Morgunblaðið - 07.01.2018, Side 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 6. JANÚAR 2018
Þrettándinn Í dag er 13. og síðasti dagur jóla. Þá halda fjallbúar aftur til heimkynna sinna sem oft virðast vera fyrirmyndir bygginga í höfuðborginni.
Hari
Það er gott að búa og starfa á
Íslandi og stöndum við fram-
arlega á margan hátt í sam-
anburði við önnur lönd. Því má þó
ekki gleyma að önnur lönd vinna
að umbótum sem bæta lífsgæði
fólks og fyrirtækja í þeim löndum
þannig að við þurfum stöðugt að
bæta okkur til að dragast ekki aft-
ur úr. Ísland á í harðri samkeppni
við önnur lönd um atvinnu-
uppbyggingu og hæft starfsfólk.
Við verðum að sjá til þess að á Íslandi séu ávallt
hin ákjósanlegustu skilyrði fyrir fyrirtæki til
vaxtar. Þannig byggjum við upp fjölbreytt at-
vinnulíf með fjölbreyttum störfum sem aftur
leiðir til þess að hér getum við skapað það vel-
ferðarríki sem við viljum búa í.
Bjartsýn
Þegar við göngum til móts við nýtt ár 2018 er
ekki hægt annað en að fyllast bjartsýni fyrir Ís-
lands hönd. Við höfum nú lifað eitt lengsta hag-
vaxtarskeið í sögu þjóðarinnar og hagur lands-
manna heilt yfir góður. Kaupmáttur sjaldan
verið meiri og góður gangur í efnahagslífinu.
Við megum þó ekki sofna á verðinum og halda
að hér getum við tryggt bestu skilyrði án þess
að hlúa að styrkleikum okkar. Samtök iðnað-
arins leggja í þessu skyni áherslu á bætta sam-
keppnishæfni landsins og hafa talað fyrir um-
bótum í menntamálum og nýsköpun,
uppbyggingu innviða landsins og bætt starfs-
umhverfi fyrirtækja.
Atvinnulífið þarf á vel menntuðu og hæfu
starfsfólki að halda. Gríðarleg eftirspurn er eft-
ir fólki með iðn-, verk- og tæknimenntun. Ef
okkur tekst ekki að laða fleira fólk í iðngreinar
mun samkeppnishæfni okkar skerðast verulega
og hætta á að við drögumst aftur úr, verðmæta-
sköpun verði minni og lífsgæði ekki þau sömu
og ella gæti orðið. Er það von mín að nú sé að
hefjast sókn með aukinni umræðu um þessi mál,
ekki síst í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar.
Sonur minn kaus að fara úr hefðbundnu bók-
námi í menntaskóla yfir í iðnnám og hefur aldrei
séð eftir því. Hann hefur getað valið úr marg-
víslegum spennandi og vel launuðum störfum
frá því hann hóf nám við Tækniskóla Íslands.
Það sama á við um félaga hans úr skólanum.
Allir sinna þeir spennandi og áhugaverðum
störfum. Okkar eigin fordómar eru mesta
hindrunin gagnvart iðnnámi og því þarf nauð-
synlega að breyta. Við höfum á síðustu áratug-
um leyft okkur að líta þannig á iðnnám að það sé
með einhverjum hætti óæðra öðru námi. Því
hafna ég algerlega.
Nýtum breytingar til góðs
Mannkynið stendur frammi fyrir einni mestri
tæknibyltingu frá örófi þar sem fjórða iðnbylt-
ingin er staðreynd. Aukin sjálfvirkni og stafræn
tækni hefur áhrif á daglegt líf okkar allra og
breytir öllum framleiðsluaðferðum. Með þess-
um öru breytingum mun tæknin leysa margt af
hólmi og störf munu hverfa, á sama tíma og ný
skapast. Aðalatriðið er að nýta
þau fjölmörgu tækifæri sem felast
í þeim breytingum sem eru að
eiga sér stað til að auka skilvirkni
og lækka kostnað. Þau fyrirtæki
sem ekki mun takast að tileinka
sér nýjar framleiðsluaðferðir
munu eiga undir högg að sækja.
Það ber að fagna mörgum
áherslum nýrrar ríkisstjórnar,
ekki hvað síst loforði þeirra um af-
nám þaks á endurgreiðslu rann-
sóknar- og þróunarkostnaðar fyr-
irtækja. Staðreynd mála er sú að
nýsköpun á sér stað innan flestra
fyrirtækja, ekki síst rótgróinna iðnfyrirtækja.
Þessi aðgerð mun losa krafta úr læðingi um leið
og hún kemur til framkvæmda enda hafa slíkir
hvatar þegar sannað gildi sitt bæði hér á landi
sem og erlendis. Eins er vert að minna á nauð-
syn þess að lækka tryggingargjald fyrirtækja
eins og stjórnvöld raunar lofuðu að gera fyrir
um tveimur árum síðan. Þar með geta fyrirtæki
ráðið fleiri starfsmenn eða greitt hærri laun og
verðmætasköpunin verður áþreifanleg.
Samkeppnishæfni Íslands er háð traustum
og öruggum innviðum, ekki síst samgöngum og
framboði raforku um land allt. Vegakerfi lands-
ins er víða í hörmulegu ásigkomulagi. Samtök
iðnaðarins kynntu nýlega skýrslu um ástand og
framtíðarhorfur innviða á Íslandi og var það
fyrsta heildstæða úttektin sem birt hefur verið.
Þar kom fram hrópandi þörf fyrir innviða-
uppbyggingu á ýmsum sviðum, ekki hvað síst í
vegamálum, dreifikerfi raforku, fráveitum og
fasteignum hins opinbera. Aðgerða er þörf og
nú er að skapast svigrúm til framkvæmda eftir
því sem dregur úr hagvexti.
Heilbrigt atvinnulíf
forsenda góðra lífskjara
Gott og heilbrigt atvinnulíf er forsenda góðra
lífskjara. Samstarf atvinnurekenda og launþega
þarf að vera gott. Það eru blikur á lofti varðandi
endurskoðun kjarasamninga. Það er einlæg von
mín að okkur takist að viðhalda þeim góða
kaupmætti sem tekist hefur að skapa hér á und-
anförnum misserum. Það er eitt af stóru verk-
efnum nýs árs og raunar forsenda þess að
leggja grunn að frekari stöðugleika. Stjórnvöld
hafa hins vegar ekki gengið á undan með góðu
fordæmi og endurskoðun á hlutverki kjararáðs
blasir við á árinu.
Hjá Samtökum iðnaðarins tökum við fagn-
andi á móti nýju ári með öllum þeim áskorunum
sem árið mun færa okkur. Samtökin hafa sjald-
an verið öflugri og metnaður stjórnar og starfs-
manna mikill fyrir öflugri iðnaði, umbótum sem
bæta hag fólks og fyrirtækja og tryggja það að
Ísland verði í fremstu röð.
Eftir Guðrúnu
Hafsteinsdóttur
» Við verðum að sjá til þess
að á Íslandi séu ávallt hin
ákjósanlegustu skilyrði fyrir
fyrirtæki til vaxtar.
Guðrún Hafsteinsdóttir
Höfundur er formaður Samtaka iðnaðarins.
Ísland í fremstu röð
Öflugt menntakerfi er forsenda
framfara og leggur grunninn að
áframhaldandi velsæld þjóð-
arinnar. Í sáttmála ríkisstjórn-
arinnar er boðað til stórsóknar í
menntamálum þar sem skapandi
og gagnrýnin hugsun, læsi og
þátttaka í lýðræðissamfélagi
verður áfram undirstaða íslenska
skólakerfisins. Í fjárlögum þessa
árs má sjá skýr merki þess að
sóknin sé hafin og munu nem-
endur og starfsfólk skólanna
verða vör við á komandi misserum.
Yfir 4 milljarða hækkun milli ára
Fjárveitingar til framhalds- og háskólastigs-
ins hækka um tæpa 4,2 milljarða króna miðað
við fjárlög 2017 eða um 5,8%. Það er veruleg og
kærkomin innspýting í báða málaflokka. Aukin
framlög til menntamála bæta samkeppnishæfni
þjóðarinnar til lengri tíma litið og styðja við
uppbyggingu fjölbreyttara hagkerfis. Ísland er
auðlindadrifið hagkerfi og því er mikilvægt að
renna fleiri stoðum undir það, stoðum sem
byggjast á hugviti og nýsköpun. Nýsköpun á
sér stað í öllum atvinnugreinum og er drifin
áfram af færni, þekkingu og getu til þess að
þróa nýjar hugmyndir og hrinda þeim í fram-
kvæmd. Skólakerfið þarf að taka mið af þessu
og undirbúa nemendur fyrir að leysa flókin við-
fangsefni. Þannig gerum við Ísland að gildandi
þátttakanda í þeirri tækniþróun sem á sér stað
um heim allan og hefur áhrif á daglegt líf fólks.
Tökum á brotthvarfi
Um 18.000 nemendur stunda nám við rúm-
lega 30 framhaldsskóla um land allt. Rík-
isstjórnin vill tryggja framhaldsskólum frelsi
og fjármagn til eigin stefnumótunar innan
ramma framhaldsskólalaga. Framlög til þess-
ara stofnana hækka um 1.290 milljónir króna
miðað við fjárlög 2017, eða 4,4%. Okkur er full
alvara með því að efla framhaldsskólastigið og
með auknum fjárveitingum er lögð meiri
áhersla á að ná markmiðum um fjármögnun
framhaldsskólastigins og takast á við þær
áskoranir sem helst er við að etja eins og brott-
hvarf úr námi. Þannig rennur aukningin að
stórum hluta í að auka þjónustu við nemendur
sem búa yfir lítilli hæfni í íslensku og stærð-
fræði við lok grunnskóla og til þess að hækka
hlutfall þeirra sem ljúka námi til stúdentsprófs
á tilsettum tíma í 60% á árinu 2018. Í mennta-
og menningarmálaráðuneytinu er þegar hafin
vinna við kortlagningu framhaldsskólakerfisins
og ítarlega greiningu á stöðu og þróun fram-
haldsskólanna. Þá verður unnin aðgerð-
aráætlun til að sporna enn frekar gegn brott-
hvarfi.
Öflugra háskólastig
Hver króna sem sett er í háskólastigið skilar
sér áttfalt til baka. Því leggur ríkisstjórnin
mikla áherslu á að efla háskólastigið og að fjár-
mögnun þess nái meðaltali OECD-ríkjanna fyr-
ir árið 2020 og Norðurlandanna árið 2025 í sam-
ræmi við áætlanir vísinda- og
tækniráðs. Mikilvægt skref í
þessa átt er stigið í fjárlögum árs-
ins 2018 þar sem framlög til há-
skólastigsins eru aukin um tæpa
2,9 milljarða eða 6,9% miðað við
fjárlög 2017. Með þessari hækkun
er ætlunin að efla bæði kennslu og
rannsóknir svo bæta megi þjón-
ustu við nemendur og styrkja al-
þjóðlegt samstarf. Ég get glöð
tekið undir það sem kom fram í
bókun háskólaráðs Háskóla Ís-
lands um að hér sé stigið áþreif-
anlegt skref í átt að sambærilegri
fjármögnun Háskóla Íslands og háskóla annars
staðar á Norðurlöndum. Þannig er stuðlað að
því að háskólar á Íslandi standi jafnfætis ná-
grannaríkjunum að gæðum háskólamenntunar
og rannsókna. Framlög til rannsókna eru ein-
mitt aukin með 136 m.kr hækkun til rannsókn-
arstofnanna á háskólastigi eða 11,8%, með 390
m.kr aukningu í Aldarafmælissjóð Háskóla Ís-
lands en það jafngildir tæplega 56% hækkun.
Markmið með þeim sjóði er að efla rannsóknir
og nýsköpun sem munu efla atvinnulífið og
auka verðmætasköpun fyrir þjóðarbúið.
Listaháskólinn kominn á dagskrá
Liður í því að styðja við hugverkadrifið og
skapandi hagkerfi er að hlúa að listum og öðr-
um skapandi greinum. Listaháskóli Íslands
gegnir mikilvægu hlutverki í að varða þá leið og
mennta nemendur í listskapandi greinum. Á
þessu ári munu framlög til skólans hækka um
tæpar 73 m.kr eða 6,7%. Er hækkuninni m.a.
ætlað að efla rannsóknarstarf við skólann og
koma til móts við bráðavanda skólans í húsnæð-
ismálum. Að auki verður 30 m.kr varið til þarfa-
greiningar og hönnunarsamkeppni um nýtt hús
fyrir Listaháskólann. Í dag er skólinn í fimm
mismunandi byggingum í borginni og er ástand
þeirra misgott. Það er því ánægjulegt en ekki
síður mikilvægt að unnið sé að varanlegri lausn
sem mun efla skólann til framtíðar.
Stórsókn í menntamálum
Ríkisstjórnin hefur hafið stórsókn í mennta-
málum líkt og ofangreind yfirferð sýnir svart á
hvítu. Á yfirstandandi kjörtímabili verða fleiri
skref stigin til þess að efla menntun í landinu.
Þessi vinna mun skila sér í öflugra samfélagi og
betri lífskjörum fyrir þjóðina. Ég hlakka því til
að leiða þá vinnu í samstarfi við hagsmunaaðila
menntakerfisins. Tækifærin eru fjölmörg, það
er okkar að nýta þau.
» Á yfirstandandi kjör-
tímabili verða fleiri skref
stigin til þess að efla menntun í
landinu. Þessi vinna mun skila
sér í öflugra samfélagi og betri
lífskjörum fyrir þjóðina.
Lilja Dögg Alfreðsdóttir
Höfundur er mennta- og menningarmálaráð-
herra. liljaalf@gmail.com
Menntun í öndvegi
Eftir Lilja Dögg Alfreðsdóttir