Skírnir - 01.04.2011, Blaðsíða 24

22
GUNNAR KARLSSON
SKÍRNIR
(ekki endilega fyrr vegna þess að mælingin mælir vaxtartíma viðar-
ins en ekki tímann þegar hann var brenndur), fremur en á síðari
hluta níundu aldar og tíundu öld. Ef hins vegar eru tekin með í
reikninginn þau óvissubil sem jafnan eru gefin upp þegar geisla-
kolsmagn er mælt þá verða línurnar strax óskýrari. Vilhjálmur Orn
Vilhjálmsson hefur birt töflu yfir allar geislakolsmælingar úr forn-
leifarannsóknum sem höfðu verið gerðar á íslenskum sýnum fram
til 1991. Þar af eru 35 úr Reykjavík og tíu úr Herjólfsdal í Vest-
mannaeyjum.50 — Ekki veit ég hvers vegna Páll Theodórsson notar
aðeins 39 sýni, en það breytir litlu. — Óvissubilið sýnir Vilhjálmur
á tvennan hátt eins og oftast tíðkast. Ef reiknað er með einu
staðalfráviki fæst niðurstaða sem er sögð gefa um 68% líkur til að
vera rétt. Sé hins vegar reiknað með tveimur staðalfrávikum verður
óvissubilið lengra en í staðinn eru sagðar 95% líkur til að raun-
verulegur aldur sé innan þess. Utreikningur með einu staðalfráviki
finnst mér nánast gagnslaus vegna þess að allt of miklar líkur eru til
að niðurstaðan sé röng. En reiknað með tveimur staðalfrávikum
reynast aðeins þrjú sýni í safni Vilhjálms Arnar hafa síðari tíma-
mörk fyrir miðja 9. öld, nefnilega:
Reykjavík U-2741 646-772
Reykjavík U-2719 560-782
Herjólfsdalur U-2660 548-768
Ef gert er ráð fyrir að 95% mælinganna séu rétt merkir það vænt-
anlega að 5% þeirra hafi raunverulega aldur sem er utan óvissubils-
ins. Ef mæld eru 45 sýni ættu að meðaltali 2,25 þeirra að hafa rangt
mældan aldur, 1,125 að vera eldra en mæld fyrri tímamörk þess og
1,125 að vera yngra en síðari mörkin. Af þessari ástæðu mun það
vera að sumir fræðimenn telja rétt að sleppa hæstu og lægstu gild-
unum þegar aldur sýnis er reiknaður út frá geislakolsmælingum.51
Nú eru 45 sýni of fá til að hægt sé að ætlast til að þau gefi
tölfræðilega hárrétta niðurstöðu; þótt þrjú sýni mælist eldri en þau
eru í raun og veru getur það auðveldlega skýrst af óvissu í mæling-
50 Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson 1991: 61-64.
51 Olsson og Elsa G. Vilmundardóttir 2000: 123.