Skírnir - 01.04.2012, Page 120

118
HJALTI HUGASON
SKÍRNIR
ástæða til að ætla að hann hafi sýnt fælni á því sviði. Hér að framan
hefur þó verið bent á hvernig endurhvörf geta hafa tengt atvik
saman í sálarlífi Guðmundar og magnað áhrif þeirra.
Eins og Guðmundi er lýst virðist hann ekki hafa átt í erfiðleikum
með að tengjast öðrum eða sýna tilfinningar. Þvert á móti virðist
hann hafa fundið til ríkrar samstöðu með þeim sem stóðu höllum
fæti.23 Umönnun hans við fátæka sem hann er hvað þekktastur fyrir
þarf þó ekki að hafa verið sálræn eða af tilfinningalegum rótum
runnin heldur getur hún hafa tengst almennri hugsjón eða jafnvel
verið liður í kirkjupólitískri baráttu. Þá sýnir athæfi hans almennt
allt annað en kæruleysi eða minnkaða virkni.
Líf biskups á miðöldum var vart „venjulegt“ líf heldur tilheyrðu
biskupar hópi helstu höfðingja landsins. Á hinn bóginn var bisk-
upsdómur raunhæft markmið fyrir mann af sauðahúsi Guðmundar
sem var af höfðingjaættum og heimilisprestur helsta höfðingja
Norðlendinga sem gat ráðið úrslitum um biskupskjör. Áköf und-
anbrögð Guðmundar við því að axla biskupsembættið má því skoða
sem merki um að hann hafi litið svo á að hann ætti ekki raunhæfa
von um frama eða feril „venjulegs" biskups eins og þeir gerðust á Is-
landi fram um hans daga að Þorláki Þórhallssyni frá töldum. Þá geta
undanbrögð hans hafa stafað af neikvæðri sjálfsmynd almennt sem
skoða má sem eitt af einkennum sálræns áfalls. Loks má túlka und-
anbrögðin sem reiði og beiskju í garð ættmenna sem áður höfðu
ráðskast með Guðmund og hugðust nú beita honum í valdatafli um
biskupsdóminn.
Það sem hér hefur verið tíundað þarf í sjálfu sér ekki að benda
til þess að Guðmundur Arason hafi orðið fyrir áfallatengdri streitu-
röskun. Lýsing Prestssögunnar á lífs- og trúarháttum Guðmundar
eftir áföll hans virðist þó skýrt dæmi um einstakling sem mótast af
23 Skemmtilegt dæmi um það er atvik sem gerðist í Svínafelli og sýnir umhyggju
Guðmundar gagnvart kararkerlingu sem þar beið dauða síns (Sturlunga saga I
1946: 151). í nokkuð helgisagnakenndri lýsingu af dauða Guðmundar segir að
tveir klerkar er honum höfðu verið handgengnir frá æsku hefðu þegið af honum
„föðurliga ást og blíðu“, sem og að vart hafi fyrirfundist „sá maðr, er þokkasælli
hafi verit af sínum vinum“ en Guðmundur (Sturlunga saga I 1946: 400). Vitnar
þetta um persónulega nánd.