Morgunblaðið - 23.01.2018, Blaðsíða 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. JANÚAR 2018
Valgerður Þ. Jónsdóttir
vjon@mbl.is
Þróun kvikmyndatækninnarhefur staðið í 120 ár, alltfrá svart-hvítum þöglumörmyndum til tölvugerðra
stórmynda nútímans. Í flugblaði
SAS, sem stóð farþegum til boða í
desember sl. og verður væntanlega í
vösum á sætisbökunum út janúar-
mánuð eru m.a. ýmsir fróðleiks-
molar í þessari mögnuðu kvik-
myndasögu. Hér er stiklað á stóru:
1. KVIKMYNDIN
Gestir á kaffihúsinu Grand Café
Paris þann 28. desember árið 1895
sátu agndofa þegar eimlest stefndi
beint á þá á miklum hraða ofan af
hvítu tjaldi. Heimildarmyndin Eim-
reið kemur á brautarpall var aðeins
50 sekúndna löng en með henni
mörkuðu frönsku bræðurnir Aug-
uste og Louis Lumiére upphaf al-
mennra kvikmyndasýninga í heim-
inum. Þar nutu þeir
frumkvöðlastarfs Thomas Edisons
og William K. Dicksons sem höfðu
þróað tæknina árin á undan. Á
Norðurlöndunum varð ljósmyndar-
inn Peter Elfelt fyrstur til að taka
lifandi myndir af dönsku hversdags-
lífi tveimur árum síðar eða 1897. Og
fyrstu kvikmyndasýningarnar á Ís-
landi voru aðeins fimm árum síðar
þegar tveir erlendir lukkuridarar
ferðuðust um landið og kynntu
landsmönnum þetta nýja undur.
2. LITMYNDIN
Svart-
hvíti litaskal-
inn réð árum,
ef ekki áratug-
um saman ríkj-
um á sýningar-
tjöldunum. En
smám saman
fjölgaði lit-
unum. Á Bret-
landi voru
þannig nokkr-
ar þöglar
myndir teknar með tækni sem kall-
aðist Kinemacolor milli 1912 og
1914. Byltingin varð hins vegar með
Technicolor-tækninni sem leiddi
fram ríkuleg litbrigði í Hollywood-
stórmyndum á borð við Á hverfanda
hveli og Galdrakarlinn í Oz sem báð-
ar voru frumsýndar árið 1939. Danir
og Svíar gerðu fyrstu norrænu lit-
myndirnar árið 1946. Núna eru
Topp 10 töfrabrögð
kvikmyndasögunnar
Erfitt er að ímynda sér að kvikmyndagerð eigi eftir að taka afgerandi
tækniframförum, nú þegar svo virðist sem allt sem okkur getur dottið
í hug sé bæði sýnilegt og heyranlegt á hvíta tjaldinu – og jafnvel á
skjánum líka. En þannig hefur það ekki alltaf verið.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
1895 Úr heimildarmyndinni Eim-
reiðin kemur á brautarpall eftir
Auguste og Louis Lumiére.
1939 Á hverfanda
hveli var tekin með
Technicolor-tækninni.
Þegar sjónvarpið hélt
innreið sína og bauð
upp á svipað kassaform
og kvikmyndirnar,
neyddust kvikmynda-
framleiðendur til að
laða áhorfendur út af
heimilunum með nýrri
breiðtjaldstækni á borð
við CinemaScope.
Orri Vésteinsson, prófessor í forn-
leifafræði við Háskóla Íslands, flyt-
ur hádegisfyrirlesturinn Þorp á
Hofstöðum í Mývatnssveit, kl. 12 á
morgun, miðvikudaginn 24. janúar í
sal Þjóðminjasafns Íslands.
Í erindinu greinir hann frá niður-
stöðum vettvangsrannsókna haust-
ið 2017, en þar hafði árið áður
fundist óþekkt bæjarstæði um 400
metrum norðan við veisluskálann á
Hofstöðum í Mývatnssveit.
Hann beinir sjónum að þeim af-
leiðingum sem þessir fundir og
aðrir sambærilegir hafa á hug-
myndir okkar um skipulag byggðar
í öndverðu og setur vísbendingar
um fjölbýli á landnámsjörðum í
samhengi við víðtækar rannsóknir
á þróun byggðar í Þingeyjarsýslum
og Skagafirði.
Erindið er í fyrirlestrarröð Félags
fornleifafræðinga, námsbrautar í
fornleifafræði við Háskóla Íslands
og Þjóðminjasafns Íslands.
Vefsíðan www.felagfornleifafraedinga.is
Morgunblaðið/Birkir Fanndal
Stillur í Mývatnssveit Það er óneitanlega víða fagurt í Mývatnssveit.
Þorp á Hofstöðum í Mývatnssveit?
Kristín Jónsdóttir, hópstjóri náttúru-
vöktunar hjá Veðurstofu Íslands,
kynnir náttúruváreftirlit Veðurstof-
unnar, kl. 12-15 - 12.55, á morgun,
miðvikudaginn 24. janúar, í Náttúru-
fræðistofu Kópavogs, Hamraborg 6a.
Kristín mun einkum fjalla um eftirlit
er varðar jarðskjálfta og eldfjöll. Hver
er staða virkra eldstöðva í dag og
hvað getur almenningur gert til að
fylgjast með atburðum sem verða í
iðrum jarðar? Á undirsíðum og tengl-
um Veðurstofunnar má nálgast fróð-
leik af margvíslegum toga um virkni
eldstöðvanna og á hinu eldvirka belti
Íslands.
Erindið er liður í Menningu á mið-
vikudögum sem er dagskrá hjá Menn-
ingarhúsunum í Kópavogi á hverjum
miðvikudegi. Aðgangur ókeypis.
Menning á miðvikudögum hjá Menningarhúsunum í Kópavogi
Hvað er að
frétta af gos-
stöðvunum?
Morgunblaðið/RAX
Hekla Frægasta eldfjall Íslands í ald-
anna rás gaus síðast árið 2000.
Liðsmenn Illgresis hafa undanfarið
svolítið verið að slíðra hljóðfærin
sín í Gullöldinni Sportbar við Hvera-
fold. Þeir hyggjast endurtaka leikinn
kl. 21 til 23 í kvöld, þriðjudaginn 23.
janúar.
Hljómsveitin varð til sumarið
2009 þegar leiðir þeirra Guðmundar
Atla Péturssonar (mandólín), Vignis
Þórs Pálssonar (banjó), Arnbjörns
Sólimanns Sigurðssonar (gítar) og
Eiríks Hlöðverssonar (tvöfaldur
bassi) lágu saman í leitinni að ein-
hverjum til að spila með bluegrass.
Illgresi fæst við instrumental
bluegrass tónlist, hraða og hressa, í
þeim stíl sem rekja má til uppruna
þessarar tónlistar og músíkanta á
borð við mandólínleikarann Bill
Monroe og hljómsveit hans, banjó-
leikarann Earl Scruggs og fleiri slíka
á árunum eftir seinna stríð. Á laga-
listum Illgresis eru gamlir standard-
ar eins og Foggy Mountain Break-
down og Paddy on the Turnpike í
bland við yngra efni, t.d. frá man-
dólínleikaranum David Grisman og
banjóleikaranum Béla Fleck.
Gamlir standardar á lagalistunum
Þriðjudags Bluegrass með
Illgresi á Gullöldinni í kvöld
Illgresi Hljómsveitin Illgresi varð til árið 2009 þegar leiðir liðsmanna lágu
saman í leit að einhverjum til að spila með bluegrass.
Skannaðu kóðann
til að fara inn á
vefsíðuna.
Hólshraun 3 · 220Hafnarfjörður · Símar: 555-1810, 565-1810 · Netfang: veislulist@veislulist.is · www.veislulist.is
Skútan
GÆÐA BAKKAMATUR
Sjá heimasíðu
www.veislulist.is
Veislulist afgreiðir hádegismat í bökkum alla daga ársins,
bæði fyrir fyrirtæki og stofnanir.
Í yfir 40 ár hefur Veislulist
lagt áherslu á góða
þjónustu og framúrskaran
matreiðslu.
Hádegismatur
Verð
kr. 1.370
Lágmark 3 bakkar
+ sendingargjald
d
MisMUnAndi
RéTTiR AllA dAGA
viKUnnAR
EldUM EinniG fyRiR
MöTUnEyTi