Skírnir - 01.04.2011, Blaðsíða 191

SKÍRNIR
STJÓRNLAGARÁÐ í umboði hvers?
189
Stjórnarskráin leggur grunn að stjórnskipun landsins og er sáttmáli um
grunnlög. Til að breyta ákvæðum stjórnarskrárinnar þarf samþykki tveggja
þinga með kosningum á milli. Með þessu fyrirkomulagi er leitast við að
tryggja að breytingar á stjórnarskrá séu ekki háðar duttlungum dægurmálanna
og að sem breiðust sátt náist um þær breytingar sem gerðar eru. Nokkra
undrun vekur að Alþingi og stjórnvöld skuli með þessum hætti hafa afgreitt
málefni stjórnarskrárinnar, þar sem verið er að fela hópi fólks aðkomu að
heildarendurskoðun hennar, þar sem hvorki meirihluti þingmanna né ein-
huga ríkisstjórn hafi í raun axlað ábyrgð á þeim verknaði. Af þessu leiðir að
umboðið sem stjórnvöld og þingið veitti stjórnlagaráði er veikt og gefur þeim
færi á að taka ekki ábyrgð á störfum þess eða að þau séu með neinu móti
bundin af því að taka tillögur þess alvarlega. Aftur er þetta athyglisvert í ljósi
umræðu í kjölfar skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis og umræðu síðustu
mánaða um ábyrgð. Þá er sú óljósa staða sem stjórnlagaráði er búin með
þessu fyrirkomulagi ekki síst bagaleg þar sem verkefni þess er meðal annars
að gera tillögur um breytingar á hlutverki og ábyrgð ráðherra og þingmanna.
Saga stjórnlagaþings sem rakin er hér að framan og afgreiðsla stjórn-
valda á þingsályktuninni um stjórnlagaráð er dapurleg og vitnar hvorki um
vönduð vinnubrögð né að reynt sé að leiða ágreining til lykta. Hún er
heldur ekki til þess fallin að efla traust almennings á helstu valdastofnunum
samfélagsins eða virðingu. Eftir stendur hvort og þá hvernig forsaga máls-
ins muni hafa áhrif á störf stjórnlagaráðsins.
Hlutverk stjórnlagaráðs
I þingsályktunartillögunni var hlutverki stjórnlagaráðs ekki breytt mikið frá
því sem upphaflega var gert ráð fyrir á stjórnlagaþingi. Eðlilegt er að spyrja
hvort hið veika umboð sem stjórnlagaráðið fékk í veganesti dragi úr getu
þess til að sinna störfum sínum. Með því að koma sér hjá að veita ráðs-
mönnum ótvírætt umboð til starfans má segja að stjórnmálamenn séu í enn
meiri fjarlægð frá verkefninu en annars hefði verið. Þó verður ekki framhjá
því litið að hópurinn sem skipaður var í ráðið hefur orðið bitbein í átökum
vetrarins, bæði á vettvangi dómstóla og stjórnmálamanna, og þar hefur
reynt á þrígreiningu valdsins. í því ljósi má velta því fyrir sér hvort það setji
hópinn í vandasama stöðu þegar kemur að endurskoðun hans á þessum
sömu valdastofnunum. Ljóst er að minnsta kosti að verulega reynir á óhlut-
drægni hans í þessum efnum.
Á undanförnum misserum hefur íslensk umræðuhefð sætt talsverðri
gagnrýni, og hefur stjórnmálaumræðunni verið líkt við kappræður þar sem