Morgunblaðið - 29.11.2018, Blaðsíða 56

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 29. NÓVEMBER 2018
Sölustaðir: Flest apótek, heilsuhús og heilsuhillur stórmarkaða Nánar á artasan.is
Dagsskammtur er tvö hylki sem innihalda 12 milljarðar gerla/örvera.
Börn undir 12 ára aldri og allt niður í 1 árs mega fá 1 hylki á dag eða sem samsvarar innihaldi þess.
• Wild Biotic er vísindalega þróað
fæðubótarefni sem inniheldur mjög
fjölbreytta örveruflóru.
• Yfir 100 gerlastofnar sem finnast
náttúrulega í meltingarfærum
mannanna.
• Flestir stofnarnir koma frá
blómafrjókornum, drottningahunangi
og öðrum hunangstegundum.
• Byggir upp og eflir þarmaflóruna
sem er m.a. undirstaða
ónæmiskerfisins.
• Drottningarhunang og
blómafrjókorn geta
unnið gegn
frjókornaofnæmi.
mjólkursýrugerla
Ný kynslóð
„Þreytan er kannski verst. Þetta
er ofboðsleg lömun, þú ert bara
algjörlega örmagna,“ útskýrir
María Dungal, 46 ára gömul
tveggja barna móðir sem bíður
og vonar að hún fái nýtt og heil-
brigt nýra sem fyrst. Karl Pétur
Jónsson, 49 ára fimm barna faðir,
getur loksins farið að horfa fram
á veginn eftir að hafa verið í
sömu stöðu og María fyrir nokkr-
um vikum. Hann er allur að koma
til og hefur endurheimt heilsuna
að mörgu leyti eftir hafa fengið
ígrætt nýra. „Það hefur eiginlega
allt gengið upp hjá mér,“ segir
Karl Pétur, sem fékk nýra systur
sinnar. Í dag eru rúmir tveir
mánuðir liðnir frá aðgerðinni og
hann er farinn að taka þátt í líf-
inu á nýjan leik. Hann segist
upplifa sig allt annan og orku-
meiri.
Með 8% nýrnastarfsemi
María bíður hins vegar og von-
ar að gjafi finnist sem fyrst því
hún er aðeins með 8% nýrna-
starfsemi og sjálfri finnst henni
magnað hvað hún getur þrátt fyr-
ir það. Lífslíkur hennar hafa auk-
ist til muna eftir að hún fór í að-
gerð til að geta farið í reglulega
skilunarmeðferð. „Daginn áður en
ég fór í aðgerðina voru lífslíkur
mínar kannski 1-2 ár. Svo fer ég
inn í þetta flotta hús þar sem er
fullt af menntuðu fólki sem gerir
á mér aðgerð og þar með er búið
að lengja lífslíkur mínar um ára-
tugi,“ segir María og á þar við
spítalann við Hringbraut og
starfsfólk spítalans.
Ósýnilegur sjúklingahópur
Þau segja bæði að þreytan sé
yfirþyrmandi á köflum þegar um
skerta nýrnastarsemi er að ræða.
Þá þarf að forgangsraða stíft hvað
maður gerir með þá orku sem
býðst. María kýs að nýta megnið
af orkunni sem hún hefur í vinn-
una yfir daginn. Þannig segist
hún ná að vera innan um fólk og
gleyma sjúkdómnum um stund og
nota heilann. „Vinnan gefur manni
helling og þá ertu að fara frá
þessu.“
„Hinsvegar er þetta svolítið
ósýnilegur sjúklingahópur þar
sem það sést ekki utan á okkur
hvað við erum orðin máttfarin,“
útskýrir Karl Pétur og María tek-
ur undir. Hún segir einnig auka-
verkanirnar talsverðar en sam-
kvæmt heimasíðu Landspítalans
eru einkenni nýrnabilunar minnk-
aður þvagútskilnaður, háþrýst-
ingur, bjúgur, kláði, blóðleysi,
ógleði, uppköst, höfuðverkur,
skjálfti, rugl, krampar og skert
meðvitund.
„Ég var eiginlega bara
sjúklega heppinn“
Starfsemi nýrnanna er marg-
þætt og einstaklingum lífs-
nauðsynleg en nýrun hreinsa með-
al annars úrgangsefni úr blóðinu
og lýsir Karl Pétur því í viðtalinu
hvernig nýja nýrað fór strax á
fullt fyrsta sólahringinn eftir að-
gerð. Hann segir um 10 lítra hafa
gengið niður af sér, eða heila
skúringarfötu af eitri og úrgangi.
Þetta eitur segir hann valda mik-
illi gleymsku og þokukenndri
hugsun.
Nýrnasjúkdómur Karls Péturs
uppgötvaðist í raun fyrir algera
tilviljun þegar hann fór í aðgerð
fyrir fjórum árum. „Þá var mæld-
ur blóðþrýstingur og ég hafði
aldrei verið með háan blóðþrýst-
ing og í framhaldinu var ég send-
ur til nýrnalæknis sem sá strax
hvað var að,“ útskýrir hann. „Ég
var eiginlega bara sjúklega hepp-
inn. Svo liðu fjögur ár og þá var
ég kominn á þennan stað sem
María er að lýsa,“ segir Karl Pét-
ur, sem segist kannast við öll ein-
kennin.
Vilja vekja athygli
á „krossgjöfum“
En þau eru bæði þakklát þeim
sérfræðingum og því teymi sem
hefur komið að ferlinu hérlendis
þó að María sé ekki sátt við grein-
ingarferlið því það tók langan
tíma að fá greiningu og staðan var
óljós lengi vel. Þau vilja vekja
athygli á „krossgjöfum“ sem er
þekkt fyrirbæri erlendis. Slík gjöf
myndi auka líkurnar á að nýrna-
sjúklingar fyndu heppilega gjafa.
María hefur sent Landspítalanum
erindi um slíkar gjafir, þó að þau
séu hæfilega bjartsýn á að það
gangi upp hérlendis vegna að-
stöðuleysis og fleiri þátta. Karl
Pétur segir þetta vel þekkt er-
lendis og í Bandaríkjunum eru
dæmi þess að hringur, eða margir
paraðir einstaklingar, eru tengdir.
Þannig myndast nokkurs konar
nýrnabanki þeirra á milli sem hef-
ur verið paraður saman þó að ein-
staklingarnir innbyrðis tengis ekki
blóð-, eða vinaböndum.
Margir hafa boðið nýra
Margir hafa boðist til að gefa
Maríu nýra úr sér, eða alls 11
manns og hún segir ótrúlegasta
fólk hafa haft samband til að ræða
möguleikann á að gefa nýra. En
það er ekki alveg svo einfalt, því
kröfurnar eru strangar og María
er með mótefni í blóði og því
þurfa fleiri þættir að passa saman
til að líkami hennar hafni ekki
nýju líffæri. Því myndi svona
krossgjöf, það að útvíkka teng-
ingar við mögulega aðra viljuga
gjafa, auka líkurnar á að heppileg-
ur gjafi finnist. Hún er þó bjart-
sýn á framhaldið og hún trúir því
að hún muni á endanum finna
nýrnagjafa.
Viðtalið má nálgast í heild á
K100.is. undir dagskrárliðnum
Logi Bergmann & Hulda Bjarna.
hulda@mbl.is
Þakklát góðvild fólks
Þau eru ekki orðin fimmtug en þó búin að upplifa það að vera háð tækjum
til að geta lifað. Þau eiga það einnig sameiginlegt að vera háð líffæragjöf
annarrar manneskju. Það hefur þó aldrei staðið á vinum og ættingjum Maríu
Dungal og Karls Péturs Jónssonar, en það er ekki alltaf nóg þegar um
nýrnagjöf er að ræða, því fleiri líffræðilegir þættir þurfa að vinna saman.
Morgunblaðið/Hulda
Bjartsýn Nýrnaþeginn Karl Pétur Jónsson og María Dungal nýrna-
sjúklingur sem bíður eftir að heppilegur nýrnagjafi finnist.
Bakvarðasveit morgunþáttarins Ís-
land vaknar er bæði fjölmenn og
fjölbreytt. Á rannsóknarstofu þátt-
arins starfar Kristín Tinna Aradótt-
ir, oft nefnd Tækni-Tinna. Hún er
ung kona úr bakvarðasveitinni sem
gerir óvenjulegar tilraunir og flytur
þáttarstjórnendum fréttir af því
hvernig til tekst hverju sinni. Þau
Jón Axel, Kristín Sif og Ásgeir Páll
fá oft óvenjulegar hugmyndir og á
dögunum voru þau að velta því fyrir
sér hvort hægt væri að breyta Betty
Crocker-súkkulaðiköku í vegan-
köku án þess að það kæmi niður á
gæðum og bragði. Það er skemmst
frá því að segja að Tækni-Tinna
keypti pakka af Betty Crocker-
kökumixi og í stað eggja og sykurs
bætti hún aðeins kók zero út í mixið
fyrir baksturinn. Það var mál allra
viðstaddra að kakan væri alls ekki
svo slæm. „Ég hef fengið verri kök-
ur í boðum hjá ríka og fræga fólk-
inu,“ sagði Jón Axel meðal annars
eftir að hafa fengið sér myndarlega
sneið af kökunni og skolað henni nið-
ur með ískaldri mjólk.
Eftir umkvartanir Kristínar
Sifjar, sem alltaf er kalt á nefbrodd-
inum, ákvað Tinna að finna upp leið
til að ylja henni þar. Útkoman úr
þeirri tilraun var forláta nefyljari
sem sjá má á meðfylgjandi mynd.
Tækni-Tinna gerði þar bæði til-
raunir með yljara úr garni og lopa.
Þó að lopagarnið sé talsvert hlýrra
voru þremenningarnir sem stýra
þættinum sammála um að kláðinn
sem fylgir þeirri útgáfu væri tals-
vert meiri. „Kosturinn við þetta er
ekki síst sá að maður getur stýrt
hitastiginu á nefinu sjálfur,“ sagði
Ásgeir Páll eftir að hafa spennt
græjuna á nefið. „Ef ég anda frá mér
heitu lofti eykst hitastigið sjálfkrafa.
Ég er meira að segja núna orðinn
sveittur á broddinum,“ bætti hann
við og uppskar hlátur frá vinnu-
félögum sínum. Jón Axel benti hon-
um þá á að nefyljarinn hefði meira
notagildi fyrir neftóbaksfíkla eins og
Ásgeir. „Upprúlluðu tóbaksköggl-
arnir hætta þá kannski að detta út
úr nefinu á þér,“ sagði Jón og Krist-
ín Sif bætti við, „Oj bara, mér verður
flökurt.“
Að nota nefyljarann er tiltölulega
einfalt. Böndunum sem honum
fylgja er einfaldlega smeygt á bak
við eyrun og þar með er yljarinn
kominn á nefið. Þeir sem vilja auka
við notagildið geta svo bætt varaylj-
aranum við sem Kristín Sif ber ein-
mitt á meðfylgjandi mynd.
islandvaknar@k100.is
Nefyljari Kristín Sif í morgun-
þættinum við rannsóknarstörf.
Rannsóknarstofan
Ísland vaknar
Vegan-útgáfa Betty
Crocker-súkkulaðiköku
og nefyljarinn er á meðal
þeirra verkefna sem þátt-
urinn Ísland vaknar hefur
fengið rannsóknarstofu
sína til að þróa. Rann-
sóknarstofan tekur við
ábendingum í netfanginu
islandvaknar@k100.is