Dagblaðið Vísir - DV - 10.08.2018, Qupperneq 35

TÍMAVÉLIN 3510. águst 2018
Gísli var einn stofnandi og formaður Þjóðernis­hreyfingar Íslendinga árið 1933 og eftir það var hann
gjarnan kallaður Gitler af póli­
tískum fjendum sínum enda hafði
Gísli Adolf Hitler í miklum metum.
Árið 1928 hélt hann til Dresden
til náms og hreyfst þar af öllu
þýsku og sér í lagi nasisman­
um. Foreldrar hans stofnuðu
dvalarheimilið Grund og átti hann
síðar eftir að taka þar við sem for­
stjóri en á þessum árum var hann
frímerkjasali, sá fyrsti á Íslandi.
Ekkert hataði Gísli meira en
kommúnisma sem hann kallaði
„dulbúna drepsótt“ en hann átti
eftir að heyja ýmsar rimmur við
þá sem formaður þjóðernis­
sinna, sér í lagi ein slagsmál á
kolabing við Reykjavíkurtjörn
í apríl 1933. Þar reyndu þjóð­
ernissinnar að hleypa upp sam­
stöðufundi kommúnista en Ein­
ar Olgeirsson og fleiri veittust
að þeim. Gísli reyndi að stilla
til friðar en var þá sleginn í rot
og færður til læknis. Seinna var
Gísla steypt úr formannssætinu
fyrir linkind við kommúnista.
Gísli kom víða við, var for­
maður íþróttafélagsins Víkings
og stofnaði Krabbameinsfélag
Íslands. Árið 1987 hlaut hann ís­
lensku fálkaorðuna. n
Gísli „Gitler“ Sigurbjörnsson
rotaður á kolabingnum
HINIR NÝJU ÞJÓÐERNISSINNARklofnaði aðeins ári eftir að hann var stofnaður. Árið 1934 var því stofn­
aður nýr Flokkur þjóðernissinna. Sá
flokkur reyndist mun skipulagðari
en forveri sinn og bauð fram til
kosninga árið 1934, bæði til Alþing­
is og bæjarstjórnar Reykjavíkur, en
hafði ekki erindi sem erfiði. Hinn
nýi flokkur var að miklu leyti sprott­
inn upp úr ungliðahreyfingu Þjóð­
ernishreyfingarinnar, Fánaliðunum
sem marseruðu um með íslenska
fána og sungu ættjarðarlög.
Í bæjarstjórnarkosningunum
hlaut flokkurinn tæplega 400 at­
kvæði og 2,79 prósent atkvæða
sem var langt frá því að duga fyr­
ir fulltrúa. Í alþingiskosningunum
fékk flokkurinn færri atkvæði og
samanlagt 0,7 prósent. Ekki var ár­
angurinn betri í næstu kosningum
á eftir. Eitt af vandamálum þessara
hreyfinga var að margir stuðnings­
mennirnir voru óharðnaðir ung­
lingar sem höfðu ekki aldur til að
kjósa. Þjóðernissinnar náðu eyr­
um margra nema, bæði í Mennta­
skólanum í Reykjavík og Háskóla
Íslands. Áttu þeir þar bæði inspect­
or scolae og fulltrúa nemendaráðs
um tíma.
Jarðvegurinn til staðar
Bræðurnir Illugi og Hrafn Jökuls­
synir skrifuðu bókina Íslenskir nas­
istar árið 1988 sem rokseldist en þar
ráku þeir þessa merkilegu sögu sem
fæstir Íslendingar þekkja mjög vel.
Illugi segir:
„Okkur fannst vanta umfjöllun
um íslensku nasistana. Að það hafi
yfir höfuð verið til nasistaflokkur
á Íslandi hafði verið mikið feimn­
ismál í langan tíma. Ásgeir Guð­
mundsson sagnfræðingur hafði
skrifað nokkuð um þetta í tímarits­
greinum en það vantaði bók. Því
gengum við í þetta.“
Illugi segir að margir sem þeir
ræddu við hafi ekki haft neinn
áhuga á að rifja þennan tíma upp
og skelltu þeir miskurteisislega á þá
í símanum.
Af hverju gekk þjóðernisflokkun­
um svona illa að ná fylgi á Íslandi?
„Við fundum aldrei nein góð svör
við því en við Íslendingar getum
verið ánægðir með að þeir hafi ekki
náð neinni fótfestu. Það hefði alveg
eins verið hægt að búast við góðu
gengi því að þær þjóðernishug­
myndir sem hér voru ríkjandi voru
ekkert mjög langt frá því sem flokk­
arnir boðuðu. Efnahagslegur jarð­
vegur var einnig til staðar þar sem
Ísland fór illa út úr kreppunni. En
við höfðum vit á því að stíga skref­
ið ekki lengra en til hefðbundinnar
þjóðrækni og fáir sem leiddust út í
þessa vitleysu. Sjálfsagt hefðu sterk­
ari leiðtogar skipt einhverju máli en
það er ekki gott að segja. Í sumum
Evrópulöndum náðu nasista­ og
fasistahreyfingar fylgi en í öðrum
ekki.“
Vildu þeir afnema lýðræðið?
„Já, ábyggilega. Þeir fylgdu þeim
fasísku straumum sem bárust frá
Evrópu og fyrirlitningu á lýðræðinu
en sem betur fer var fylgi þeirra
aldrei það mikið að þeir stæðu
frammi þeirri spurningu að ræða
um framtíðarskipulagið.“
Þurftu aldrei að gjalda
Íslenskir þjóðernissinnar voru fá­
mennur en vel sýnilegur hóp­
ur með sína einkennisbúninga og
fánahyllingar og sólunduðu aldrei
tækifæri til að sýnast stærri en þeir
voru í raun. Þannig gekk það allan
fjórða áratuginn á meðan fasism­
inn óx í Evrópu og óveðursskýin
hrönnuðust upp. En þegar Bretar
hernámu landið þann 10. maí árið
1940 lækkaði hratt á þeim risið.
„Þeir létu lítið fyrir sér fara eftir
það. Áhuginn var lítill að ganga til
liðs við Þjóðverja fyrir hernámið en
eftir það hurfu þjóðernissinnarn­
ir undir yfirborðið. Það komu upp
einstök tilvik þar sem íslenskir
þjóðernissinnar grýttu hermenn
á götum úti en ekkert stóralvar­
legt. Margir af þeim gengu þá í
Sjálfstæðisflokkinn og sumir urðu
áhrifamenn þar. Sumir af þeim áttu
að stunda njósnir hér á landi og
þeir sem voru erlendis voru jafn­
vel sendir hingað með kafbátum til
þess en sú starfsemi var í skötulíki
þegar allt kom til alls. Sumir fóru og
börðust á austurvígstöðvunum og
sú saga hefur ekki verið sögð nema
að litlu leyti enda höfðu þeir ekki
hátt um það þegar þeir sneru aftur.“
Hvernig tóku Íslendingar á sín-
um nasistum eftir stríðið?
„Þeir reyndu að þegja það í hel og
þrýstu á að fá handtekna nasista
heim til að þeir slyppu við refs­
ingu. Eftir stríðið vegnaði mörg­
um af þessum mönnum prýðilega
í íslensku þjóðfélagi og komust til
áhrifa, bæði í stjórnmálum og í við­
skiptum. Sjálfsagt fóru einhverjir í
hundana eins og gerist en enginn
af þeim þurfti að gjalda þess á
nokkurn hátt að hafa verið nasisti.
Það var þagað um þetta í marga ára­
tugi eftir stríð.“
Hvað varð um þessi öfgafullu
viðhorf, frá stríðslokum þar til
nýju þjóðernisflokkarnir voru
stofnaðir?
„Það var ákveðin þjóðernisbylgja
í gangi eftir sjálfstæðið og tiltölu­
lega eðlilegur þjóðernisbelgingur
fékk útrás samfélaginu og þótti al­
mennt viðurkennt. En þessi viðhorf
hurfu aldrei og lágu alltaf undir yfir­
borðinu. Þetta sást til dæmis þegar
Íslendingar vildu ekki að svart­
ir hermenn kæmu til Íslands til að
starfa á herstöðinni í Keflavík.“ n
Illugi og Hrafn með tímamótabók.
Morgunblaðið 30. nóvember 1988
U
m áratuga skeið vogaði
enginn íslenskur stjórn­
málaflokkur sér að nota
þjóðernishyggju eða
útlendingamál til þess að afla sér
fylgis. Það var þegjandi samkomu­
lag að fara ekki inn á þá braut. Á
þessari öld fóru flokkar hins vegar
að daðra við þjóðernishyggjuna
enn á ný líkt og smáflokkarnir á
fjórða áratugnum, en nú í hálf­
gerðri örvæntingu. Fyrst þing­
menn Frjálslynda flokksins þegar
fylgi hans fór að dala og síðan
Framsóknarflokkurinn í borgar­
stjórnarkosningunum árið 2014.
Þetta var hins vegar ekki nóg að
margra mati og var því stofnaður
sérstakur flokkur sem hafði það á
stefnuskránni að hampa íslenskri
þjóðmenningu og beita sér gegn
innflutningi fólks til Íslands, Ís­
lenska þjóðfylkingin. Litið var til
flokka í Evrópu á borð við Þjóð­
fylkinguna í Frakklandi, Sví­
þjóðardemókratana og Danska
þjóðarflokkinn sem allir hafa beitt
sér sérstaklega gegn innflutningi
múslima og moskubyggingum.
Flokkurinn bauð fram í al­
þingiskosningunum árið 2016 en
fékk aðeins 303 atkvæði, eða 0,2
prósent og framboðið varð helst
þekkt fyrir að tveir oddvitar hafi
klofið það á lokametrunum. Ann­
ar klofningsmannanna, Gunn­
laugur Ingvarsson, stofnaði síðar
nýjan þjóðernisflokk Frelsisflokk­
inn og minnir það óneitanlega á
klofninginn árið 1934. Báðir flokk­
arnir buðu fram til borgarstjórnar
Reykjavíkur í vor og varð Frelsis­
flokkurinn hlutskarpari með 147
atkvæði gegn 125 atkvæðum Ís­
lensku þjóðfylkingarinnar. n
Gunnlaugur Ingvarsson Formaður
Frelsisflokksins og fyrrverandi oddviti
Íslensku þjóðfylkingarinnar
Guðmundur Þorleifsson
Formaður Íslensku þjóðfylkingar-
innar
Gústaf Níelsson Fyrrverandi odd-
viti Íslensku þjóðfylkingarinnar
Jón Valur Jensson Frambjóðandi
Íslensku þjóðfylkingarinnar
Sveinbjörg Birna Sveinbjörns-
dóttir Fyrrverandi borgarfulltrúi
Framsóknarflokksins
Jón Magnússon
Fyrrverandi þingmaður Frjálslynda
flokksins
Er fyrirtækið þitt
tilbúið fyrir nýju
persónuverndarlögin?
Hafðu samband við okkur í
gegnum DattacaLabs.com