Morgunblaðið - 02.12.2017, Blaðsíða 34

34 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. DESEMBER 2017
Guðmundur Kjartanssonstóð sig best þeirra ellefuíslensku skákmanna semtóku þátt í opna mótinu í
Rúnavík í Færeyjum sem lauk um
síðustu helgi. Mótið var hluti af
skákhátíð sem hófst með lands-
keppni Færeyinga og Íslendinga.
Guðmundur, sem vann mótið í
fyrra, átti góða möguleika á því að
endurtaka afrek sitt eftir sigra á
stórmeisturunum Vadim Malakh-
atko og Vladimir Hamitevici í
fimmtu og sjöttu umferð en slæmur
kafli kostaði sitt, töp í sjöundu og
áttundu umferð og að lokum hlaut
hann sex vinninga og varð í 7.-10.
sæti af 59 keppendum. Sigurvegari
varð Hvítrússinn Nikita Maiorov
með 7½ vinning en á eftir komu
fimm skákmenn með 6½ vinning.
Af öðrum þátttakendum okkar
stóð hinn 14 ára gamli Vignir
Vatnar Stefánsson sig vel, hlaut 5½
vinning og varð í 11.-19. sæti. Á
hæla hans kom Einar Hjalti Jens-
son með 5 vinninga í 20.-25. sæti.
Jón Kristinn Þorgeirsson, Gauti
Páll Jónsson, Símon Þórhallsson,
Áskell Örn Kárason og Haraldur
Haraldsson hlutu allir 4½ vinning
og enduðu í 26.-34. sæti.
Vignir Vatnar Stefánsson mætti
rússneska stórmeistaranum Mikhai
Ulibyn í áttundu umferð og er
óhætt að segja að fáar viðureignir
vöktu meiri athygli í Rúnavík.
Vignir tefldi sannfærandi og vann í
aðeins 32 leikjum og var þetta
fyrsti sigur hans yfir stórmeistara í
kappskák. Hannes Hlífar Stef-
ánsson var einnig 14 ára gamall er
hann vann Jón L. Árnason á Ís-
landsmótinu í Grundarfirði haustið
1986 og var nokkrum mánuðum
yngri en Vignir. Í svipinn man
greinarhöfundur ekki eftir því að
yngri skákmenn hafi náð þessum
áfanga:
Rúnavík 2017; 8. umferð:
Vignir Vatnar Stefánsson –
Mikhail Ulibyn
Hollensk vörn
1. d4 e6 2. c4 f5 3. g3 Rf6 4. Bg2
d5 5. Rh3
Það er engin skylda að fara með
þennan riddara til f3! Staðsetning
hans á h3 býður upp á ýmsa mögu-
leika.
5. … c6 6. Rd2 Bd6 7. 0-0 0-0 8.
Rf3 Re4 9. Rf4 De7 10. c5!?
Vignir hafði fengið svipaða stöðu
á HM ungmenna í Porto Carras í
Grikklandi fyrir tveim árum og
þessi framrás c-peðsins reyndist
honum erfið. Hann hyggst nýta sér
fengna reynslu.
10. … Bc7 11. Rd3 b6 12. b4 Ba6
13. Rfe5?!
Gengur beint til verks en meiri
aðgæslu var þörf. 13. a4 var ná-
kvæmara.
13. … Hc8?
Missir af tækifæri til hagfelldra
uppskipta, 13. … bxc5 14. Bxc5
Bxe5! Og nú er 15. Rxe5 svarað
með 15. ... Rc3 og e2-peðið fellur.
Eftir 15. Dxe5 Rd7 stendur c5-
peðið tæpt og svarta staðan er síst
lakari.
14. Dc2 Rd7 15. Bf4 Rxe5 16.
Rxe5 Bxe5 17. Bxe5 Bc4 18. Hfe1!
Undirbýr framrás e4-peðsins sem
gæti hafist með f2-f3 o.s.frv.
18. ... Rg5 19. Bf4 Rf7 20. e4!
Staðsetning biskupsins á c4 gerir
þessa framrás mögulega. Svarta
staðan er afar erfið þar sem opnun
e-línunnar blasir við.
20. … Df6 21. exf5 exf5 22. Be5
Rxe5 23. Hxe5 f4 24. Hae1 Hf8 25.
He6 Dg5?
Skárra var 25. … Df7, þar sem
drottningin hrekst nú á enn verri
reit.
26. H1e5! Dd8
Vitaskuld ekki 26. … Dgh4 27. f3
og drottningin fellur.
27. Hh5!
Beinir skeytum sínum að kóngs-
vængnum. Svartur er varnarlaus.
27. … Hf6
27. … h6 er svarað með 28.
Hexh6! og 27. … g6 strandar á 28.
Hxg6+! o. s.frv.
28. Dxh7+ Kf8 29. Hxf6+ gxf6
30. Dh8+ Kf7 31. Hh7+ Kg6 32.
Dg7+
– og svartur gafst upp.
Fyrsti sigur Vignis
á stórmeistara
Skák
Helgi Ólafsson
helol@simnet.is
Að baki alþingis-
kosningum eru mörg
mál sem brenna á.
Eitt af þeim stóru eru
málefni eldra fólks.
Mig langar sem öldr-
unarfræðingur að
tæpa á stefnumótun í
málefnum aldraðra.
Við sjáum öll að
vandamálin kalla há-
stöfum í samfélaginu.
Fráflæðisvandi er það
kallað þegar aldraðir verða fastir
inn á sjúkrastofnun og komast
hvorki heim né á stofnun. Þarna
eru einstaklingar og fjölskyldur í
mjög viðkvæmum aðstæðum. Það
eru flestir sammála um að þessu
verði að breyta. Það geta verið
nokkrar leiðir að sama marki og
misdýrar fyrir samfélagið. Það vill
enginn verða fráflæðisvandi og
ljóst að íslensku samfélagi hefur
mistekist einhversstaðar þar sem
Landspítalinn (LSH) er orðinn
hálfgert hjúkrunarheimili.
Samanburður við önnur
Norðurlandaríki
Hlutfallslega eru miklu færri
hjúkrunarheimili í öðrum ríkjum
Norðurlandanna en hér; samt er
hlutfall aldraðra hærra þar en á
Íslandi. Hvað getum við lært af
þeim? Hvernig leysa nágranna-
þjóðirnar þetta verkefni? Það er
engin ein lausn en í stefnumótun
sem hin Norðurlandaríkin fram-
kvæma er sameiginlegt að heima-
þjónusta og heimahjúkrun er
margfalt meiri en hér
tíðkast. Þar er stefnt
að því að eldra fólk fái
þjónustu heim og ann-
an stuðning svo að
það geti búið í sínu
umhverfi sem lengst
og við sem mest lífs-
gæði. Dvöl á hjúkr-
unarheimili ef til þarf
verður því styttri.
Þetta er farsælli lausn
fyrir þann gamla þó
að alltaf geti verið
undantekningar. Þetta
er líka mun ódýrari
leið fyrir samfélagið því dvöl á
hjúkrunarheimili eða sjúkrahúsi er
alltaf dýrasti kosturinn.
Lögin sem tryggja
eldra fólki rétt
Í markmiðum laga nr. 125/1999
um málefni aldraðra segir: „Einnig
er markmið laganna að aldraðir
geti, eins lengi og unnt er, búið við
eðlilegt heimilislíf en að jafnframt
sé tryggð nauðsynleg stofnana-
þjónusta þegar hennar er þörf.“ Í
skýrslu stýrihóps hjá ráðuneytinu
um stefnumótun í málefnum aldr-
aðra til ársins 2015 kemur fram að
„Markmið eftirfarandi tillagna er
að stuðla að heilbrigðri öldrun með
áherslu á að aldraðir viðhaldi sem
lengst sjálfstæði á eigin heimili og
fái til þess nauðsynlega aðstoð og
hjálp til sjálfshjálpar.“ Og enn
fremur úr markmiðunum: „að auka
og bæta þjónustu við aldraða í
heimahúsum og gera þeim þannig
kleift að búa lengur í eigin hús-
næði.“ Við erum með stefnuna en
það er ekki nóg. Það er alveg ljóst
að við erum ekki að fylgja lögum
og stefnu eftir.
Við getum og viljum
búa betur að öldruðum
Laun þeirra sem sinna öldruðum
í heimaþjónustu (ekki inni í því
hjúkrunarfræðingar í heima-
hjúkrun) eru svo skammarlega lág
að illa gengur að manna þessa gef-
andi en viðkvæmu vinnu. Ef þjóð-
inni auðnaðist að veita margfalt
meiri stuðning inn á heimili eldra
fólks sem þarf á því að halda, þá
væri sjálfhelda á sjúkrahúsi mun
sjaldgæfari. Ef þjónustunet með
ófaglærðum, sjúkraliðum og hjúkr-
unarfræðingum yrði þétt verulega
í stuðningi inn á heimilin þá gæti
fólk búið lengur í sínu umhverfi í
öryggi. Til viðbótar þyrfti að vera
greitt aðgengi að næringarríku
fæði því ekki er óalgengt að fá-
breytt fæði dragi úr heilsu aldr-
aðra. Auk þess getur dagþjálfun
og hvíldarinnlögn bætt lífsgæði.
Allt þetta stuðlar að bættri heilsu
þeirra sem hefur síðan þau áhrif
að innlögn á stofnun seinkar. Bætt
þjónusta við eldra fólk eykur ekki
aðeins lífsgæði þeirra og fækkar
þeim sem þurfa að búa á dvalar-
eða hjúkrunarheimilum, það bætir
líka lífsgæði aðstandenda. Rúsínan
í pylsuendanum er handa stjórn-
völdum. Þegar til lengdar lætur er
stóraukin heimaþjónusta, heima-
hjúkrun, dagdvöl og hvíldarinn-
lögn mikill sparnaðarauki í krón-
um og aurum jafnvel þó að laun
þeirra lægst launuðu hækkuðu
verulega. Nýlega bentu forsvars-
menn LSH á að ¼ aldraðra sem
bíður eftir hjúkrunarplássi í dag
deyr á meðan á biðinni stendur.
Við getum og viljum gera miklu
betur við elstu kynslóðina. Um
stundarsakir þarf að bæta við
hjúkrunarheimilum en sé ofan-
greindri stefnu fylgt eftir eins og í
nágrannalöndunum minnkar þörfin
fyrir hjúkrunarheimili þegar til
lengdar lætur.
Heimildir:
Lög um málefni aldraðra nr. 125/1999.
https://www.stjornarradid.is/media/
velferdarraduneyti-media/media/
Skyrslur/stefnum-aldradir.pdf.
Enginn vill vera
fráflæðisvandi
Eftir Báru
Friðriksdóttur » Þegar til lengdar
lætur er stóraukin
heimaþjónusta og
heimahjúkrun mikill
sparnaðarauki jafnvel
þó að laun þeirra lægst
launuðu hækkuðu veru-
lega.
Bára
Friðriksdóttir
Höfundur er öldrunarfræðingur og
prestur.
LAUGAVEGI 24 - 101 REYKJAVÍK
SÍMI: 552 0800
Dönsk hönnun
SKIPAGÖTU 7 - 600 AKUREYRI
SÍMI: 462 4646
Óseyrarbraut 12, 220 Hafnarfirði | Klettagörðum 5, 104 Reykjavík | stolpigamar@stolpigamar.is
Gámaleiga
Er gámur lausnin fyrir þig?
Við getum líka geymt gáminn fyrir þig
568 0100
stolpigamar.is
HAFÐU
SAMBAND
Búslóðageymsla z Árstíðabundinn lager z Lager z Sumar-/vetrarvörur
Frystigeymsla z Kæligeymsla z Leiga til skemmri eða lengri tíma