Skírnir - 01.04.2012, Page 232

230
ÞORVALDUR GYLFASON
SKÍRNIR
bankanna 1998-2003 var beinlínis gert ráð fyrir því að „Landsbankinn
kæmist í hendur manna sem Sjálfstæðisflokkurinn hefði a.m.k. talsamband
við“ (Styrmir Gunnarsson 2004: 467).
Hæstiréttur tók fyrir kærur þremenninganna og ógilti kosninguna til
stjórnlagaþings í heilu lagi. Engin dæmi eru um að almennar kosningar hafi
verið ógiltar með þeim hætti í lýðræðisríki. Rökstuðningur Hæstaréttar
þótti mörgum hæpinn svo ekki sé fastar að orði kveðið. Meðal þeirra var dr.
Reynir Axelsson stærðfræðingur í Háskóla íslands sem tætti í sig úrskurð
Hæstaréttar í merkri grein (Reynir Axelsson 2011). Reynir ályktar að
ákvörðun Hæstaréttar „sé ekki einungis illa grunduð, heldur hljóti hún að
teljast röng í meginatriðum". Mörgum sýndist Hæstiréttur hafa tekið að
sér að grafa undan lýðræðinu með því að reyna að drepa stjórnlagaþingið
í fæðingu.
Alþingi brást við ákvörðun Hæstaréttar með því að skipa í stjórnlagaráð
þá 25 frambjóðendur sem náð höfðu kjöri á stjórnlagaþing. Allir nema einn
þáðu þá skipan. I stað þess eina sem hafnaði boðinu fékk sá frambjóðandi
sæti í hinu nýja stjórnlagaráði sem hafði lent í 26. sæti í kosningunni. Svo
sem líklega var ætlunin allan tímann hafa andstæðingar nýrrar stjórnarskrár
notað ákvörðun Hæstaréttar til að hamra á því að stjórnlagaráðsmenn hafi
vafasamt umboð til að semja nýja stjórnarskrá. Á móti hafa menn spurt: Ef
skipa á 25 einstaklinga til að semja nýja stjórnarskrá, hverjir eru þá betur til
þess fallnir en einmitt þeir 25 sem nýlega hafa hlotið lýðræðislega kosn-
ingu þjóðarinnar til þess verks? Þótt Hæstiréttur teldi sig sjá ýmsa hnökra
á framkvæmd kosninganna var aldrei gefið á nokkurn hátt til kynna að þeir
hefðu haft minnstu áhrif á úrslitin.
VI. Aðdragandinn
Ljóst var frá byrjun að fólk vildi breytingar. Fyrir stjórnlagaþingskosn-
inguna í nóvember 2010 kannaði DV viðhorf frambjóðenda til margra_
mála og 23 af þeim 25 sem náðu kjöri svöruðu spurningum blaðsins. Af
þeim kváðust 19 hlynntir því að breyta stjórnarskránni, 22 voru fylgjandi
jöfnum kosningarétti óháð búsetu og þjóðareign á auðlindum, 21 vildi
fjölga þjóðaratkvæðagreiðslum, 20 efla rétt almennings á upplýsingum, 20
vildu ekki að ráðherrar sætu jafnframt á Alþingi, 18 vildu halda málskots-
rétti forseta íslands, 18 voru á móti því að ráðherrar færu einir með emb-
ættaveitingarvaldið og 16 vildu aukið persónukjör í kosningum. Síðast en
ekki síst voru allir 23 á móti því að dómsmálaráðherra (nú innanríkis-
ráðherra) skipaði dómara upp á sitt eindæmi. í stuttu máli sagt vildi