Skírnir - 01.04.2011, Blaðsíða 139

SKÍRNIR HÚMANISMINN, UPPLÝSINGIN OG ... 137
hljómgrunn meðal annars vegna þess hvað hún kom vel heim við
trú á gildi þess að alviska guðs endurspeglaðist í mannshuganum.45
White hefur einnig sett fram þá kenningu að rýr hlutur listgreina í
námskrá upplýsingarmanna og eftirkomenda þeirra sé að nokkru
arfur frá hreintrúarstefnunni.46
5. Málamiðlun upplýsingar og húmanisma á nítjándu öld
Eins og rakið hefur verið gerðu Locke og eftirmenn hans í hópi
upplýsingarmanna heldur lítið úr menntagildi skáldskapar og lista.
Þegar kom fram á seinni hluta átjándu aldar fóru hugmyndir í anda
húmanismans aftur að sækja í sig veðrið og menntafrömuðir að
ræða um uppeldis- og menntagildi fagurra lista. Hugmynd eða hug-
sjón um alhliða þroska er eins og rauður þráður í þeirri umræðu.
Þekktustu talsmenn þess að auka hlut listrænna viðfangsefna í
almennri menntun töluðu gjarna um að án listanna þroskaðist
aðeins hluti af gáfum mannsins, en menntun ætti að þroska allan
manninn. Helsti frumkvöðull hugmynda af þessu tagi var þýska
skáldið og heimspekingurinn Friedrich Schiller sem uppi var frá
1759 til 1805.
Rit Schillers um þessi efni, Briefe iiber die dsthetische Erziehung
des Menschen, birtist upphaflega sem tímaritsgreinar árið 1795. Is-
lensk þýðing Arthúrs Björgvins Bollasonar og Þrastar Ásmunds-
sonar nefnist Um fagurfrœðilegt uppeldi mannsins.
Schiller andmælti menntastefnu upplýsingarinnar á þeim for-
sendum að hún legði ofuráherslu á skilning og skynsemi á kostnað
tilfinninganna. Hann lýsti ríkjandi menntun og menningu við lok
átjándu aldar svo að heilar stéttir manna þroskuðu aðeins hluta
hæfileika sinna og fór hörðum orðum um menntun sem fól aðeins
í sér undirbúning undir eitthvert starf í stað þess að leggja rækt við
„mennskuna í sínu eigin eðli.“47
Þótt Schiller hafi staðið fremstur meðal jafningja voru áherslur
hans á gildi lista og fagurfræði í almennri menntun hvorki sérstakar
45 White 2009.
46 White 2005: 7.
47 Schiller 2006: 90-92.