Morgunblaðið - 29.11.2018, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. NÓVEMBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Styrmir Gunn-
arsson skrifar:
„Innan einstakra
stjórnarflokka
verður vart þeirrar
skoðunar að
ástæðulaust sé að
hafa miklar áhyggjur af stöð-
unni á vinnumarkaðnum þrátt
fyrir herskáar yfirlýsingar ein-
stakra verkalýðsforingja og
fyrir því eru færð tvenns konar
rök. Önnur eru þau að fólk vilji
ekki fara í verkföll og hin að
bakland VR sé allt annað en
annarra verkalýðsfélaga og
muni rísa upp gegn forystunni
gangi hún of langt. Þeir, sem
þannig tala, eru í raun að segja
að verkalýðshreyfingin sé eins
konar pappírstígrisdýr.“
Sumt er rétt í þessum orðum
en annað síður. Í ritstjórnar-
efni hér hefur verið bent á að
tal um að verkalýðshreyfingin
sé máttlaus standist ekki. Í því
felst einnig að hreyfing hafi
ekki haft atbeina að lífskjara-
byltingu síðustu áratuga. Eiga
þá stjórnmálamenn og for-
kólfar atvinnulífs allan heiður-
inn? Ísland er bundið fastar á
klafa verkalýðsfélaga en flest
ríki og eru þá kommúnistaríki
undanskilin. Þetta hefur gerst
í „samsæri“ SA og verkalýðs-
félaganna sem tryggja í bróð-
erni að nánast hver maður
skuli bundinn slíkum félögum
og greiða gjöld til þeirra. Dóm-
stólar láta þetta sjónarspil yfir
sig og landsmenn ganga og þá
um leið að félagafrelsi á Íslandi
sé takmarkað, og tárvot stjórn-
arskráin verði að kyngja því.
En þessu fylgir ofurvald
stéttarfélaga sem geta knúið í
gegn þær launahækkanir sem
þau vilja. Eftir örfárra daga
verkfallsofbeldi hljóta vinnu-
veitendur að skrifa undir hvað
sem er enda fyrirtækin þá
komin á ystu brún svo þrot
blasir við. Áratugum saman
var gengið mjög langt í þessum
efnum, þó sjaldan farið alla
leið, því að einhverjir með
glóru fengu loks einhverju ráð-
ið. Þá var hætt og skrifað upp á
kjarasamninga sem öllum við-
stöddum var ljóst að voru illa
samin revía sem gekk ekki upp.
Þá var haldið á vit ríkisins og
(með þegjandi samkomulagi
við verkalýðsforingja, sem þó
mótmæltu hressilega) var
gengið fellt og ýmsar aðrar til-
færslur gerðar. Það var
hrossalækning enda engin önn-
ur til sem þýddi um áratuga-
skeið óþarfa verðbólgu sem
skók þjóðfélagið og fór ójöfn-
um höndum um fólk. Viðsemj-
endur fordæmdu hana báðir en
áttu þó höfundarréttinn.
Íslensk verkalýðshreyfing
hefur talið sér rétt að ganga úr
vinnu til að fylgja eftir kjara-
kröfum. Það er þungt högg.
Hún telur sig iðulega jafnframt
geta bannað þeim fáu sem eftir
eru á vinnustaðn-
um að reyna að
bjarga því sem
bjarga má. Oftar
en ekki er þetta
ólögmætt fram-
ferði. Stundum
voru lögbannsaðgerðir reyndar
gegn ofbeldinu. En handhafar
fógetaréttar hættu að taka slík
mál fyrir því að lögreglan neit-
aði að fylgja ákvörðunum
þeirra eftir, þar sem hún vildi
ekki „blanda sér í vinnudeilur“.
Verkalýðshreyfingin er ekki
„pappírstígrisdýr“. Hún er
langstærsta dýrið í skóginum.
Beiti það sínu ógnarafli þar
sem varnarleysi einkennir um-
hverfið nær hún sér ekki að-
eins í þá steik sem hún vill.
Hún getur klára allt hænsna-
búið á dagparti og kálfahjörð-
ina í framhaldinu. Bent hefur
verið á að nýir talsmenn
stéttarfélaga segi að kominn sé
tími til að beita afli þeirra til
fulls. Undir það ýta kjaftaskar
sem eiga þann einstæða feril
að hafa eyðilagt allt sem þeir
komu nálægt.
Umræðan fer fram á grund-
velli stjórnlausrar andúðar á
staðreyndum. Mjög er hatast
út í þá staðreynd að lægstu
laun hafi hækkað meir hér en
annars staðar. Enn meiri heift
beinist að þeirri staðreynd að
launamunur sé minni hér á
landi en í öðrum löndum og eru
þá þau undanskilin þar sem all-
ir lepja dauðann úr skel í al-
sælu jöfnuðar og eymdar. At-
vinnuleysi er minna hér en
annars staðar þar sem staðan
þykir best og er sú staðreynd
fyrirlitin.
Hér eru fleiri fermetrar á
mann í íbúðarhúsnæði en víð-
ast, og húsin betur byggð,
öruggari og kostar mun minna
að kynda þau, þótt rekstur
Orkuveitu og stefna Lands-
virkjunar haldi verði of háu og
þessi fyrirtæki selji vottorð til
útlanda um að Íslendingar noti
kjarnorku til rafmagnsfram-
leiðslu!
Heilbrigðisþjónusta er með
því besta sem þekkist þótt öðru
sé haldið að almenningi. Al-
menningur greiðir minna fyrir
öfluga heilbrigðisþjónustu en
krafist er í flestum ríkjum.
Þetta má þó ekki nefna upp-
hátt svo „RÚV“ heyri sem er
sérlega uppsigað við stað-
reyndir.
Flestir hafa óbeit á einelti og
því er sérkennilegt hversu
lengi þetta samfellda einelti
við aðgengilegar staðreyndir
heldur áfram. Nú styttist í
raunheima kjarasamninga og
það styttist mjög í 1. des. Von-
andi mun vísan góða þó ekki
eiga við að breyttu breytanda:
Situr einn með súldarfés
Seðlabanka Jóhannes,
Fellir gengið 1. des.
Fer þá allt til helvítes.
Hvað hafa stað-
reyndirnar gert
þessum kjaftösk-
um?}
Gamla farið gleymt?
Á
aðventunni er fallegt að minnast
þeirra sem minnst mega sín. Og
þar geta þingmenn VG sannarlega
verið stoltir af snemmbúnum af-
rekum sínum. Þeim tókst með
harðfylgi að berja í gegn lækkun á greiðslum í
sameiginlega sjóði þjóðarinnar fyrir skjólstæð-
inga sína.
Enginn efast um að í VG er kærleiksríkt fólk
sem réttir þeim hjálparhönd sem harðast hafa
orðið úti. Það er yfirlýst markmið hreyfingar-
innar að færa tekjur í samfélaginu frá breiðu
bökunum til smælingjanna og beita til þess fjár-
lögum.
Formaður VG hóf samtalið við þegnana eins
og lenska er í hennar hópi. Að vísu ekki við
stjórnarandstöðuna, ekki fiskverkafólk sem hef-
ur misst sína vinnu, ekki öryrkja og alls ekki al-
menning. Skiljanlega gat VG ekki talað við neina nema sína
minnstu bræður.
Nei, eins og búast mátti við af þeim sem áður kenndu sig
við alþýðuna var ákveðið að smætta vandann með því að
einbeita sér að brýnasta máli samfélagsins, erfiðleikum út-
gerðarmanna. Allir sanngjarnir menn sjá hve mjög þrengir
að þeim hópi. Nú síðast þarf útgerðin að glíma við lægra
olíuverð og veikari krónu. Útgerðarfjölskyldur í sárri neyð
neyðast til þess að selja frá sér kvótann (eða láta frá sér
hlutabréf eins og sumir segja) og aðeins örfáar hetjur hafs-
ins þreyja enn þorrann.
Stórútgerðirnar hafa hver á fætur annarri þurft að
endurnýja úreltan flota. Við það lækkaði verulega í banka-
bókum margra. Engir skilja eins vel og þing-
menn VG örvæntinguna sem fólk fyllist þegar
bankainnistæðan er komin niður í níu stafa tölu.
Fórnfýsi þeirra sem taka að sér að yrkja
fiskimiðin, sameign þjóðarinnar, fyrir okkur hin
hefur ekki verið metin að verðleikum fyrr en nú,
þegar Vinstrihreyfingin – grænt framboð færir
útgerðinni örlítinn þakklætisvott.
Markaðurinn er afar hættulegt tæki eins og
þingmenn VG og félagarnir í systurflokkunum í
ríkisstjórninni vita. Því er mikilsvert að vernda
útgerðina fyrir honum. Hann leiðir til hag-
vaxtar, en forsætisráðherra boðar þá stefnu að
hagvöxtur sé liðinn undir lok og ríkisstjórnin
hugsar eftir öðrum leiðum: Út frá hagsæld.
Það er að segja: Héðan í frá ætla þingmenn
VG að vera góðir við þurfalinga. Hagsæld út-
gerðarmanna er þingmönnum flokksins efst í
huga og eðlilegt að ausa af kærleikssjóði þjóðarinnar til
þeirra.
Sem ábyrgur ríkisstjórnarflokkur veit VG að ekki er
hægt að gera allt fyrir alla. Einhvers staðar verður að skera
niður á móti. Flokkurinn þurfti ekki að leita lengi þangað til
hann fann aflögufæran hóp: Öryrkja.
Svo vel vill til að þessi ríkisstjórn hinna lakast settu gat
sótt til öryrkja nokkra milljarða króna í fjárlagafrumvarp-
inu. Þannig munu öryrkjar fyrir milligöngu VG og systur-
flokkanna stoltir hjálpa útgerðarmönnum að brjótast frá ör-
birgð til auðlegðar um þessi jól.
Benedikt
Jóhannesson
Pistill
Hjálpum þeim
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Margvíslegan fróðleik umíbúa og lífskjör áNorðurlöndum er aðfinna í nýútkominni ár-
bók norrænna hagtalna Nordisk
Statistik 2018. Útgefandi er Nor-
ræna ráðherranefndin. Hér verður
stiklað á stóru um nokkur atriði ár-
bókarinnar.
Fram kemur að alls búa 27 millj-
ónir manna á Norðurlöndum. Það er
ekki mikið fjölmenni í samanburði
við íbúa ríkja í Evrópusambandinu
sem eru 510 milljónir eða Bandaríkj-
anna þar sem íbúar eru 328 millj-
ónir. En rýmra er um fólk. Fjöldi
íbúa á hvern ferkílómetra er 17 á
Norðurlöndum, 118 í Evrópusam-
bandinu, 348 í Japan og 35 í Banda-
ríkjunum.
Góð lífskjör
Lífskjör á Norðurlöndum eru
betri en víðast hvar annars staðar í
heiminum. Í flestum landanna er at-
vinnuleysi til dæmis minna en í ríkj-
um ESB, þar sem það er að meðal-
tali 7,6%. Aðeins Finnland sker sig
úr með 8% atvinnuleysi. Hér heima
var aðeins 2,8% atvinnuleysi í fyrra.
Þegar hagvöxtur árið 2017 er skoð-
aður reynist hann meiri á Íslandi en í
öðrum norrænum löndum. Hér var
hann 3,6% en á bilinu 2% til 2,8% í
hinum löndunum. Í ritinu segir að
verðbólga hér heima hafi verið -1,7%
í fyrra, en í Noregi og Svíþjóð hafi
hún á sama tíma verið 1,9%. Skattar
sem hlutfall af landsframleiðslu
nema 43% á Norðurlöndum. Til sam-
anburðar eru þeir 37% í Evrópusam-
bandinu, 31% í Japan og 26% í
Bandaríkjunum. Útflutningur frá
norrænu ríkjunum nam í fyrra 407
milljörðum bandaríkjadala, 2007
milljörðum dala í Evrópusamband-
inu, 635 milljörðum dala í Japan og
1457 í Bandaríkjunum. Hlutfall end-
urnýjanlegrar orku á Íslandi er 73%
samkvæmt árbókinni. Til samaurðar
er það 69% í Noregi, 54% í Svíþjóð,
32% í Danmörku og aðeins 17% í
ríkjum Evrópusambandsins.
Svo vikið sé að allt öðru sviði, hlut-
falli kvenna í stjórnum fyrirtækja á
markaði. Það reynist hæst á Íslandi
og í Noregi, 43%. Lægst er hlutfallið
í Danmörku, 29%. Í ESB er það 25%.
Konur í hlutastörfum á vinnu-
markaði eru flestar í Noregi, 37%,
og á Íslandi, 36%. Karlar í hluta-
starfi hér á landi eru til sam-
anburðar 12%.Þegar litið er á fjölda
kvenna á þjóðþingum Norðurlanda í
fyrra reyndist Ísland í efsta sæti.
Hér voru þá 48% þingmanna konur.
Lægst var hlutfallið á danska þing-
inu, 37%. Launamunur kynjanna er
sagður 14,9% á Norðurlöndum, kon-
um í óhag, í samanburði við 16,2% í
ríkjum ESB.
Fæðingarorlof karla hæst hér
Hlutfall karla sem taka fæðingar-
orlof er hæst á Íslandi, 29%. Lægst
er það í Danmörku og Finnlandi,
11%.
Fjöldi þeirra sem eru í hættu á að
verða fátækir er mestur í Noregi og
Finnlandi, 34,2% og 32,3%. Hér á
landi er hlutfallið 24,9%. Dánartíðni
kvenna vegna krabbameins er lægst
á Íslandi, 179 konur af hverjum 100
þúsund deyja af völdum þessa sjúk-
dóms. Hæst er talan fyrir Danmörk,
218 af hverjum þúsund konum. Með-
alaldur kvenna á Norðurlöndum er
83,9 ár. Hæstur er hann í Japan, 87,1
ár. Meðalaldur norrænna karla er
79,8 ár. Hæstur er hann einnig í Jap-
an, 81 ár.
Þegar hugað er að opinberum út-
gjöldum Norðurlanda til menn-
ingarmála, tómstunda og íþrótta
reynast Íslendingar í efsta sæti. Við
verjum 2,4% af landsframleiðslu í
málaflokkinn. Hlutfallið er 0,7% að
meðaltali í löndum ESB.
Opinber útgjöld til menntamála í
hlutfalli við landsframleiðslu eru
mest á Íslandi af Norðurlöndunum,
7,1%. Tölurnar eru frá 2016. Lægst
er hlutfallið í Noregi, 5,6%. Hlut-
fallið í ESB er 4,7%. Þá kemur fram
í árbókinni að atvinnuleysi ungs
fólks, þ.e. fólks á aldrinum 15 til 24
ára, sé minnst á Íslandi, 8%. Mest er
það í Finnlandi, 20%. Þegar athugað
er hve margir Norðurlandabúar
stunda nám í öðru norrænu landi en
heimalandinu reynast Íslendingar
hlutfallslega flestir, 34%. Lægst er
hlutfallið meðal Svía. Aðeins 12%
þeirra stunda nám í öðru norrænu
landi.
Loks er í árbókinni getið um vin-
sælustu nöfn nýfæddra á Norður-
löndunum í fyrra. Hér á landi hafa
nöfnin Emilía og Alexander vinning-
inn, í Danmörku Ida og William, í
Noregi Sofie og Jakob og í Svíþjóð
Alice og William. Á Grænlandi er
vinsælast að skíra börn nöfnunum
Pipaluk og Inuk og í Færeyjum Eva
og Elías.
Hagtölur bregða ljósi
á norræn samfélög
Morgunblaðið/Ómar
Norðurlönd Hagtölur bregða margvíslegu ljósi á norræn samfélög..