Skírnir - 01.04.2012, Qupperneq 206

204
EIRÍKUR BERGMANN
SKÍRNIR
Aðkoma að valdþáttum: Þjóðhöfðingi og handhafi fram-
kvæmdarvalds
I lýðveldisstjórnarskránni er forseti talinn upp sem handhafi bæði
löggjafar- og framkvæmdarvalds — sem er í samræmi við stjórnar-
skrá konungsríkisins íslands frá árinu 1920 (nema að forseti kemur
í stað konungs). Þó svo að konungar séu víða taldir upp meðal
handhafa löggjafarvalds er fátítt í stjórnarskrám nágrannalandanna
að þjóðkjörinn forseti sé talinn til löggjafarvalds — raunar er Grikk-
land, auk íslands, eina landið um slíkt í Evrópu (Vilhjálmur Þor-
steinsson 2011). í samræmi við það er forseti því í frumvarpi
Stjórnlagaráðs aðeins talinn til handhafa framkvæmdarvalds, enda
óumdeilt að Alþingi fer í reynd með löggjafarvaldið og ljóst að for-
seti fer í raun aðeins með stjórnarathafnir. Því telur Stjórnlagaráð
ekki ástæðu til að tiltaka forseta sem handhafa löggjafarvalds. Sú til-
högun hvílir einnig á þeirri breytingu í tillögum Stjórnlagaráðs að
ekki þarf lengur atbeina forseta við framlagningu stjórnarfrum-
varpa. Þá lítur Stjórnlagaráð svo á að staðfesting forseta á lögum frá
Alþingi sé í raun framkvæmdarvaldsathöfn, enda frestar staðfest-
ingarsynjun ekki gildistöku laga heldur vísar þeim í þjóðaratkvæða-
greiðslu. Aðeins við höfnun kjósenda í þjóðaratkvæðagreiðslu falla
lögin úr gildi (Frumvarp til stjórnskipunarlaga ... 2011: 35).
I frumvarpi Stjórnlagaráðs er forseti berum orðum sagður
þjóðhöfðingi lýðveldisins (76. gr.) en núgildandi stjórnarskrá er
þögul um þá stöðu. I kosningakerfi Stjórnlagaráðs forgangsraða
kjósendur forsetaframbjóðendum á kjörseðli sem tryggir raun-
verulegt þjóðkjör forseta í þeim skilningi að meirihluti kjósenda
standi að baki kjöri forseta. Sú breyting styrkir hann í sessi sem
raunverulegan þjóðhöfðingja Islendinga.
I ljósi þess markmiðs Stjórnlagaráðs að skýra raunverulegt hlut-
verk forseta eru ýmis óþörf ákvæði í núgildandi stjórnarskrá felld
brott. Ríkisráð, samráðsvettvangur forseta og ríkisstjórnar, er talið
úrelt og er því lagt niður í tillögum Stjórnlagaráðs. Við afnám lepps-
orðalags lýðveldisstjórnarskrárinnar og með því að ráðherrar taka
í frumvarpi Stjórnlagaráðs nær allar stjórnvaldsákvarðanir og bera
á þeim ábyrgð, er ákvæðið um að forseti sé ábyrgðarlaus af stjórnar-