Saga - 2008, Page 225

Íslendingar næ›u tökum á síldvei›um undir lok 19. aldar og síldin væri
rómu› fyrir a› færa mönnum hamingju, lækna flá af tannpínu og gyllinæ›
og verka sem eitt áhrifamesta tæki› fyrir ógiftar stúlkur til a› vinna ástir
karlmanna, fannst fleim síldin „hálfger›ur hundamatur“ og notu›u hana
fyrst og fremst til beitu og í fó›ur handa kúm lengi fram eftir 20. öldinni.
Hreinn Ragnarsson og Steinar J. Lú›víksson rita saman kafla um vei›-
ar Nor›manna vi› Ísland frá flví a› norskir timburkaupmenn hófu tilraun-
ir me› vei›ar á Sey›isfir›i 1868 og fram til 1903. fiessi frásögn byggist á
rannsóknum fleirra félaga og bætir miklu vi› annars ítarlega Síldarsögu Ís-
lands eftir Matthías fiór›arson sem skrifu› var fyrir næstum 80 árum. Hér
kemur sk‡rt fram hve snar fláttur síldvei›ar vi› Ísland voru í atvinnulífi
Haugasunds og annarra síldvei›ibæja á vesturströnd Noregs frá flví um
1870 og fram um 1883. Vei›ar Nor›manna bi›u mikinn hnekki ári› 1884
vegna óve›urs og slysa og ná›u sér ekki á strik eftir fla›. Forystan í síld-
vei›unum fær›ist flá yfir til Íslendinga. Höfundar l‡sa vel fálmkenndum
tilraunum brautry›jendanna og skín í gegn hve erfi› og áhættusöm síldar-
útger› var, enda fóru mörg fyrirtækjanna flatt á henni.
Annar athyglisver›ur flrá›ur í flessum fró›lega kafla er vi›nám Íslend-
inga gegn hinum n‡ju vei›um á síld. Annars vegar gætir ví›a andstö›u sjó-
manna og jafnvel ótta vi› a› síldvei›ar spilli ö›rum vei›um. Hins vegar er
andsta›a gegn vei›um Nor›manna vegna fless a› flær eru taldar brjóta í
bága vi› lög, en flví mi›ur er umfjöllun um lögmæti síldvei›a Nor›manna
ekki nógu sk‡r (bls. 35–39). Langvarandi deilur stó›u um rétt Nor›manna
til a› vei›a í landhelgi Íslands og er sagt frá ‡msum árekstrum milli Nor›-
manna og íslenskra yfirvalda af fleim sökum. Höfundar ræ›a a›eins óbeint
(me› flví a› segja frá tilkynningu sem Konow konsúll lét birta í norskum
blö›um um meginreglur er snertu síldvei›ar á Íslandi) um flau lög sem
giltu í flessu efni en fla› voru lög um fiskvei›ar útlendra frá 12. febrúar
1872. Í fleim er lagt bann vi› vei›um útlendra fiskimanna innan landhelgi
og verkun aflans í landi, a› vi›lög›um sektum. Lögin skilgreindu ekki
hverjir teldust útlendingar en ljóst má vera a› einungis var átt vi› danska
flegna. Í framkvæmd virtist hins vegar utanríkismönnum eins og Nor›-
mönnum oft nægja a› tilkynna sig búsetta í landinu og grei›a sveitargjöld
til fless a› yfirvöld litu ekki á flá sem útlendinga og fengu fleir flví a› vei›a
a› mestu óáreittir í landhelgi.
Næst koma flrír áhugaver›ir kaflar eftir sömu höfunda. Sá fyrsti, eftir
Steinar J. Lú›víksson, er um fla› flegar Íslendingar uppgötva síldina sem
beitu. fia› var ekki fyrr en me› komu Nor›manna a› Íslendingar fóru a›
nota síldarbeitu og ger›i hún útger›inni kleift a› auka botnfiskaflann svo
um muna›i. En andsta›a vi› síldarbeituna var talsver› og vildu margir
banna hana af flví a› fleir töldu hana spilla mi›unum. Hér er aftur komi›
a› treg›u vi› breytingar í vei›itækni. Flestar s‡slunefndir utan Austur-
lands settu árstí›abundi› bann vi› línuvei›um og síldarbeitu. Í næsta kafla
dregur Hreinn Ragnarsson saman mikinn fró›leik um skipin sem notu›
ritdómar 225
Saga haust 2008 nota:Saga haust 2004 - NOTA 5/15/08 11:18 AM Page 225