Skírnir - 01.04.2011, Blaðsíða 141

SKÍRNIR HÚMANISMINN, UPPLÝSINGIN OG ... 139
un og alhliða þroska, enda hafði Schiller mikil áhrif á upphafsmenn
rómantíkurinnar.52 Líkt og hann gerðu þeir uppreisn gegn mennta-
stefnu upplýsingarinnar og dáðust að hugsjón húmanista um heims-
borgaralega menntamenn sem þekktu klassíska menningu.53
Hugsjónir Schillers og rómantískra eftirmanna hans bárust víða.
I enskumælandi löndum urðu hugmyndir í þessum dúr einkum
kunnar af ritum Matthews Arnold sem var eftirlitsmaður með
enskum skólum frá 1853 til 1883 og atkvæðamikill í umræðu um
skólamál á sinni tíð.54 Ekki veit ég til að Arnold hafi haft áhrif á
menntamál í Danmörku á nítjándu öld en þar sem hugsun hans er
góður vitnisburður um tíðarandann finnst mér samt rétt að segja
frá henni í fáum orðum.
Arnold áleit að menntun skyldi stuðla að heildarfullkomnun
mannsins eða alhliða þroska hans („harmonius perfection, develop-
ing all sides of our humanity“). Hann vildi bæta ljóðlist og fagur-
bókmenntum við námskrá upplýsingarinnar fyrir unglingastig og
lagði í því sambandi ekki aðeins áherslu sígild rit Grikkja og Róm-
verja heldur líka á þjóðlegar bókmenntir.55
I ritgerðinni „Education and the State“, sem birtist í bókinni On
the Study of Celtic Literature, sem út kom árið 1867, hélt Arnold því
fram lýðræði væri að taka við sem stjórnskipan — jafnrétti væri kall
tímans — og hann velti því fyrir sér hvernig sá nýi heimur sem var
að verða til gæti ávaxtað það besta úr menningu eldra samfélags.
Niðurstaða hans var að hámenning, sem miðlað væri skipulega í
opinberu skólakerfi, gæti komið í veg fyrir að lýðræðið gerði Eng-
lendinga menningarsnauða, eins og hann áleit að Ameríkanar
væru.56
Arnold hélt áfram að fjalla um svipað efni í bókinni Culture and
Anarchy sem út kom 1869. Menntunin sem hann lýsti þar, sem for-
sendu fyrir varðveislu hámenningar, var að því leyti ólík menntun-
inni sem upplýsingarmenn mæltu með að fagurfræðilegt uppeldi
52 Beiser 2006: 140-141.
53 Sama rit: 136-138.
54 Knickerbocker 1925: x-xv.
55 Arnold 1925: 8-9; Bantock 1984: 209-210.
56 Arnold 1910: 169-179.