Skírnir - 01.04.2012, Side 19

SKÍRNIR
UNIR AUGA ÍMYND ÞINNI
17
viðburði sjálfir og skapa hið innra líf þeirra manna, er sagan nefnir, til að
koma sem bestri skipun á efnið og geta síðan leitt það í ljós í fagurlegri og
algjörðri mynd.27
Skáldskapurinn á að vera óbundinn ytri veruleika, hann á að vera
fagur, skapandi og sjónrænn, fullkomin mynd búin til í huganum,
leidd fram í tungumáli.28 Með þessu gerir Jónas upp við ríkjandi
bókmenntahefð, nafngreindan og karllegan skáldskap rímnanna, en
leitar í munnlega hefð þjóðkvæða og eddukvæða, bæði hvað varðar
efni og form, en aðeins í kvæði Islendingasagna ef þau fjalla um
konur eða skáld og tengjast landi. I kvæði sem hefst á línunum
„Suður fórumk um ver“ (en er fyrirsagnarlaust í handriti) vísar
Jónas í upphaf „Höfuðlausnar“ („Vestur fórk of ver, / en eg Viðris
ber / munstrandar mar“) eftir Egil Skallagrímsson og yrkir undir
sama hætti.29 Báðir eru þeir íslensk skáld í útlöndum. Þetta er
heimþrárkvæði frá síðustu æviárum Jónasar þar sem hann minnist
þess heits sem hann gerði á útleið að fara aftur heim: „Munar-
myndum / mjög þótt yndum, / heimrof mig finni / hjá Huldu
minni.“ (I, 244) Huldan er hans, táknmynd landsins, sú sama og í
„Hulduljóðum“. Munarmyndirnar sem hann unir við (sbr. „mun-
strandar mar“ Egils), en eru þó ekki nóg, er skáldskapurinn, minn-
ingarnar um landið í upptalningu atriða sem hefjast á: „þar er“.
I „Eftirmælum um Guðmund kaupmann Guðmundsson“,
ungan mann sem drukknaði á leið til Kaupmannahafnar til fundar
við danska unnustu sína, ortum í nafni bróður hans, vísar Jónas í
grátljóð Ketilríðar í Víglundarsögu: „Eigi má eg á ægi / ógrátandi líta,
/ síst er málvinir mínir / fyr marbakkann sukku, / leiður er mér
27 Jónas Hallgrímsson 1989:1, 360. Ritdóminn nefndi Jónas „Um rímur af Tistran
og Indiönu ,orktar af Sigurði Breiðfjörð‘“, með höfundarnafnið innan gæsalappa
í háðungarskyni við hann. Ritdómurinn er talinn sá fyrsti í íslenskri bók-
menntasögu. Um nánari umfjöllun, sjá Þröst Helgason 1998; einnig Pál Valsson
1999:160-166.
28 Sjálfur fer Jónas eftir þessari stefnu í eigin skáldskap, eða eins og Hannes Pét-
ursson orðar það í Kvœðafylgsnum: „Hann ... sveigir undir vald ímyndunar
sinnar bæði tíma og staði... í Tómasarhaga ríður hann öræfaslóðir sem hann fór
aldrei meðan hann dvaldist heima, og í öðru kvæði læst hann sitja úti í Máney“
(Hannes Pétursson 1979:166).
29 Egils saga Skallagrímssonar 1933:185.