John er sagður hafa bylt morð-
rannsóknum með því að ræða við
og rannsaka raðmorðingja. Robert
er eignað hugtakið „serial killer“, eða
raðmorðingi.
Robert þróaði einnig fyrsta tölvu-
gagnagrunn Bandaríkjanna sem
innihélt skrá yfir óleysta glæpi.
Gagnagrunnurinn reyndist mikil
stoð í rannsóknum á raðmorðingj-
um sem frömdu morð í mismunandi
ríkjum Bandaríkjanna.
„Bob hannaði verkefnið í fyrstu
og kom með hugmyndina að því.
Hann var nýr kennari í skóla FBI og
hugsaði með sér að ef hann ætlaði að
kenna afbrotafræði þá ætti hann að
tala við afbrotamenn. Svo hann fór
í fangelsin og hóf að taka viðtöl við
fanga. John slóst í för með honum
þegar hann hóf störf í skólanum og
þeir tóku viðtölin saman í fangelsum.
Hugarheimur raðmorðingja
Dr. Ann Burgess er á leiðinni til landsins. Þekkt fyrir rannsóknir sínar á raðmorðingjum og þolendum. Rannsóknir
hennar og tveggja alríkisfulltrúa á hugarheimi raðmorðingja urðu kveikjan að vinsælli Netflix-þáttaröð, Mindhunter.
Ed Kemper

Ed Kemper myrti ömmu sína og afa þegar hann var táningur að aldri.
Hann var útskrifaður af geðsjúkrahúsi 21 árs gamall. Frá maí árið 1972 til
apríl 1973 nam hann á brott og myrti átta manneskjur áður en hann gaf
sig fram við lögreglu. Ed er á lífi og enn í haldi.
Montie Ralph Rissell

Montie Ralph Rissell nauðgaði konu fjórtán ára gamall og var sendur
á geðsjúkrahús. Hann framdi hrottafengna glæpi í leyfum sínum frá
afplánun á geðsjúkrahúsinu. Hann var handtekinn aftur nítján ára. Þá
hafði hann myrt fimm manneskjur og nauðgað tólf konum. Monte er
á lífi og er enn í haldi.
Jerry Brudos

Fjölmiðlar kölluðu Jerry skóblætis slátrarann.
Brudos var sautján ára gamall þegar hann nam
konu á brott. Hann gekk í hjónaband og eignað-
ist tvö börn. Árið 1968 myrti hann fjórar konur,
íklæddur kvenmannsfötum. Hann misþyrmdi
líkum kvennanna og hélt eftir líkamspörtum
þeirra. Jerry lést í fangelsi árið 2006.
Mér var svo boðið til Quantico, höfuðstöðva
FBI skólans, til þess að þjálfa fulltrúa í því að
tala við þolendur nauðgana,“ segir Ann um
upphaf samstarfsins.
Mættu andstöðu í upphafi
„Á kvöldin þegar við áttum lausa stund
frá vinnu hlustaði ég á fulltrúana tala um
viðtölin sem þeir voru að taka við dæmda
morðingja. Ég sagði þeim að viðtölin fælu
í sér mikilvægar uppgötvanir og að þeir
ættu að setja þau upp sem rannsóknar-
verkefni, svo þeir hefðu upplýsingar og
gögn til að deila með öðrum sem rannsaka
morð. Á þriggja ára tímabili fór ég
stundum til Quantico og stundum
komu þeir til mín til Boston til að
vinna að þessu verkefni,“ segir Ann
frá.
Voru þetta spennandi tímar? Og
mættuð þið andstöðu frá FBI í fyrstu?
„Þetta voru mjög spennandi tímar
vegna þess að þetta voru nýjar upp-
lýsingar og enginn hafði nokkru
sinni áður rannsakað hóp raðmorð-
ingja. Fulltrúarnir söfnuðu upplýs-
ingum með 57 blaðsíðna spurninga-
lista sem gerðu okkur kleift að flokka
morðin í skipulögð og óskipulögð.
Og þetta var upphafið að flokkunar-
ferlinu fyrir óleyst morð.
FBI streittist á móti í fyrstu en um
leið og það varð ljóst hversu nytsamt
verkefnið var í rannsókn mála og
því að varpa ljósi á morðingjann þá
studdi stjórn FBI vel við rannsókn-
ina. Við fengum styrk frá National
Institute of Justice árið 1981. Eins og
kemur reyndar fram í einum þátta
Mindhunter,“ rifjar Ann upp.
Vanræksla og ofbeldi í æsku
Hver eru algeng persónueinkenni
raðmorðingja og raðnauðgara? Hvað
einkennir hugarheim þeirra?
„Karlarnir voru nær allir hvítir,
gáfaðir, oft elstir í systkinaröð-
inni og oft frá millistéttarheim-
ilum en áttu erfitt á unglingsárum.
Lykilatriði hjá öllum þessara karla
var þróun á fantasíum þeirra um
nauðganir og morð. Margir karl-
anna gátu rakið fantasíur sínar til
barnæsku.
Hvað mótar þá? Þeir voru líka
sjálfir þolendur ofbeldis og oft van-
ræktir af feðrum sínum á mikil-
vægum tíma í lífi ungra drengja.“
Vel máli farnir
Þegar Ann er beðin um að rifja upp
minnisstæðustu málin segir hún tvo
raðmorðingja hafa vakið sérstaka
athygli sína. „Mál Eds Kemper er
mér minnisstæðast. Vegna þess að
hann var svo vel máli farinn og hann
hafði ekki eingöngu myrt fjölskyldu-
meðlimi heldur líka skólafélaga sína.
Viðtöl við hann gáfu mikla innsýn
í fantasíur hans frá unga aldri um
nauðganir og morð. Hann komst
einnig undan réttvísinni í langan
tíma. Hann myrti og sundurlimaði
fórnarlömb sín.
Annar mjög forvitnilegur rað-
morðingi er Montie Rissell, sem
nauðgaði fórnarlömbum sínum
og myrti þau. Fórnarlömbin urðu
tólf á fjögurra ára tímabili. Hann
nauðgaði sjö þeirra, fimm nauðgaði
hann og myrti. Hans hugarheimur
var mjög ólíkur Eds Kemper en þeir
áttu það sameiginlegt að vera afar
vel máli farnir. Hann gat lýst smáat-
riðum glæpum sinna,“ segir Ann frá.
Kölluð til sem sérfræðingur í rétti
Ann vinnur enn að rannsóknum á
þolendum en að auki vinnur hún
að verkefni sem felur í sér endur-
hæfingu slasaðra hermanna. Hún
er oft kölluð fyrir dómstóla sem sér-
fræðingur í nauðgunarmálum.
„Ég starfa sem ráðgjafi jafnframt
því að ég met ástand þolenda
fyrir rétti og ber vitni um áhrif
nauðgunarinnar á líf þeirra.
Ég er núna að vinna að rann-
sókn á eldri þolendum sem
eru með minnisglöp í við-
leitni til þess að greina
hegðun sem þeir þróa
með sér þegar þeir
geta ekki greint frá
því að þeim hafi verið
nauðgað. Þetta á sér
stað á elliheimilum
þar sem gerandinn er
annaðhvort annar íbúi
á heimilinu eða starfs-
maður í aðhlynningu,“
segir Ann.
„Ég rek einnig meðferðar-
stöð fyrir slasaða hermenn
í Boston College þar sem þeir
stunda æfingar og sækja fræðslu
tvisvar í viku. Markmiðið er
að bæta líkamlegt ástand
þeirra og styrk og minnka
einkenni áfallastreitu-
röskunar.“
Kristjana Björg
Guðbrandsdóttir
kristjana@frettabladid.is
Þórgnýr Einar
Albertsson
thorgnyr@frettabladid.is
Sjá nánar á
Fréttablaðið+
Lengra viðtal við Ann má lesa á
frettabladid.is.
Dr Ann Burgess er konan
á bak við eina aðalsögu-
hetju hinna vinsælu
þátta Mindhunter.
1 4 . A P R Í L 2 0 1 8 L A U G A R D A G U R32 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
1
4
-0
4
-2
0
1
8

0
4
:4
1
F
B
1
2
8
s
_
P
1
1
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
9
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
F
7
5
-6
7
A
4
1
F
7
5
-6
6
6
8
1
F
7
5
-6
5
2
C
1
F
7
5
-6
3
F
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
1
2
8
s
_
1
3
_
4
_
2
0
1
8
C
M
Y
K