Dagblaðið Vísir - DV - 15.02.2019, Blaðsíða 14

14 PRESSAN 15. feb 2019
R
ússland og Kína standa í
ströngu þessa dagana við
að styrkja pólitíska, efna-
hagslega og hernaðarlega
stöðu sína í Afríku. Bandaríkin
eru ekki sátt við þetta og saka Kín-
verja um að halda afrískum þjóð-
um sem gíslum og Rússa um að
selja þeim vopn og orku í skiptum
fyrir atkvæði þeirra á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna.
Þegar Simbabvemenn vöknuðu
nýlega upp við að bensín verð
í landinu var orðið það hæsta í
heimi brutust mikil mótmæli út.
Ríkisstjórnin mætti þeim af mikilli
hörku. Á sama tíma og lögreglan
skaut á mótmælendur sem reyndu
að skýla sér bak við brennandi
dekk voru þeir sem báru ábyrgð á
stöðunni hvergi nærri. Emmerson
Mnangagwa forseti var í Kreml til
að reyna að kría út lán til handa
illa stöddu landi sínu. Þar fundaði
hann með Vladimír Pútín Rúss-
landsforseta sem hefur átt annríkt
undanfarið ár við að byggja upp
ný sambönd við afríska leiðtoga.
Þessi vinaleit hans hófst í kjölfar
innlimunar Rússa á Krímskaga
2014 en í kjölfar hennar fraus sam-
bandið við Vesturlönd nánast og
hefur ekki þiðnað síðan. Af þess-
um sökum töldu Rússar sig þurfa
að leita nýrra bandamanna og það
hefur nú þegar skilað sér í mörg-
um samningum um hernaðarlega
samvinnu og hefur styrkt stöðu og
áhrif Rússa í Afríku mikið.
Þetta hefur komið mörg-
um vestrænum sérfræðingum
og stjórnmálamönnum á óvart.
Rússar hafa ekki sama efnahags-
lega bolmagn og Kínverjar en
geta hins vegar boðið ódýr vopn,
hernaðarráðgjöf og aðgengi að
ríkisreknum fyrirtækjum sem
hafa mikla reynslu af vinnslu nátt-
úruauðlinda. Þetta hefur verið
vinsælt og ekki síst meðal ein-
ræðisherra í álfunni. Augljósast
er þetta í Súdan og Mið-Afríku-
lýðveldinu. Í nýlegum mótmæl-
um og óróleika í Súdan, þar sem
að minnsta kosti 40 manns létust,
segja margir fjölmiðlar og leið-
togar stjórnarandstöðunnar að
þeir hafi séð rússneska málaliða
á götum Khartoum. Þeir hafa að-
stoðað og þjálfað leyniþjónustu
landsins enda er samband Rússa
við valdhafa í Súdan náið.
Rússneskir blaðamenn myrtir
Það voru morð á þremur rúss-
neskum blaðamönnum í Mið-
Afríkulýðveldinu í sumar sem
opnuðu augu heimsins af alvöru
upp fyrir sókn Rússa til áhrifa í
Afríku. Blaðamennirnir höfðu far-
ið til Mið-Afríkulýðveldisins til að
rannsaka umsvif rússnesks mála-
liðafyrirtækis. En þeir komust
ekki langt með rannsókn sína því
þeir lentu í fyrirsát og voru skotn-
ir til bana. Yfirvöld komust að
þeirri niðurstöðu að um ránstil-
raun hefði verið að ræða. En áður
en þeir voru myrtir hafði lögreglu-
maður, með tengsl við Rússa,
njósnað um þá, sagði CNN nýlega
í heimildamynd.
Það leikur enginn vafi á að
Rússar hafa aukið hernaðar-
lega viðveru sína í Mið-Afríku-
lýðveldinu. Þeir sjá til dæmis um
þjálfun öryggissveita landsins.
Eftir því sem fram hefur kom-
ið í fjölmiðlum er hugsanlegt
að næsta skref þeirra verði að
opna herstöð í landinu. Þeir hafa
einnig uppi hugmyndir um að
opna birgðastöð í Erítreu, ekki
fjarri herstöðvum Kína og Banda-
ríkjanna í Djíbútí. En það veldur
mörgum einna mestum áhyggj-
um núna að Rússar virðast hafa
tryggt sér bein áhrif á öryggis-
stefnu Mið-Afríkulýðveldisins.
Þeir hafa selt stjórnvöldum vopn
og skotfæri og staðið fyrir þjálfun
öryggissveita. Í Súdan hafa stjórn-
völd fengið Rússa til að gegna
starfi þjóðaröryggisráðgjafa og líf-
verðir forsetans eru að sögn Rúss-
ar. Rússar hafa einnig seilst til
áhrifa í Austur-Kongó.
Því hefur verið varpað fram að
Rússar séu að reyna að verða ein-
hvers konar hernaðarlegt öryggis-
net fyrir Afríkuþjóðir. Þeir lokki
leiðtoga frá stuðningi við Vestur-
lönd með ódýrum vopnum og tál-
sýn um pólitíska tryggð.
Kínverjar beina sjónum sínum
aðallega að náttúruauðlindum
álfunnar og reyna að ná stjórn á
þeim. Austur-Kongó er stærsta
framleiðsluland kóbalts, sem er
notað við framleiðslu raftækja, og
vilja Kínverjar gjarnan ná stjórn
á þessari auðlind og losa sig við
vestræn fyrirtæki.
Vita vel af þessu
John Bolton, þjóðaröryggisráð-
gjafi Donalds Trump Bandaríkja-
forseta, gagnrýndi umsvif Rússa
og Kínverja í ræðu sem hann hélt
í desember. Hann sagði jafnframt
að Bandaríkin muni hrinda nýrri
áætlun af stað til að vinna gegn
því sem Rússar og Kínverjar eru
að gera í álfunni. Bolton sagði
að ágengni Rússa og Kínverja í
Afríku skekki hagvöxt í álfunni
og ógni efnahagslegu sjálfstæði
ríkja hennar. Hann sakaði Rússa
um að selja vopn og orku í skipt-
um fyrir atkvæði á vettvangi Sam-
einuðu þjóðanna. Með þessum
atkvæðum væri stuðlað að því að
einræðisstjórnir sitji að völdum,
grafið sé undan friði og öryggi og
unnið gegn hagsmunum Afríku-
búa að mati Bolton. Hann vandaði
Kínverjum heldur ekki kveðjurnar
og sagði þá nota mútur, flókna og
ógagnsæja samninga og áætlun
um að nota skuldir til að halda
Afríkuríkjum sem gíslum til að
uppfylla drauma sína og kröfur.
Hann nefndi Djíbútí og Sambíu
sérstaklega til sögunnar.
Í Sambíu er mikið af kopar og
hefur landið fengið um 10 millj-
arða dollara lán hjá Kínverjum til
að byggja skóla, flugvelli og aðra
innviði. Ef landið getur ekki stað-
ið við afborganir af þessum lán-
um er þess vænst að Kínverjar taki
yfir stjórn orkufyrirtækis landsins.
Í Djíbútí er svipað uppi á ten-
ingnum. Stjórnvöld hafa fengið
há lán hjá Kínverjum og skulda
þeim mikið. Árið 2017 opnuðu
Kínverjar herstöð í landinu en
þetta er fyrsta herstöð þeirra
í Afríku og ekki nóg með það
því hún er mjög nærri banda-
rískri herstöð. En auk þess að
leyfa Kínverjum að opna herstöð
gætu stjórnvöld í Djíbútí þurft
að láta Kínverjum eftir yfirráð
yfir gámahöfninni í Doraleh við
Rauðahaf, en ef svo fer þá verða
Kínverjar allvaldamiklir á því
svæði.
Svo virðist sem Kenía hafi
gengið í sömu gildru. Landið fékk
lán hjá Kínverjum til að leggja
nýja járnbrautarlínu, en á nú í erf-
iðleikum með að greiða af lán-
inu og þarf jafnvel að láta Kín-
verjum eftir yfirráð yfir höfninni í
Mombasa.
Bandaríkjamenn geta að vissu
leyti litið í eigin barm varðandi
þróun mála í Afríku því undanfar-
inn áratug, á valdatíma Baracks
Obama, horfðu Bandaríkin að-
allega á Afríku með öryggismál í
huga en höfðu engan hug á fjár-
festingum þar. Þetta opnaði leið
Kínverja inn í álfuna og það hafa
þeir nýtt sér út í ystu æsar og
Rússar hafa einnig séð sér leik á
borði til að koma ár sinni vel fyrir
borð í álfunni. n
„Kínverjar beina sjón-
um sínum aðallega að
náttúruauðlindum álfunnar
og reyna að ná stjórn á þeim
Rússland og Kína
styrkja stöðu sína
Kristján Kristjánsson
ritstjorn@dv.is
AFRÍKA ER NÝJASTA VÍGLÍNAN
Í VALDAUPPGJÖRI STÓRVELDANNA Lánveitingar Emmerson Mn-angagwa, forseti
Zimbabwe og Pútín.
Sambía Ríkulegar koparnámur.
UMHVERFISVÆNI
RUSLAPOKINN
www.igf.is
SEGÐ
U NE
I
VIÐ P
LAST
I