Morgunblaðið - 26.07.2018, Page 62

62 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. JÚLÍ 2018
„Styrkja þarf kynjahlutfall á öllum
sviðum listarinnar að mínu mati
þannig að fyllsta jafnræðis sé gætt,“
segir Pan Thorarenssen, tónlist-
armaður og einn skipuleggjenda
tónlistarhátíðarinnar Extreme Chill
Festival, í tilkynningu frá aðstand-
endum hátíðarinnar. Í ár verður
einblínt á konur í listum. Hátíðin fer
fram í níunda sinn í Reykjavík frá
sjötta til níunda september.
Extreme Chill Festival er haldin
á fjórum stöðum í miðborg Reykja-
víkur, Kaldalónssal Hörpu, Gamla
bíói, skemmtistaðnum Húrra og
Fríkirkjunni í Reykjavík, ásamt
nokkrum minni stöðum til viðbótar
sem auglýstir verða síðar.
Fjölmargir listamenn koma fram
á hátíðinni sem verður með talsvert
stærra sniði en áður. Á meðal
þeirra sem troða upp eru Jan Jel-
inek, Banco De Gaia, Sóley, Bára
Gísladóttir, Dj Flugvél og Geimskip,
aYia, Marsen Jules, Ragnhild May,
Studnitzky, Astrid Sonne, Andrew
Heath, Hermigervill, Sillus, Mank-
an og fleiri.
Extreme Chill festival hefur verið
haldin víða um land og sömuleiðis í
Berlín en hátíðin er í samstarfi við
ýmsar hátíðir bæði hérlendis og er-
lendis. Hún er nú partur af nýju
verkefni sem kallast Up node Net-
work, norrænu samstarfi á milli
allra helstu raftónlistarhátíða
Norðurlanda. Up Node verða með
fundi og vinnustofur í Reykjavík á
Extreme Chill Festival.
Markmið hátíðarinnar er að
Konur í forgrunni
á Extreme Chill
 Hátíðin stærri í sniðum en áður
Morgunblaðið/Eggert
Plötusnúður Dj Flugvél og Geim-
skip kemur fram á hátíðinni í ár.
kynna íslenska og erlenda raf-
tónlistarmenn og tengja saman ólík
listform, hljóðheim raftónlist-
arinnar og lifandi myndheim. Að
tengja saman erlent og innlent tón-,
mynd- og vídeólistafólk og sköpun
þeirra ásamt því að vekja athygli á
rafrænni Reykjavík, raftónlist-
arhöfuðborg Íslands.
Í tilkynningunni segja skipu-
leggjendur hátíðina vera fjögurra
daga tónlistarveislu „þar sem ís-
lenskir og erlendir listamenn með
ólíkan bakgrunn á öllum aldri mæt-
ast í sköpun sinni undir áhrifum ís-
lenskrar náttúru. Þetta verður
leyndardómsfullt ferðalag um raf-
ræna Reykjavík.“ Passi á hátíðina
kostar 8.900 krónur fyrir alla fjóra
dagana og fer miðasala fram á
midi.is. ragnhildur@mbl.is
Hildur Loftsdóttir
hilo@mbl.is
Stefán Pálsson, sagnfræðingur og
annálaður bjóráhugamaður, mun
leiða göngu um áfengislausan höf-
uðstað í kvöld og verður lagt af stað
frá Borgarbókasafninu Grófinni kl.
20. Gangan er frí og öllum opin, og er
hún hluti af kvöldgöngum sem eru í
umsjón Borgarbókasafnsins, Lista-
safns Reykjavíkur og Borgarsögu-
safns Reykjavíkur.
„1918 þemað er núna í algleymingi
og menn finna ýmsa fleti á því ártali.
Ég var beðinn um að draga upp
mynd af stöðunni þar sem áfengis-
bannið, sem tók gildi 1. janúar 1915,
er farið að bíta fyrir alvöru. Fókusinn
hjá mér verður á þessi fyrstu ár eftir
að áfengisbannið kemur og þegar fer
að molna undan því,“ segir Stefán um
innihald göngunnar.
Templarar þrýsta á
Stefán segir áfengisbannið hafa átt
sér mjög langan aðdraganda og að
menn fókuseri oft á hann og setji þar
punkt, en hann muni hins vegar taka
þetta lengra.
„Áfengisbannið var nefnilega sam-
þykkt í þjóðaratkvæðagreiðslu strax
árið 1908, en tók ekki gildi fyrr en sjö
árum seinna. Málið er að þingmenn
voru ekkert sérstaklega hlynntir eða
áhugasamir um þetta mál, en templ-
arareglan var ofboðslega sterkur
þrýstihópur. Á þessum árum voru
þeir þaulskipulögð hreyfing á tíma
þar sem eru engir skipulagðir stjórn-
málaflokkar, íþrótta- eða verkalýðs-
félög, og þeir beindu spjótum sínum
að þingmönnum. Það var ekki
skynsamlegt fyrir þá þingmenn sem
ætluðu sér endurkjör að styggja
templarana. Þeir samþykktu að
senda málið í þjóðaratkvæði og töldu
líklega að það yrði fellt og þeir búnir
að stinga upp í háværan þrýstihóp og
varpa þessu frá sér. Það snerist
rækilega í höndunum á mönnum.“
Bláedrú á annað ár
„Þetta var ekki séríslenskt fyrir-
bæri á þessum tíma. Nánast alls
staðar á Vesturlöndum eru bindind-
ishreyfingar í mikilli sókn. Það voru
áfengisbönn, takmarkanir á áfengi
og ýmsar leiðir til þess að draga úr
neyslu. Við skárum okkur samt úr að
því leyti að við erum fyrst og við
göngum lengst með því að setja al-
gjört bann. Það byrjaði með aðflutn-
ingsbanni og menn höfðu þrjú ár til
þess að klára birgðir og síðan er
áfengisneysla endanlega bönnuð 1.
janúar 1915. Það má segja að fyrstu
1-2 ár á eftir hafi Íslendingar aldrei
verið jafnedrú – allt frá landnámi!
Áfengisneysla var í sögulegu lág-
marki, enda vildi þannig til að það
var heimsstyrjöld í gangi, og því sigl-
ingar og þar með ekkert smygl.
Kunnáttan á heimabruggi var engin,
því Íslendingar höfðu ekki stundað
heimabrugg. En ansi fljótt urðu þeir
sér samt út um búnaðinn og lærðu að
brugga.“
ÁTVR fær einkaleyfi á alkóhóli
„Eftir góða byrjun á banninu fóru
menn að tapa þessum slag. Menn
neyddust líka til þess að banna inn-
flutning á hárvatni og ilmvötnum og
öðru slíku því það var drukkið.
ÁTVR var stofnað og fékk einkaleyfi
á innflutningi á öllu sem innihélt
alkóhól: bökunadropum, spritti til
iðnaðarframleiðslu, læknalyfjum, en
spírinn var ekki alltaf notaður til
slíks og læknar skrifuðu upp á
áfengi, auk þess sem landinn var alls
staðar.
Síðan neyddust menn til að taka
inn léttvínin, eða svokölluðu spænsku
vínin, snemma á þriðja áratugnum.
Íslendingar á þessum tíma voru ekk-
ert að liggja í rauðvíni, en þetta gróf
undan virðingu bannsins.
Nú fóru líka stuðningsmenn áfeng-
isneyslu og -sölu, sem höfðu verið al-
gjörlega óskipulagðir í þjóðarat-
kvæðagreiðslunni, að ná vopnum
sínum. Þeir hömruðu á því hvað rík-
issjóður tapaði miklum tekjum á
banninu. Það verði alltaf áfengissala
og betra að hafa hana löglega.“
Bjórinn situr eftir
„Árið 1933 var afnám áfengis-
bannsins samþykkt í þjóðaratkvæða-
greiðslu, og menn í raun samþykktu
gerðan hlut. Þar sem landinn var út
um allt og gat verið hættulegur, þótti
mönnum öruggara að leyfa sterka
áfengið, en bjórinn sat líklega eftir
vegna þess að það var hægt. Það var
enginn að brugga bjór. En það eru
ýmsar ólíkar skýringar á því af
hverju bjórinn var ekki leyfður og
engin ein öðrum réttari,“ segir Stef-
án og bætir við að það sé margt
kostulegt í þessari sögu sem hann
mun rifja upp á kvöldgöngunni þar
sem gengið verður á milli staða í
miðbænum sem tengjast þessum
sögum. „Sagan er þarna við hvert
fótmál,“ segir Stefán Pálsson, sagn-
fræðingur og bjóráhugamaður, sem
hlakkar til kvöldsins.
Kostulegt Stefán Pálsson sagnfræðingur ætlar að segja góðar sögur af áfengisbanninu á göngu um miðbæinn.
Sagan við hvert fótmál
 Kvöldganga um áfengislausan höfuðstað í miðbænum
 Hver var staðan á áfengisbanninu á fullveldisárinu?
Morgunblaðið/Arnþór Birkisson
Lára Bryndís Eggertsdóttir org-
anisti heldur tónleika á Alþjóðlegu
orgelsumri í Hallgrímskirkju í dag
kl. 12. Á efnisskránni verða Trois
Piéces, op. 29 eftir Gabriel Pierné
(1863-1937) og Vltava/Moldá eftir
Bedøich Smetana (1824-1884) í um-
ritun Barböru Bannasch.
Lára Bryndís byrjaði ung að
læra á píanó og þegar hún var 14
ára gömul tók hún fyrstu skrefin
sem afleysingaorganisti í Lang-
holtskirkju, að því er segir í til-
kynningu. Hún lauk einleik-
araprófi frá Tónskóla
þjóðkirkjunnar með hæstu einkunn
árið 2002 og naut þar handleiðslu
Harðar Áskelssonar.
Lára Bryndís er nýflutt aftur
heim til Íslands eftir 10 ára búsetu
í Danmörku þar sem hún lauk
meistaraprófi í kirkjutónlist frá
Tónlistarháskólanum í Árósum fyr-
ir fjórum árum. Á undanförnum
áurm hefur hún starfað sem org-
anisti við Sønderbro kirkju í Hor-
sens og semballeikari hjá barokk-
sveitinni BaroqueAros í Árósum.
Lára Bryndís leikur
í Hallgrímskirkju
Organisti Lára Bryndís Eggertsdóttir.