Skírnir - 01.04.2012, Blaðsíða 244

242
ÞORVALDUR GYLFASON
SKÍRNIR
XVIII. Lœrdómar
Of snemmt er að draga ályktanir af starfi stjórnlagaráðs vegna þess að við
vitum ekki enn hvernig sagan endar. Á útmánuðum 2012 lagði stjórnar-
skipunar- og eftirlitsnefnd Alþingis drög að ráðgefandi þjóðaratkvæða-
greiðslu um frumvarp stjórnlagaráðs og átti hún að fara fram um sumarið
samhliða forsetakosningum. Hugmyndin var að spyrja sérstaklega um
nokkur atriði sem ætla mætti að einna skiptastar skoðanir væru um. Stjórn-
lagaráð var kallað saman í nokkra daga í byrjun mars til að fjalla um sumar
þeirra spurninga. Þó ráðið vildi ekki leggja til breytingar á frumvarpi sínu
voru nefndir til sögunnar fáeinir valkostir sem bjóða mætti upp á án þess
að raska innra samræmi frumvarpsins. Stjórnskipunar- og eftirlitsnefndin
ákvað svo reyndar að bjóða ekki upp á sömu valkosti þegar hún lagði sitt
mál fram á Alþingi en vegna málþófs Sjálfstæðisflokksins náðist ekki að því
sinni að blása til hinnar fyrirhuguðu atkvæðagreiðslu samhliða forseta-
kosningum.
Þegar þetta er skrifað í byrjun apríl 2012 er óvíst hvert næsta skref
verður. Ríkisstjórnarmeirihlutinn sem hleypti málinu af stokkunum virðist
undarlega áhugalaus, en þá eru Jóhanna Sigurðardóttir forsætisráðherra og
fáeinir aðrir þingmenn undanskildir.
Ekki bætir úr skák að þeir sem Rannsóknarnefnd Alþingis taldi bera
mesta ábyrgð á hruninu 2008 berjast nú af auknum þunga gegn stjórnar-
skrárfrumvarpinu. Einn þriggja nefndarmanna í Rannsóknarnefndinni
sagði í sjónvarpi að það hefði vakið athygli hans hve tregir þeir sem komu
fyrir nefndina hefðu verið til að viðurkenna persónulega ábyrgð sína á því
sem úrskeiðis fór. Þeir leituðust við að deila ábyrgðinni sem víðast, því ef
allir bera ábyrgð ber hana enginn.
Öðruvísi var brugðist við í löndum Mið- og Austur-Evrópu þar sem
semja þurfti um 25 nýjar stjórnarskrár eftir 1989-1991 þegar kommúnism-
inn hrundi (Elster 1995). Kommúnistar báru augljósa ábyrgð á óförunum
eystra og í grófum dráttum viðurkenndu margir þeirra þá ábyrgð sína, en
þó ekki allir, t.d. ekki fyrrum valdhafar í Austur-Þýskalandi og Rússlandi.
Nýir valdhafar vildu þó hafa kommúnista með í endurbyggingu hinna
hrundu ríkja og víðast hvar þágu kommúnistar það. Þeir tóku þátt í að
semja nýjar stjórnarskrá en reyndu ekki að grafa undan ferlinu. Þeir tveir
stjórnmálaflokkar, sem réðu íslandi 1995-2007 og einkavæddu bankana á
rússneska vísu svo þeim var búið fall nokkrum árum síðar, reyndu hins
vegar að leggja hvern þann stein sem þeir máttu í götu nýrrar stjórnarskrár.
Framsóknarflokkurinn mælti að vísu fyrir nýrri stjórnarskrá á tímabili