Skírnir - 01.04.2012, Side 245

SKÍRNIR
EFTIR hrun: ný stjórnarskrá
243
stuttu eftir hrun en meirihluti þingflokksins lagðist síðan gegn málinu á
Alþingi. Sjálfstæðisflokkurinn var andvígur frá byrjun. Með þessari afstöðu
sneru leiðtogar flokkanna baki við margyfirlýstri stefnu fyrirrennara sinna
sem höfðu allan lýðveldistímann lofað nýrri stjórnarskrá þótt ekkert yrði
úr verki.
Leiðtogar þessara tveggja stjórnmálaflokka, sem lýst hafa sérstakri
andstöðu við frumvarpsferlið, hafa jafnframt kvartað yfir að ekki hafi verið
leitað samstöðu með þeim við úrvinnslu málsins. Fullyrða þeir að ríkja
verði víðtæk sátt um allar breytingar á stjórnarskrá. Hér má rifja upp kosn-
ingar um bandarísku stjórnarskrána 1787-1788.1 Virginíu, sem var þá fjöl-
mennasta fylki landsins, var stjórnarskráin samþykkt með 89 atkvæðum
gegn 79, í New York með 30 gegn 27, í Massachusetts með 187 gegn 168
o.s.frv. (Maier 2010). Rhode Island var eina fylkið þar sem almenn
atkvæðagreiðsla var haldin og þar var stjórnarskrárfrumvarpið fellt. En þar
eð ákveðið hafði verið að einfaldur meirihluti kjörinna fulltrúa í níu
fylkjum af þrettán myndi duga gekk nýja stjórnarskráin í gildi um allt land.
Fleiri dæmi mætti nefna um að nýjar stjórnarskrár hafi verið umdeildar
og hlotið samþykki með allt annað en ríflegum meirihluta en þó gefist vel.
Þetta veit íslenska stjórnarandstaðan og gæti það skýrt tilraunir hennar til
að koma frumvarpinu fyrir kattarnef fremur en að hætta á að það sigri í
þjóðaratkvæðagreiðslu. Ef þjóðin væri svipt rétti sínum til að kjósa um
frumvarpið og nýja stjórnarskráin yrði lögð á hilluna myndi þjóðin þá láta
bjóða sér það, eða myndi hún fara út á götu með potta sína og pönnur?
Hún kann það núna. Hún hefur gert það áður.
Lítum til Færeyja. Þar varð efnahagshrun í upphafi tíunda áratugar 20.
aldar og rétt eins og á Islandi varð hrunið Færeyingum hvatning til að huga
að nýrri og betri stjórnskipan. I Færeyjum var farin sú leið sem lengst af var
reynd á íslandi, að fela stjórnmálamönnum að semja nýja stjórnarskrá. Af
ýmsum ástæðum miðaði verkinu hægt en árið 2009 var ný stjórnarskrá
tilbúin. Færeyskum stjórnmálamönnum hefur þó reynst ókleift að koma
málinu áleiðis og setja stjórnarskrárfrumvarp sitt í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Ásamt útvegsmönnum standa í vegi nýrrar stjórnarskrár í Færeyjum þau
stjórnmálaöfl sem báru höfuðábyrgð á efnahagshruninu 1989-1994.
Eitt er fyrir færeyska þingið að kæfa stjórnarskrárfrumvarp sem það
hefur sjálft samið en allt annað ef Alþingi snýr baki við frumvarpi sem
samið er af fólki sem þjóðin kaus til þess verks. Þar með væri þjóðinni
meinað að kjósa um verk sem hún kallaði sjálf eftir og ber ábyrgð á.
En jafnvel þó svo færi að andstæðingunum tækist einhvern veginn að
stöðva frumvarpið er það þó áfram til og framfaramál þess og nýjungar