Skírnir - 01.04.2012, Qupperneq 212

210
EIRÍKUR BERGMANN
SKÍRNIR
staðfestingar. Ákvörðunin gengur þá til Alþingis sem þarf að
staðfesta hana með 2h greiddra atkvæða. Náist ekki stuðningur á
þingi þarf ráðherra að skipa annan í stöðuna með sama lagi. Hér er
ekki ætlast til þess að forseti hlutist efnislega til um opinberar
ráðningar, enda ber hann ekki á þeim ábyrgð. Það gera ráðherrar.
Forseti er hér í hlutverki eins konar lýðræðisvarðar hvað varðar
skipun framkvæmdarvaldsins í dómsvaldið. Hefur með höndum
neikvætt staðfestingarhlutverk, ekki jákvætt skipunarhlutverk.
Honum er ætlað að vera eins konar lýðræðislegur öryggisventill á
milli framkvæmdarvalds og dómsvalds. Fyrirkomulagið er einkum
ætlað til að tryggja faglega skipan í embætti (að hæfni og málefna-
leg sjónarmið ráði, sbr. 2. mgr.) og stuðla að sjálfstæði dómsvalds-
ins gagnvart framkvæmdarvaldinu og meirihluta þings sem er
samofið í þingræðisfyrirkomulaginu.
I 4. mgr. er kveðið á um sérstaka nefnd sem ráðleggur ráðherra
um ráðningu í æðstu embætti ríkisins. Viðlíka ákvæði er að finna í
finnsku og sænsku stjórnarskránum. Ákveðið var að forseti íslands
skipi formann nefndarinnar, einkum til að tryggja sjálfstæði for-
manns hennar. I skýringum Stjórnlagaráðs segir að formaðurinn
hafi ekki pólitískt ráðningarvald með höndum „heldur byggi alfarið
á meginreglunni um hæfni og málefnalegar forsendur" (Frumvarp
til stjórnskipunarlaga ... 2011: 180). Samkvæmt frumvarpi Stjórn-
lagaráðs er skipun á formanni þessarar nefndar eina staðan sem for-
seti skipar sjálfstætt í en í embætti forsætisráðherra skipar forseti
þann sem réttkjörinn er á Alþingi í kjölfar stjórnarmyndunar. Við
skipun á formanni nefndarinnar er forseti jafnframt „líkt og aðrir
veitingarvaldshafar, bundinn af því að hæfni og málefnaleg sjón-
armið ráði för við þá skipun" (Frumvarp til stjórnskipunarlaga ...
2011: 181).
Niðurstaða
Allt frá stofnun embættis forseta Islands með lýðveldistökunni árið
1944 hefur staða embættisins verið til umræðu. Fyrirhugað var að
hlutverk hans yrði endurskoðað ásamt öðrum þáttum stjórnar-
skrárinnar strax í kjölfar lýðveldistökunnar. Af því hefur enn ekki