Ægir - 01.12.2017, Qupperneq 36

36
Titill þessarar greinar er sóttur í nöfn veðurstöðva sem þjónað var
af veðurskipum og starfræktar voru á Norður-Atlantshafi á síðari
hluta 20. aldar. Veðurskipin gegndu þar veigamiklu hlutverki við
öflun og miðlun veðurupplýsinga og flugleiðsögn. Til viðbótar var á
flestum þessara stöðva safnað margvíslegum haf- og líffræði-
tengdum upplýsingum. Þá komu veðurskipin oft að leitar- og
björgunaraðgerðum. Hér verður í stuttu máli rakin saga veðurskip-
anna á Norður-Atlantshafi með áherslu á þær stöðvar sem staðsett-
ar voru næst Íslandi og hvernig þær hafa tengst hafrannsóknum.
Hugmynd verður að veruleika
Hugmyndin um veðurskip á
föstum stöðvum til þess að að-
stoða við siglingar og flug yfir
Atlantshafið kom fyrst fram hjá
Frönsku veðurstofunni árið
1921. Upp úr 1930 gerðu
Bandaríkjamenn, Bretar, Frakkar
og Þjóðverjar tilraunir til veður-
athugana á hafi úti og í seinni
heimsstyrjöldinni höfðu síðan
bæði Bandaríkjamenn og Bretar
lítil herskip á fastastöðvum á
Norður-Atlantshafi til verðurat-
hugana. Eftir lok stríðsins voru
herskipin kölluð frá veðurmæl-
ingum og byggðu þær þá aftur
á kaupskipum sem fram-
kvæmdu mun takmarkaðri
mælingar, t.d. ekki mælingar
með loftbelgjum í háloftunum.
Starfsemi veðurskipanna í
heimsstyrjöldinni var hins vegar
talin hafa gefið það góða raun
að árið 1946 samþykktu bæði
Alþjóðaveðurstofan og Alþjóða-
flugmálastofnunin tillögur um
að koma á fót neti veðurstöðva
bæði í Atlantshafi og Kyrrahafi
til þess að treysta siglingar og
flug. Samkomulag um starfsem-
ina var undirritað 1947 og var
Ísland eitt 13 landa sem það
gerðu. Af veðurstöðvunum sem
komið var á laggirnar voru sjö
upphaflega reknar af Bandaríkj-
unum, ein af Bandaríkjunum og
Kanada sameiginlega, ein af
Bretlandi, ein af Frakklandi, ein
af Hollandi og Belgíu, og ein
sameiginlega af Bretlandi, Nor-
egi og Svíþjóð (1. mynd).
Vanaverk á stöð
Á Atlantshafi þróuðust mál á
þann veg að þar var lengst af
um að ræða 10 stöðvar. Fjöldi
skipa sem þurfti til að sinna
verkefninu var hins vegar tölu-
vert meiri, eða um 20, þar sem
hvert skip var yfirleitt úti í um 3
vikur og síðan tvær vikur í höfn
áður en það hélt aftur út á
fastastöðina. Megin hlutverk
veðurskipanna var eins og að
framan segir að gera yfirborðs-
og háloftaveðurmælingar sem
sendar voru út um talstöð á
ákveðnum tímum (kl. 0, 6, 12,
18) (2. mynd) sem og staðsetn-
ingar- og fjarskiptaþjónusta við
Um Alfa, Indía, Mike
og aðrar veðurstöðvar
á Norður-Atlantshafi
Óafur S. Ástþórsson og Héðinn Valdimarsson, sérfræðingar hjá Haf-
rannsóknastofnun
V
eðu
rra
n
n
sók
n
ir
1. mynd. Kort sem sýnir staðsetningu 13 hafveðurstöðva sem
komið var á laggirnar árið 1947. A, I og M á myndinni gefa til
kynna staðsetningar veðurskipanna Alfa, India og Mike sem
fjallað er um í greininni. Úr grein Dinsmore 1996.