Skírnir - 01.04.2011, Blaðsíða 16

14
GUNNAR KARLSSON
SKÍRNIR
ast á 150 árum. Því setur hann ártalið 720 (með spurningarmerki
þó) við örkolatoppinn á 11 cm dýpi í sniði S 106 og telur það upp-
haf byggðar á staðnum.28
Gallinn á þessari rökfærslu er sá að venjulega er gert ráð fyrir að
hæg jarðvegsþykknun fyrir 870 stafi af því að landið hafi verið óbyggt
fólki og fénaði og uppblástur þar af leiðandi lítill. Sé hins vegar gert
ráð fyrir umtalsverðri byggð á svæðinu, eins og Páll gerir, verður sú
röksemd stórum veikari. Það vill svo til að ég hef verið að grauta tals-
vert í heimildum um jarðvegsþykknun að undanförnu, og niðurstaða
mín, sem ekki er rúm til að rökstyðja hér, hefur orðið sú að besti
kosturinn sé að nota tölur sem Bryndís G. Róbertsdóttir og Haukur
Jóhannesson settu fram þegar þau mátu aldur Þrælagarðs í Biskups-
tungum. Á milli landnámslagsins og garðsins var 1-5 cm þykkt
jarðlag. Með hliðsjón af jarðvegsþykkt milli tveggja tímasettra ösku-
laga í Skálholti, H-1104 og H-1693, þar sem áfoks gætti lítið,
ályktuðu þau að 1 cm hefði myndast á aldarþriðjungi og þykknunin
því verið 3 cm á öld. Á stöðum þar sem komið var 5 cm jarðvegslag
á milli landnámslagsins og garðbotnsins hefur þykknunin verið
fimmfalt hraðari eða 15 cm á öld.29 Mér virðist það ganga sæmilega
vel upp að segja að lítil jarðvegsþykknun sé 3 cm á öld en mikil 15 cm.
Þetta er hvorki hámark né lágmark heldur mörk sem rúma flest tilfelli.
Samkvæmt því hefur Páll reiknað með of hægri jarðvegsþykknun í
Reykjavík. Aftur á móti er varla hægt að gera ráð fyrir að eldsnotkun
hafi verið að byrja þar sem Chepstow-Lusty fann örkolatoppinn í
sýni 3 cm neðan við landnámslag. Rökrétt er að gera ráð fyrir upp-
hafí hennar mitt á milli hans og næsta sýnis á undan, þ.e. 4 cm fyrir
neðan landnámslagið. Eldsnotkun hefur þá hafist í Reykjavík 27-133
árum fyrir landnámsgos eða á árabilinu 740-840 ef tölur eru jafnaðar
á heila tugi. Þar sem hér er verið að færa upphafsmörk byggðar aftur
í tíma er einsýnt að hafa vaðið frekar fyrir neðan sig en ofan og gera
ráð fyrir hraðri jarðvegsþykknun. Því er óskynsamlegt að álykta að
þarna séu merki um mannvist fyrr en frá því um 840.
Þá ákvörðun sína að álykta aðeins af vestursniðinu réttlætti Páll
Theodórsson með því að staðhæfa að austanátt væri tíðust vindátta
28 Páll Theodórsson 2010: 513-514.
29 Bryndís G. Róbertsdóttir og Haukur Jóhannesson 1986: 228-229.