Morgunblaðið - 24.12.2018, Side 39

MENNING 39
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 24. DESEMBER 2018
svari fyrir sem Chaplin áttaði sig á
að myndu leiða til ragnaraka. Því
miður hlustaði enginn á viðvörun
Chaplin, ekkert frekar en hlustað
var á Kassöndru. Því Chaplin hafði á
réttu að standa,“ segir Cederholm
og bendir á að sem höfundur leik-
gerðarinnar þurfi hann í dag ekki að
vara við Hitler, eða Hynkel, eins og
hann nefnist bæði í myndinni og
leikgerðinni, heldur miklu frekar að
hjálpa áhorfendum að skilja hvers
vegna fjölmargir voru tilbúnir að
fylgja Hitler að málum.
„Sem lið í þessu læt ég Hynkel
tala með orðum Hitler sjálfs. Hynkel
heldur stórar ræður í myndinni. Í
tveimur fyrstu ræðunum talar
Chaplin bullmál með þýskum hreim.
Í þriðju og síðustu ræðunni, þegar
Chaplin í hlutverki rakara af gyð-
ingaættum hefur verið tekinn í mis-
gripum fyrir Hynkel, stígur Chaplin
út úr báðum hlutverkum og talar
beint til áhorfenda. Á sínum tíma
voru gagnrýnendur mjög ósáttir við
þessa túlkunarleið hans. Í raun er
merkilegt að enginn gagnrýnandi
hafi áttað sig á því að Chaplin stæði í
raun og öskraði viðvörunarorðum að
áhorfendum. Chaplin reynir með öll-
um meðölum að vara við heimsstyrj-
öld,“ segir Cederholm og bendir á að
hann hafi í fyrri ræðunum tveimur
sótt í raunverulega orðræðu Hitler.
Ber vott um virðingarleysi
„Það þarf ekkert að koma á óvart
að ekki allt sem Hitler sagði var
heimskulegt. Hann talaði fyrir því að
allir ættu rétt á bæði menntun og fríi
frá vinnu. Hvort tveggja eru atriði
sem erfitt er að vera ósammála hon-
um um. Önnur og ógeðfeldari orð
Hitler eru enn notuð orðrétt af þjóð-
ernissinnum í dag sem skipta heim-
inum upp í við og hinir og telja
ógerning að samþætta félagshyggju
og alþjóðahyggju,“ segir Cederholm
og tekur fram að hann hafi í leikgerð
sinni einnig breytt samskiptum og
valdajafnvægi persóna.
„Í myndinni eru gyðingarnir og
herra Jaeckel, sem er forráðamaður
Hönnu, eintóna persónur í góð-
mennsku sinni. Á hinn boginn er
Garbitsch, sem sækir fyrirmynd
sína til Goebbels, illmennið sem
stýrir framvindunni. Allar aðrar
persónur myndarinnar hegða sér
eins og saklaus börn, þeirra á meðal
er Hynkel og rakarinn. Þessu
breytti ég með því að gera Jaeckel
einnig að rasista þar sem rasismi
hans birtist í afstöðu hans gagnvart
öðrum gyðingum bæði til að gera
hann mennskari og til að sýna að
rasisminn litar öll samfélög og kerfi.
Á sama tíma hef ég breytt valda-
strúktur verksins þannig að Hynkel
er ekki eins og stór barn eða vilja-
laus strengjabrúða sem lætur nota
sig heldur gerandi í verkinu meðan
Garbitsch verður eins og hundur
sem er upptekinn af því að fá hrós og
athygli frá Hynkel.“
Hvernig er að fá tækifæri til að
setja Einræðisherrann upp aftur?
„Það vill svo skemmtilega til að ég
mun setja sýninguna aftur upp í
Danmörku á næsta ári, þá í Óðins-
véum með hluta leikhópsins sem lék
upprunalegu uppfærsluna í Kaup-
mannahöfn. Ari keypti uppfærsluna
mína frá Kaupmannahöfn og því er
ég ekki að finna nýja leið að efninu
heldur að setja upp sömu sýninguna.
En í ljósi þess að ég er að vinna með
nýjum leikhóp skiptir auðvitað miklu
fyrir mig að komast að því hvað þau
geta og það tekur tíma. Ég hef því
verið opinn fyrir öllum góðum til-
lögum leikhópsins auk þess sem
verkið hvílir algjörlega á góðu og
kraftmiklu samspili leikaranna,“
segir Cederholm og hrósar íslenska
leikhópnum í hástert. „Ég er mjög
ánægður með leikhópinn, enda eru
þau ótrúlega fær – ekki bara í að
leika heldur líka syngja, dansa og
vinna með „slapstick“,“ segir Ceder-
holm og vísar þar til gáskafulls lík-
amlegs gamanleiks sem Kasper
Ravnhøj hefur umsjón með. Af öðr-
um listrænum stjórnendum Ceder-
holm frá Danmörku má nefna Önju
Gaardbo sem hannar sviðshreyf-
ingar og Line Bech búninga.
Uppfærslan í Kaupmannahöfn
hlaut afar góðar viðtökur. Hversu
miklu máli skiptir gagnrýni þig?
„Ætli það megi ekki segja að sam-
band mitt við gagnrýnendur sé svip-
að og samband ljósastaurs við
hunda. Þegar ég var yngri hafði
gagnrýnin mun meiri áhrif á mig en í
dag. Þá gat ég orðið svo reiður ef
mér fannst gagnrýnandi hafa rangt
fyrir sér að mig langaði að lúskra á
viðkomandi. Nú er svo komið að ég
nenni varla lengur að lesa leikdóma.
Mér finnst ekki áhugavert að lesa
órökstudda skoðun annarra þar sem
skortir alla greiningu, þó að það eigi
auðvitað ekki við um alla gagnrýn-
endur. Að mínu mati er það fyrst og
fremst hlutverk gagnrýnenda að
meta hver ætlun listafólksins sé sem
setur upp sýninguna og greina síðan
hversu vel til tókst. Fæstir gera það
og skrifa aðeins um eigin smekk.
Mér gremst alltaf þegar ég sé gagn-
rýnanda á hálfum öðrum tíma rakka
niður uppfærslu sem listafólk hefur
eytt heilu ári í að skapa. Mér finnst
það bera vott um virðingarleysi.“
Ekki lengur yfirmaður vinanna
Á löngum ferli hefur þú unnið sem
leikari, leikstjóri, leikhússtjóri og
höfundur. Hvert þessara hlutverka á
best við þig?
„Ég byrjaði feril minn sem leikari,
en hætti tiltölulega fljótlega að leika.
Mér fannst meira spennandi að
skrifa, leikstýra og stjórna. Leik-
stjórnin er fyrir mér eins náttúruleg
og að draga andann. Mér finnst
mjög krefjandi og erfitt að skrifa
leikrit, en það er samt það sem
heillar mig mest af því að þá er mað-
ur, líkt og guð, að skapa heilan heim
úr engu. Hvað snýr að leikhússtjórn-
inni þá er auðvitað voða ágætt að fá
að stjórna öllu. Ég sækist ekki í
valdastöðu til þess að ráða yfir öðr-
um heldur vegna þess að mig langar
að koma mínum góðu hugmyndum í
framkvæmd. Mér fellur vel að
stjórna vegna þess að ég á auðvelt
með að drífa fólk með mér og ná því
besta út úr því. Af mér fer það orð að
ég ætlist til mikils, en á móti kemur
að árangurinn lætur ekki á sér
standa,“ segir Cederholm og tekur
fram að hann sé búinn með sinn
skerf sem leikhússtjóri. „Ég var
leikhússtjóri frá því ég var 15 ára
þar til ég varð fertugur. Þá var ég
búinn að fá nóg af því að vera alltaf
yfirmaður vina minna. Ég nýt þess
að vera ekki lengur leikhússtjóri og
verð að viðurkenna að ég sakna ekki
allra fundanna sem starfið krafðist.
Nú hef ég meiri tíma til að vera
skapandi.“
»Með mynd sinni varaði Chaplin samferðarfólksitt við Hitler og þeim öflum sem hann var
í forsvari fyrir sem Chaplin áttaði sig á að myndu
leiða til ragnaraka. Því miður hlustaði enginn.
„Það er ekkert hægt að fara í fótspor þessa manns, þó
vissulega sé hægt að læra ýmislegt af honum,“ segir
Sigurður Sigurjónsson um Charlie Chaplin, en Sigurður
leikur hlutverkin tvö sem Chaplin fór með í kvikmyndinni
Einræðisherrann í leikgerð og leikstjórn Nikolajs Ceder-
holm sem Þjóðleikhúsið frumsýnir annan í jólum. „Á
endanum verður maður alltaf að gera þetta á sinn hátt.
Það er eini lykillinn sem ég finn að þessu.“
Spurður hvort Einræðisherrann sé í miklu uppáhaldi
hjá honum sem kvikmynd svarar Sigurður því játandi.
„Þegar ég sá hana fyrst sem unglingur áttaði ég mig
samt ekki fyllilega á því hversu mikið tímamótaverk
þessi mynd er. Það var ekki fyrr en ég komst til vits og
ára sem ég áttaði mig á þeim þunga undirtón sem mynd-
ir hefur,“ segir Sigurður og tekur fram að myndin sé
verk sem „eldist því miður alltof vel miðað við boðskap-
inn, því hann á svo sannarlega erindi í dag. Eftir því sem
maður skoðar þessa sögu betur í dag er í raun magnað
hversu framsýnn Chaplin var og djarfur.“
Inntur eftir því hvernig það leggist í hann að fá tæki-
færi til að starfa með listafólki frá útlöndum segir Sig-
urður það alltaf mjög gaman. „Þegar öllu er á botninn
hvolft þá eru vinnubrögðin í leikhúsinu svipuð milli
landa, en vissulega er alltaf gaman að fá ferska vinda –
sérstaklega frá vinum okkar í Danmörku.“
Í samtali við leikstjórann sem lesa má hér til hliðar
segir hann uppfærsluna reyna talsvert á leikhópinn og
að verið sé að búa til „gamaldags leikhús“ í góðum
skilningi þess orðs. „Ég kalla þetta leikhús fyrir opnum
tjöldum. Ég held að áhorfendur muni hafa mjög gaman
af því að sjá hvernig allt er búið til. Við erum með ansi
flókið verkefni, sem gaman er að leysa. Það er hins veg-
ar óhætt að segja að við séum alveg að vinna fyrir kaup-
inu okkar meðan á sýningu stendur,“ segir Sigurður,
sem er á sviðinu nær alla sýninguna og skiptir látlaust
milli rakarans af gyðingaættum og Hynkel sem eru tví-
farar. „Ég skipti 20 sinnum um gervi í sýningunni og þarf
því að spretta úr spori, því ég hef 10-20 sekúndur utan
sviðs til að skipta um búning. En það er bara gaman,“
segir Sigurður og tekur fram að sýningin virki ekki nema
allur leikhópurinn og tæknifólkið vinni saman sem heild.
„Þó ég sé mikið á sviðinu, þá er það fyrst og síðast leik-
hópurinn sem býr til þessa sýningu,“ segir Sigurður og
tekur fram að hjartað í sýningunni sé stórt. „Þetta er
hlátur og alvara í bland – svona eins og gott leikhús á að
vera.“ Að sögn Sigurðar hefur hann, eins og flestir leik-
arar, stúderað leiktækni Chaplin. „Lykillinn að snilld
hans felst, fyrir utan afburða tækni og tímasetningar, í
því að hann lék þetta allt með hjartanu.“ silja@mbl.is
„Leikhús fyrir opnum tjöldum“
ÞARF AÐ SKIPTA UM BÚNING 20 SINNUM Á KVÖLDI OG HEFUR ÞÁ TIL ÞESS 10-20 SEKÚNDUR
Reiður Sigurður Sigurjónsson í hlutverki einræðisherrans.
Ljósmynd/Hörður Sveinsson
Elly (Stóra sviðið)
Sun 30/12 kl. 15:00 aukas. Lau 5/1 kl. 20:00 187. s Fös 18/1 kl. 20:00 190. s
Sun 30/12 kl. 20:00 aukas. Lau 12/1 kl. 20:00 188. s Lau 19/1 kl. 20:00 191. s
Fös 4/1 kl. 20:00 186. s Sun 13/1 kl. 20:00 189. s Sun 20/1 kl. 20:00 192. s
Stjarna er fædd.
Ríkharður III (Stóra sviðið)
Lau 29/12 kl. 20:00 Frums. Sun 6/1 kl. 20:00 3. s Fös 11/1 kl. 20:00 5. s
Fim 3/1 kl. 20:00 2. s Fim 10/1 kl. 20:00 4. s Mið 16/1 kl. 20:00 6. s
Ég, tveggja stafa heimsveldi
Allt sem er frábært (Litla sviðið)
Sun 30/12 kl. 20:00 25. s Fös 4/1 kl. 20:00 26. s Fös 18/1 kl. 20:00 27. s
Gleðileikur um depurð.
Kvenfólk (Nýja sviðið)
Fös 28/12 kl. 20:00 12. s Sun 6/1 kl. 20:00 15. s Fös 25/1 kl. 20:00 24. s
Lau 29/12 kl. 20:00 13. s Fös 11/1 kl. 20:00 16. s Lau 26/1 kl. 20:00 25. s
Sun 30/12 kl. 20:00 14. s Lau 12/1 kl. 20:00 17. s Fös 1/2 kl. 20:00 26. s
Fös 4/1 kl. 20:00 aukas. Fös 18/1 kl. 20:00 aukas. Lau 2/2 kl. 20:00 27. s
Lau 5/1 kl. 20:00 aukas. Lau 19/1 kl. 20:00 20. s
Drepfyndin sagnfræði með söngvum.
Núna 2019 (Litla sviðið)
Fös 11/1 kl. 20:00 Frums. Lau 12/1 kl. 20:00 2. s Sun 13/1 kl. 20:00 3. s
Núna er ekki á morgun, það er NÚNA
Kvöldvaka með Jóni Gnarr (Litla sviðið)
Lau 5/1 kl. 20:00 1. s Fim 17/1 kl. 20:00 3. s
Sun 6/1 kl. 20:00 2. s Lau 19/1 kl. 20:00 4. s
Sannar en lygilegar sögur!
Ég dey (Nýja sviðið)
Fim 10/1 kl. 20:00 Frums. Mið 16/1 kl. 20:00 3. s Fim 24/1 kl. 20:00 5. s
Sun 13/1 kl. 20:00 2. s Fim 17/1 kl. 20:00 4. s Sun 27/1 kl. 20:00 6. s
Trúir þú á líf fyrir dauðann?
Fólk, staðir og hlutir (Litla sviðið)
Mið 13/2 kl. 20:00 33. s Mið 20/2 kl. 20:00 37. s Mið 27/2 kl. 20:00 41. s
Fim 14/2 kl. 20:00 34. s Fös 22/2 kl. 20:00 38. s Fim 28/2 kl. 20:00 42. s
Fös 15/2 kl. 20:00 35. s Lau 23/2 kl. 20:00 39. s Fös 1/3 kl. 20:00 43. s
Lau 16/2 kl. 20:00 36. s Sun 24/2 kl. 20:00 40. s Lau 2/3 kl. 20:00 44. s
Lífið er ekki nógu ávanabindandi
BORGARLEIKHÚSIÐ
Kynntu þér nýjan tapas-matseðil Leikhúsbarsins
á borgarleikhus.is
Miðasala | 568 8000 | borgarleikhus.is
Ronja Ræningjadóttir (Stóra sviðið)
Lau 29/12 kl. 13:00 Auka Lau 26/1 kl. 13:00 Auka Sun 3/3 kl. 13:00 44.sýn
Lau 29/12 kl. 16:00 Auka Lau 26/1 kl. 16:00 Auka Sun 3/3 kl. 16:00 45.sýn
Sun 30/12 kl. 13:00 26. s Sun 27/1 kl. 13:00 34.sýn Sun 10/3 kl. 13:00 46.sýn
Sun 30/12 kl. 16:00 27. s Sun 27/1 kl. 16:00 35.sýn Sun 10/3 kl. 16:00 47.sýn
Sun 6/1 kl. 13:00 28.sýn Sun 3/2 kl. 13:00 36.sýn Sun 17/3 kl. 13:00 Aukas.
Sun 6/1 kl. 16:00 29.sýn Sun 3/2 kl. 16:00 37.sýn Sun 17/3 kl. 16:00 48.sýn
Sun 13/1 kl. 13:00 30.sýn Sun 10/2 kl. 13:00 38.sýn Sun 24/3 kl. 13:00 Auka
Sun 13/1 kl. 16:00 31.sýn Sun 10/2 kl. 16:00 39.sýn Sun 24/3 kl. 16:00 Auka
Lau 19/1 kl. 13:00 Aukas. Sun 17/2 kl. 13:00 40.sýn Sun 31/3 kl. 13:00 Auka
Lau 19/1 kl. 16:00 Aukas. Sun 17/2 kl. 16:00 41.sýn Sun 31/3 kl. 16:00 49.sýn
Sun 20/1 kl. 13:00 32.sýn Sun 24/2 kl. 13:00 42.sýn
Sun 20/1 kl. 16:00 33.sýn Sun 24/2 kl. 16:00 43.sýn
Stórskemmtilegur og æsispennandi söngleikur fyrir alla fjölskylduna!
Einræðisherrann (Stóra Sviðið)
Mið 26/12 kl. 19:30 Frums Fös 11/1 kl. 19:30 5.sýn Fim 24/1 kl. 19:30 9.sýn
Fim 27/12 kl. 19:30 2.sýn Lau 12/1 kl. 19:30 6.sýn Fös 25/1 kl. 19:30 10.sýn
Fös 28/12 kl. 19:30 3.sýn Fim 17/1 kl. 19:30 7.sýn Lau 2/2 kl. 19:30 11.sýn
Lau 5/1 kl. 19:30 4.sýn Fös 18/1 kl. 19:30 8.sýn
Siggi Sigurjóns mætir Charlie Chaplin!
Fly Me To The Moon (Kassinn)
Lau 19/1 kl. 19:30 23.sýn
Nýtt verk eftir höfund hins geysivinsæla leikrits Með fulla vasa af grjóti
Þitt eigið leikrit (Kúlan)
Fös 25/1 kl. 18:00 Frums. Fim 14/2 kl. 18:00 6.sýn Lau 2/3 kl. 15:00 12.sýn
Fim 31/1 kl. 18:00 2.sýn Fös 15/2 kl. 18:00 7.sýn Fös 8/3 kl. 18:00 13.sýn
Lau 2/2 kl. 15:00 3.sýn Lau 16/2 kl. 15:00 8.sýn Lau 9/3 kl. 15:00 14.sýn
Fim 7/2 kl. 18:00 Aukas. Fim 21/2 kl. 18:00 9.sýn Lau 16/3 kl. 15:00 15.sýn
Fös 8/2 kl. 18:00 4.sýn Lau 23/2 kl. 15:00 10.sýn
Lau 9/2 kl. 15:00 5.sýn Fös 1/3 kl. 18:00 11.sýn
Það er þitt að ákveða hvað gerist næst!
Insomnia (Kassinn)
Lau 12/1 kl. 19:30 7.sýn Fim 17/1 kl. 19:30 8.sýn Fös 18/1 kl. 19:30 9.sýn
Brandarinn sem aldrei deyr
Improv Ísland (Þjóðleikhúskjallari)
Sun 6/1 kl. 20:00 Mið 23/1 kl. 20:00 Mið 6/2 kl. 20:00
Mið 16/1 kl. 20:00 Mið 30/1 kl. 20:00 Mið 13/3 kl. 20:00
Spunasýningarnar vinsælu snúa aftur - engin sýning eins!
leikhusid.is | midasala@leikhusid.is | 551 1200
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS
ÞARFTU
AÐ LÁTA
GERA VIÐ?