Morgunblaðið - Sunnudagur

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.02.2018, Qupperneq 4

Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.02.2018, Qupperneq 4
4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18.2. 2018 Þorramatur aldrei vinsælli Vinsældir þorramatar eru slík-ar um þessar mundir aðsumt seldist upp, sem er afar sjaldgæft. Hrútspungarnir eru vin- sælastir af því súra en slátur, bæði súrt og nýtt, hangikjöt, sviðasulta og kæstur hákarl eiga líka marga aðdá- endur. Að ekki sé minnst á harðfisk- inn, sem er raunar vinsæll allt árið. Margir halda meira að segja enn við tryggð við lundabagga og bringu- kolla en þeim fer þó mjög fækkandi að sögn kunnugra. Þorri og góa mætast um helgina; þorraþræll kveður fyrir hönd þess fyrrnefnda og konudagur markar upphaf góu. Það sem Íslendingar láta ofan í sig af svo miklum móð á þessum árstíma var hversdagsfæði fyrir margt löngu; matur var reykt- ur, saltaður og súrsaður til að hann geymdist sem lengst. Þorrablót þekktust á öld- um áður en hinn „ævaforni“ siður að borða þorramat til hátíðarbrigða var ekki tekinn upp á ný hér á landi fyrr en upp úr miðri síðustu öld þegar Halldór Gröndal, vert í Naust- inu og síðar sóknarprestur í Grensásprestakalli, gerði þá tilraun að bjóða upp á kræsingarnar til að hressa upp á reksturinn. Margir hlakka lengi til þorra, finnst „góðgætið“ ómissandi, en aðr- ir barma sér yfir öllu þessu ómeti sem tröllríður samfélaginu. Þorrinn var blótaður til forna enda heiðinn siður. Eftir kristnitöku lagðist siðurinn hins vegar af nema í heimahúsum, þangað til Íslendingar öðluðust trúfrelsi á nýjan leik seint á 19. öld að blótin urðu algeng aftur. Að sögn Árna Björnssonar þjóð- háttafræðings er fyrsta örugga heimildin um þorrablót í fund- argerðarbók Kvöldfélagsins í Reykjavík frá árinu 1867. Mættir voru 19 en þarna var um að ræða leynifélag og meðlimirnir bundnir strangri þagnarskyldu! Blót þess telst því varla hafa ver- ið opinber samkoma. Íslenskir stúdentar í Kaupmannahöfn efndu hins vegar til opinbers þorrablóts síðla janúarmánaðar árið 1873 skv. umfjöllun í Nýjum félags- ritum, blaði Jóns Sigurðssonar. Þar voru samankomnir ýmsir helstu baráttumenn fyrir sjálfstæði Ís- lands. Kristján níundi, konungur Íslands og Danmerkur, veitti Íslendingum trúfrelsi í janúar ári síðar, þjóð- hátíðarárið 1874, og átján dögum eftir það, 23. janúar, var haldið þorrablót á Akureyri, sem telja má hið fyrsta opinbera. Þar voru drukk- in mörg minni, að sögn Norðanfara. Blótin lögðust á ný af en þökk sé Halldóri heitnum í Naustinu er mán- uðurinn jafn fjörugur nú og raun ber vitni og þorrablót hafa verið mjög í tísku hin síðari ár. Á annað þúsund manns koma jafnan saman á blóti Stjörnunnar í Garðabæ, svo dæmi sé tekið, og mun það hið fjölmennasta. Víða úti um sveitir eru haldin þorra- blót þar sem heimatilbúin skemmti- atriði eru í hávegum og menn gera óspart grín hver að öðrum. Þorrablótin eru því ekki síður orð- in mannfagnaðir en átveislur. Enn er þó mikið etið og drukkið. Sér- bruggaður þorrabjór rann út sem aldrei fyrr og einhverjir hafa án efa haldið í heiðri þann sið að skála í brennivíni með hákarlinum. Sumum finnst ekkert íslenskara! Morgunblaðið/Ómar Á veitingastaðnum Mat og drykk á Grandagarði hefur síð- ustu ár verið boðið upp á þorra- mat í nýstárlegum búningi og viðtökur verið mjög góðar, að sögn Elmu Backman, eiganda staðarins. „Við notum bara íslenskt hrá- efni og íslenskar matarhefðir, en leikum okkur pínulítið með þær. Það er rosalega skemmtilegt.“ Hin kunna matreiðslubók Helgu Sig- urðardóttur, Matur og drykkur, er „biblía“ staðarins, segir Elma, og þaðan er nafn hans komið. „Við leitum mikið í bókina, finnum gamlar uppskriftir og færum í nýjan búning.“ Á með- fylgjandi mynd er einn rétturinn sem boðið hefur verið upp á. Beinin úr sviðakjammanum not- uð til skrauts „en við höfum tek- ið kjötið af beinunum, gert úr því ragú sem við rúllum inn í pönnukökur og djúpsteikjum. Það er skemmtileg útgáfa af ís- lensku pönnukökunni“. Það eru fyrst og fremst Ís- lendingar sem leggja sér þennan nýstárlega þorramat til munns. „Við reynum að höfða til Íslendinga; við viljum að ungu kynslóðirnar uppgötvi hvað hefðbundinn íslenskur matur getur verið frábær. Maðurinn minn er frá Spáni og þegar við erum þar í heimsókn förum við alltaf á veitingastaði þar sem spænskur matur er í boði og þar er unga fólkið. Það er stolt af sínum matarhefðum. Okkur Ís- lendingum hefur fundist hefð- bundinn íslenskur matur pínulít- ið hallærislegur en mér finnst það vera að breytast, sem betur fer. Ég vil að fólki finnist það hipp og kúl að borða íslenskan mat!“ Framleiðendur hafa gert nokkrar tilraunir á síðustu árum með nýj- ungar á þorranum en undirtektir verið heldur dræmar. Norðlenska setti fyrir nokkrum árum á markað lambatittlinga, sem hrifu Íslendinga ekki. Þeir eru þó enn í boði, að sögn Heimis Más Helgasonar markaðsstjóra, en sennilega aðallega keyptir upp á grínið; til að kanna hverjir þori að leggja sér þá til munns á blótunum! Kjarnafæði bætti svo um betur með því að bjóða upp á grænmetis- sultu og kjötsúpusultu. Hvorugt náði verulegum vinsældum og er ekki lengur í boði. Nýjungar í þess- um efnum hafa því almennt ekki virkað sérlega vel. Ýmsar tilraunir Harðfiskurinn er sívinsæll. ’ Það var mjög lítið að gera hjá okkur í janúar … Upp á ein- hverju varð að finna til þess að hressa upp á reksturinn. Þegar ég svo las Þjóðhætti séra Jónasar frá Hrafnagili þá vakti athygli mína kafli, sem þar var um íslenskan mat og þorrablót. Þá sló nið- ur í mig þessari hugmynd: Því ekki að prófa að hafa á boðstólum einmitt þennan íslenska mat og efna til eins konar þorrablóta? Halldór heitinn Gröndal um upphaf þorrablóta í Naustinu 1958 INNLENT SKAPTI HALLGRÍMSSON skapti@mbl.is Gamalt vín á nýjum belgjum Þeim magnaða mánuði þorra lýkur um helgina með þorraþræl og góa gengur í garð með konudegi. Íslendingar virðast hafa sporðrennt þorramat sem aldrei fyrr í ár, meira var framleitt en áður en eftirspurn reyndist meiri en framboð og sumt seldist upp.

x

Morgunblaðið - Sunnudagur

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið - Sunnudagur
https://timarit.is/publication/1078

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.