Læknablaðið - 01.03.2018, Síða 26

142 LÆKNAblaðið 2018/104
stoð kvenna sem kanna óhikað innstu myrkur mannslíkamans.
Nýjasta dæmið er Elementary þáttaröðin sem byggir lauslega á
sögunum um Sherlock Holmes. Þar er Watson, hinn dyggi læknir
og aðstoðarmaður Sherlocks, orðinn kvenkyns en nú bregður
svo við að hún þarf ekki (bara) að grauta í líkum heldur er hún
jafnoki Holmes við að leysa glæpi. Líkskurðarmeistarar hafa ekki
verið áberandi í íslenskum bókmenntum, þó birtist ein í nýjustu
bók Arnaldar Indriðasonar, Myrkrið veit (2017). Sú heitir Svan-
hildur og hefur lagt sitt af mörkun við rannsóknir mála. Líkið
sem um ræðir kemur undan hopandi jökli og er óskemmt eftir
veruna þar. Svanhildur bendir á að: „Við ættum kannski að byrja
að jarða fólk uppi á jöklunum [...]. Flytja kirkjugarðana okkar
þangað ef við þolum ekki tilhugsunina um ormétin lík“ (19). Með
þessum ummælum sver hún sig í ætt við samstarfskonur sínar
sem hafa jafnan fremur svartan húmor.
Líkskurðarmeistarar fyrri tíma frömdu krufningar sínar oft í
sérstökum stofum sem minntu á leikhús og leikhús líkamans er
viðfangsefni skáldsögu Guðrúnar Evu Mínervudóttur, Yosoy: Af
líkamslistum og hugarvíli í hryllingsleikhúsinu við Álafoss (2005). Þar
er fjallað um mörk læknisfræðinnar, en aðalpersónur verksins
eru Ólafur Benediktsson læknir og unglingurinn Jóhann Guðna-
son, en hann hefur þann sjaldgæfa eiginleika að geta ekki fundið
sársauka. Ólafur er fenginn af dularfullri konu til að fylgjast
með drengnum, sem kemur fram í líkamsleikhúsi þar sem hann
framkvæmir kvikskurði á sjálfum sér, öðrum til ánægju og aðdá-
unar – og væntanlega nokkurs hryllings. Áherslan er á könnun
líkamans og þátt lækna og sérfræðinga í að kortleggja hann og
þar með hemja og temja, ná tökum á honum.
„Línuvegur út frá hjarta inn í hvíta þögn“
segir í ljóðinu „Bráðamóttaka kl. 07:23“ í Öskudögum (2007), en
þar sækir Ari Jóhannesson í reynslu sína sem læknir og fléttar
ljóðmál og læknamál saman á áhrifamikinn hátt: Í „Vefjagrein-
ingu“ finnur þolinmótt auga smásjáarinnar „stjörnumerki /
sem skríður út á hlið / og hvessir gular klær.“ Líkaminn rennur
saman við ljóðið í lífi og dauða og myndmálið veitir sérstæða og
margradda innsýn í heim líflæknisins.
Það er afar viðeigandi að læknirinn sé rithöfundur, því eins
og áður segir starfa læknar við það að lesa í líkamann. Enda
eru ýmis dæmi um lækna sem stundað hafa ritstörf. Japanski
myndasöguhöfundurinn Osamu Tezuka var læknismenntaður
en starfaði aldrei sem læknir. Í staðinn reyndi hann að lækna
heiminn með myndasögum þar sem kenningar búddismans um
virðingu og jafnrétti voru hafðar að leiðarljósi. Fyrstu sögur hans
birtust undir lok síðari heimsstyrjaldar og náðu fljótlega gífur-
legum vinsældum, en þrátt fyrir að fjalla um vélmennabardaga
og heimsendi var áherslan alla tíð á hugsjónina um frið.
Rússinn Mikaíl Búlgakov nýtti reynslu sína sem læknir í Dag-
bók læknis, smásagnasafni sem upphaflega birtist í rússneskum
læknatímaritum á öðrum og þriðja áratug síðustu aldar. Sögurn-