Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.11.2018, Blaðsíða 18

VIÐTAL
18 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18.11. 2018
N
emendur í 4. bekk Árbæjar-
skóla hafa lært um hvali í hlut-
verki sjávarlíffræðinga og um
fjöll í hlutverki spæjara innan
skemmtilegs ímyndunarheims
eftir að Hákon Sæberg bættist í kennarahóp-
inn. „Ég útskrifaðist sem grunnskólakennari
með áherslu á kennsluaðferðir leiklistar árið
2016. Ég er búinn að vera starfandi sem kennari
í Árbæjarskóla í tvö ár, þetta er annað árið mitt
hér en þar á undan hafði ég verið í vettvangs-
námi hér,“ segir Hákon, sem er einn af þremur
kennurum bekkjarins.
„Ég þekkti kennarastarfið að einhverju leyti
út af því að móðir mín er kennari. Það hafði líka
áhrif að ég hef unnið með börnum síðan ég var
sextán,“ segir Hákon sem starfaði þá á sumar-
námskeiði með börnum. „Sumarið eftir fór ég
að vinna á leikskóla og vann þar næstu fjögur
árin á sumrin og þar á eftir fór ég að starfa sem
frístundaleiðbeinandi þannig að ég hef góð
kynni af alls konar barnastarfi,“ segir Hákon
sem fór ekki stystu leið að kennarastarfinu.
„Þegar ég útskrifaðist úr menntaskóla ætlaði
ég að læra efnafræði, hélt að það væri eitthvað
sem ég hefði rosalegan áhuga á. Tók eina önn í
Háskólanum í lífefnafræði en mér fannst það
bara hundleiðinlegt!“
Hann tók sér í kjölfarið hálfs árs frí frá námi,
fór að vinna og ferðast en vissi að hann vildi fara
í meira nám. Þá áttaði hann sig smám saman á
því að hann hefði unnið með börnum allan þenn-
an tíma og hugsaði með sér: „Af hverju ertu
alltaf að vinna með börnum? Það er það sem þú
vilt gera, af hverju gerirðu það þá ekki?“
Getur haft svo mikil áhrif
Niðurstaðan var að hann fór í kennaranám og
er mjög ánægður með það val. „Það er gott að
vinna við eitthvað sem er svona mikilvægt; þar
sem ég get haft mikil áhrif.“
Í kennaranáminu þarf að velja kjörsvið, sér-
hæfingu innan kennaranámsins, eftir fyrsta ár-
ið. Hákoni fannst í fyrstu liggja beint við að ger-
ast náttúrufræðikennari því þá gæti hann notað
einingarnar sem hann kláraði í efnafræðinni.
Hann áttaði sig síðan á því að hann vildi frekar
snúa sér að listrænni kennslu. „Ég er með langt
tónlistarnám að baki en ég lærði á trompet í ell-
efu ár. Þá hugsaði ég: verð ég ekki bara tón-
menntakennari?“ segir Hákon, sem valdi sér
kjörsvið sem heitir tónlist, leiklist, dans. „Ég var
búinn að vera í náminu í ekki meira en tvær vik-
ur þegar ég var hættur við að verða tónmennta-
kennari. Ég var algjörlega heillaður af leiklist
og þá sérstaklega þegar leiklist er notuð til að
kenna almennt námsefni. Ég upplifði að þarna
gæti maður náð til nemenda. Ég snerist eigin-
lega bara alveg á punktinum,“ segir Hákon sem
sá hvernig hægt væri að nota leiklist til að
dýpka námsefnið eða skoða sjónarhorn annarra.
Á sama tíma var hann að vinna á frístunda-
heimili og langaði að prófa þessar aðferðir þar.
„Ég var með einn strák á þessum tíma sem átti
við erfiðleika að stríða,“ segir Hákon sem upp-
götvaði að hann náði vel til hans í gegnum leik.
„Ég fór oft í einhverja leiki með honum þar sem
við vorum einhverjar persónur til þess að halda
honum góðum en svo byrjuðu krakkar að koma
og vildu vera í leiknum með okkur,“ segir hann
en smám saman stækkuðu leikirnir og hann fór
að láta krakkana skrifa ýmsilegt niður. „Mjög
vinsælt var að vera spæjarar. Krakkar 6-9 ára í
frístund höfðu val um að fara í íþróttasal að
hlaupa, kubba, spila og margt fleira en margir
ákváðu að vera með mér og skrifa. Þá hugsaði
ég; vá þetta er eitthvað. Geturðu platað krakka
til að hafa gaman af að læra?“
Hákon hugsaði með sér að hann gæti ekki
verið fyrsta manneskjan til að átta sig á þessu.
„Fræðin voru þarna en það sem mér þótti
áhugaverðast var kennsluaðferð sem heitir sér-
fræðingskápan, Mantle of the Expert,“ segir
Hákon sem vildi auðvitað nota reyndar og rann-
sóknarstuddar aðferðir.
Frumkvöðull í fræðunum og höfundur að-
ferðarinnar er Bretinn Dorothy Heathcote, og
hellti Hákon sér í þessi fræði og ákvað að gera
meistararannsóknina sína um aðferðina. „Á síð-
asta árinu þurfti ég fara í langt starfsnám, 12
vikur, og þá ákvað ég að framkvæma einhvers
konar starfsþróunarverkefni,“ segir hann en
leiðbeinandi hans, Ása Helga Ragnarsdóttir,
hjálpaði honum að undirbúa hvernig hann gæti
mögulega notað þessa kennsluaðferð í starfs-
náminu og skrifað um hana starfendarannsókn.
Rannsóknaraðferðin er m.a. notuð til að auka
þekkingu á kennsluaðferðum og skoða eigið
starf og kennslu. Aðrir kennarar gætu síðan
skoðað hvað hann gerði og hvernig það virkaði
en sérfræðingskápan er aðferð sem hefur lítið
sem ekkert verið notuð hér á landi. Þess má
geta að meistaraverkefni Hákonar, „Dagurinn
líður ótrúlega hratt og ég er alltaf komin strax
heim“: starfendarannsókn á notkun kennslu-
aðferðarinnar „sérfræðingskápan“; þar sem
nám nemenda fer fram í hlutverki“, var á meðal
þeirra sem skóla- og frístundaráð verðlaunaði í
haust.
Nemendur í hlutverki sérfræðinga
En út á hvað gengur aðferðin?
„Aðferðin sérfræðingskápan gengur ekki síst
út á það að nám nemenda fer fram að miklu
leyti í hlutverki innan í einhvers konar ímynd-
unarheimi. Nemendur og kennarar samþykkja
að vinna hluta af skólastarfinu í hlutverki sem
einhverjir aðrir en þeir eru sjálfir; í hlutverki
sérfræðinga í einhverju tilteknu viðfangsefni.
Nemendur og kennarar stofna fyrirtæki. Þetta
er einhvers konar hópur fólks sem vinnur sam-
an að sameiginlegu markmiði. Síðan berast fyr-
irtækinu alls konar verkefni frá utanaðkomandi
aðilum sem eru alla jafna kennarar í hlutverki,
verkefnin geta borist með bréfum eða tölvupósti
en þau berast alltaf frá einhverjum persónum
sem eru ekki nemendur eða kennarar. Þannig
að við kennarar erum ekki beint að leggja verk-
efni fyrir nemendur heldur eru þetta utanað-
komandi persónur sem þurfa hjálp fyrirtækis-
ins til að leysa verkefni og fyrirtækið leysir þau
í þágu þeirra,“ segir hann en þetta er gert til að
reyna að ýta undir tilgang með náminu sem
fram fer.
„Áður en fyrirtækinu berast verkefni þá er
hlutverk nemenda sem sérfræðinga rammað
inn og við skilgreinum vel starf sérfræðinganna
innan fyrirtækisins. Áður en fyrstu verkefnin
berast reynum við að dýpka aðeins ímyndunar-
heiminn sem við erum að vinna inni í. Það er
hægt að gera á ýmsan hátt. Við umbreytum oft-
ast skólastofunni svolítið, í einhvers konar skrif-
stofu, eða lögreglustöð eða hvað það er sem við
erum að vinna í,“ segir hann en líka er búin til
saga í kringum þetta. „Við erum ekki að gera
fyrsta verkefnið okkar heldur erum við sérfræð-
ingar með sögu og með góða vitneskju,“ segir
hann.
„Verkefnin sem nemendurnir leysa eru
skipulögð af okkur kennurum þótt þau komi frá
utanaðkomandi aðilum með hliðsjón annars
vegar af því hvað þessir sérfræðingar væru að
leysa og hins vegar hvað það er sem við kenn-
ararnir ætlum að kenna samkvæmt aðal-
námskrá og skólanámskrá. Öll verkefni sem við
leggjum fyrir nemendur aðlögum við að þessum
tveimur þáttum,“ segir Hákon.
Hegðun nemenda breytist
„Þegar við vinnum svona verður valdatilfærsla
milli okkar og nemenda; nemendurnir eru sér-
fræðingar í einhverju tilteknu viðfangsefni.
Kennararnir eru oftast í hlutverki líka og við er-
um oft með einhvers konar aðeins öðruvísi hlut-
verk en þeir til að þeir haldi sérfræðiþekking-
unni. Nemendur eru alltaf í hlutverki fullorð-
inna, því sérfræðingar eru fullorðnir.“
Ýmislegt breytist þegar nemendur og kenn-
arar fara í hlutverk. „Við merkjum t.d. að hegð-
un nemenda breytist oftast; þau hegða sér
meira eins og fullorðnir einstaklingar. Hegð-
unarvandamál eru svo gott sem engin þegar við
erum í hlutverki, sérstaklega núna eftir að við
höfum gert nokkra svona leiki. Þau vita meira
hvernig þau eiga að hegða sér þegar þau eru
komin inn í ímyndunarheiminn. Það hvernig
þau tala við okkur breytist þegar þau eru í hlut-
verki; þau eru almennt kurteisari, nota oft mörg
hver fullorðinslegra tal,“ segir Hákon en þetta
kemur til vegna þessarar valdatilfærslu. „Við
erum búin að gefa þeim fullt af þeim völdum
sem kennarinn hefur vanalega.“
Aðferðin er byggð á kennsluaðferðum leik-
listar og leiklist er því töluvert notuð í ferlinu.
„Af því þetta gerist allt í ímyndunarheimi hitt-
um við stundum einhverjar persónur sem eru
þá við kennarar í hlutverki. Við höfum oft verið
fyrirtæki sem á sér einhvers konar óvin því
sameiginlegir óvinir efla eininguna í hópnum.
Ef við erum með svoleiðis persónur höfum við í
öllum tilfellum notað leiklist til að skoða þær
persónur frá fleiri sjónarhornum; að það sé ekki
bara til vont fólk sem er vont út af engu. Við höf-
um alltaf reynt að skoða fortíð þess og til þess
notum við mikla leiklist og síðan er líka leiklist í
öllu því við erum í hlutverki.
Brotist inn á skrifstofuna
Við skipuleggjum alltaf námið með áherslu á
námið fyrst en með reglulegu millibili kemur
spenna inn í leikinn til að viðhalda áhuga nem-
enda. Stundum gerist hræðilegur atburður, það
hefur til dæmis verið brotist inn á skrifstofuna í
fyrirtækinu okkar. Þetta heldur nemendum á tán-
um um að hvenær sem er gæti eitthvað gerst.“
Síðasti þátturinn í þessari aðferð er ígrundun.
„Hún felst í því að í lok hverrar kennslustundar
förum við úr hlutverki og pælum með börnun-
um í því hvað það er sem við vorum að læra til
að festa það í minni og gera þeim grein fyrir því
að það sem við vorum að gera var ekki bara leik-
ur, heldur líka nám.“
Hákon segir alltaf „við“ því hann er með sam-
kennara í þessu en Helga Guðjónsdóttir og
Margrét Sæberg eru umsjónarkennarar í 4.
bekk Árbæjarskóla og Hákon kom þar inn sem
þriðji kennarinn. Ættarnafnið er ekki tilviljun
en Margrét er móðir Hákons.
„Ég er alltaf með samkennara í þessu og mér
finnst það mjög mikilvægt. Ég myndi alltaf vilja
vinna sérfræðingskápuna í hópi kennara, tveir
eru lágmark. Svo mikið af þessu verður til í
samtali kennara. Ég bað sérstaklega um að fá
að koma í Árbæjarskóla því ég þurfti að fá
kennara sem væru tilbúnir til að taka þátt í
þessu verkefni, því þetta er öðruvísi en margir
eru að gera, öðruvísi en það sem oft er kallað
hefðbundnara skólastarf. Þetta er svolítið mikið
uppbrot frá því og ég vildi vera viss um að ég
fengi frjálsar hendur.“
Fyrsta verkefnið sem Hákon gerði var
spæjaraverkefni sem sagt er frá hér til hliðar.
„Hafhjálp var síðan annað verkefni sem við gerð-
um í fyrra,“ segir hann en þá störfuðu börnin í
þágu hafsins og voru aðallega í hlutverki sjávar-
líffræðinga. „Verkefnin voru af ýmsum toga en á
kennsluáætluninni okkar var ætlunin að kenna
þeim um hafið og lífríki þess,“ segir hann en í
leiðinni er verið að æfa svo margt annað.
Námsgreinar samþættar
„Þessi kennsluaðferð var búin til ekki síst til að
samþætta námsgreinar. Það er ástæðan fyrir
Það er leikur
að læra
Geturðu platað krakka til að hafa gaman af að læra? Það
var nokkuð sem Hákon Sæberg velti fyrir sér í kennara-
náminu þar sem hann heillaðist af kennsluaðferðum
leiklistar og aðferð sem heitir sérfræðingskápan.
Inga Rún Sigurðardóttir ingarun@mbl.is