Náttúrufræðingurinn - 2018, Qupperneq 29

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
109
var safnað álíka marga virka daga og
helgidaga á öllum þremur tímabilunum
á hverjum þeirra þriggja staða sem
athyglinni var beint að, þ.e. á Nesja-
völlum, í Reykjadal og Dyradal. Alls
fengust 1.135 svör, 393 í Reykjadal, 375 á
Nesjavöllum og 367 í Dyradal. Ýtarlega
er rýnt í niðurstöður þessarar könnunar
í skýrslu Edwards H. Huijbens, Evu
Halapi og Heiðu Aðalsteinsdóttur.59
ÁHRIF VIRKJANA Á FERÐA-
MENNSKU OG ÚTIVIST
Hvalá í Ófeigsfirði
Fyrirhugað framkvæmdasvæði vegna
virkjunar Hvalár er að langmestu leyti
óraskað náttúrusvæði (1. mynd). Af
þeim sökum taldi Skipulagsstofnun
mikilvægt að athugun meðal ferða-
manna sem nú sækja svæðið heim
og þeirra aðila sem starfa þar í ferða-
þjónustu yrði hluti mats á umhverfis-
áhrifum virkjunarinnar. Flestir þeir
sem nú fara um svæðið eru Íslendingar,
þótt erlendum gestum fjölgi í takt við
fjölgun þeirra hingað til lands.50 Svæðið
verður því að teljast á stigi uppgötvunar
þegar miðað er við lífsferilslíkan Butlers
(2. mynd).
Greining Hjalta Jóhannessonar50
byggist á rófi útivistarmöguleika. Hann
segir:
Með tilkomu Hvalárvirkjunar breytir
sá hluti Árneshrepps sem nyrst liggur,
þ.e. Ófeigsfjörður, um eðli, a.m.k.
hvað landslagsþáttinn varðar þar sem
landslagið færist fjær því að teljast
náttúrulegt yfir í að vera meira mann-
gert með áherslu á nýtingu náttúru-
auðlinda. Það færi því nær því að telj-
ast til dreifbýlis ... sem aftur þýðir fleiri
gestir, sem dregur úr víðernisupplifun
af svæðinu.
Hjalti segir samhljóm milli ferða-
manna og aðila í ferðaþjónustu um
aðdráttarafl svæðisins. Þá megi sjá
að áhersla ferðamanna er heldur
meiri á aðdráttaraflið sem fámennið
og rólegheitin hafa, tengingin við
horfinn tíma, yfirbragð eyðibyggðar
og friðlandið á Hornströndum.
Hann bendir á að aðilar
í ferðaþjónustu
... staldr[i] gjarnan við aðgengi að
norðanverðum Ströndum í tengslum
við umfjöllun um aðdráttarafl svæðis-
ins. Aðgengið verður að teljast miður
gott, sérstaklega fyrir íbúana sem
þurfa allt árið að reiða sig á Stranda-
veg nr. 643 sem er að mestu leyti
gamall malarvegur.
Hann bætir við: „Samgöngur og
aðgengi að svæðinu runnu eins og
rauður þráður gegnum flest samtöl
við viðmælendur, einkum ferðaþjón-
ustuaðila sem búa á staðnum“. Tak-
markað aðgengi hamlar þannig vexti
greinarinnar að mati viðmælenda en
um leið skerpir það sérstöðu svæð-
isins, sérstöðu sem ferðamenn telja
mikilvæga þegar þeir tjá upplifun
sína. Snorri Baldursson,58 þá formaður
Landverndar, segir í aðsendri grein
í Kjarnanum:
Að mati þess sem hér heldur um
penna mun ... sérstaða landsvæðis-
ins ... hverfa að meira eða minna leyti
þegar Hvalárvirkjun er risin með til-
heyrandi veitum, uppistöðulónum og
upphækkuðum vegum.
Í matsskýrslu Verkíss um Hval-
árvirkjun í Ófeigsfirði1 er efnið frá
Hjalta Jóhannessyni sett í víðara sam-
hengi umhverfisáhrifa virkjunarinnar.
Þegar kemur að ferðamennsku og úti-
vist draga skýrsluhöfundar svo saman:
„... í hugum flestra ferðamanna um
svæðið er aðdráttarafl þess einmitt að
svæði[ð] hefur yfirbragð eyðibyggðar“.
Jafnframt segir að „ferðamenn frá þétt-
býlli stöðum“ vilji gjarna „njóta svæð-
isins eins og það er, náttúran tiltölu-
lega ósnortin af athöfnum mannsins,
fámenni og rólegt yfirbragð“.
Þegar kemur að mati á áhrifum Hval-
árvirkjunar á ferðamennsku og útivist
er ljóst að heimafólk telur jákvætt að
svæðið verði aðgengilegra og auð-
veldara yfirferðar. Að sama skapi er
bætt aðgengi talið neikvætt fyrir núver-
andi ferðamennsku, sem snýst um að
komast á svæði „sem nær inn á skil-
greint svæði óbyggðra víðerna og sem
hefur að geyma mikla sögu og náttúru
sem ferðamenn sækjast eftir“.1
Hengilssvæðið
Þeir sem stunda útivist á Hengils-
svæðinu eru einkum Sunnlendingar og
íbúar höfuðborgarsvæðisins, sem og
erlendir ferðamenn. Svæðið er mjög
aðgengilegt og þar er nokkuð af þjón-
ustuinnviðum, sem og sýnilegum virkj-
unarmannvirkjum (5. mynd), og má
það teljast, líkt og Ísland almennt, á
stigi „vaxtar“ þó að engir fastir fjölda-
mælikvarðar liggi því til grundvallar
(2. mynd).59
Þegar svör við spurningum um upp-
lifun gesta á Hengilssvæðinu eru greind
má sjá að gestirnir voru ánægðir með
dvölina og náttúru svæðisins og þeir
töldu svæðið jafnan mjög náttúrulegt,
kyrrt, aðgengilegt, fallegt og áhrifa-
mikið. Svarendur gáfu aðgengi einkunn-
ina 4,5 af 5 mögulegum og töldu svæðið
þannig mjög aðgengilegt. Marktækur
munur er á skoðun gestanna á aðgengi
að svæðinu eftir aldri, því hvort fólk
hefur ferðast áður um svæðið og hvaða
starfi það gegnir. Þannig töldu 36–45
ára svarendur svæðið aðgengilegra en
aðrir aldurshópar og það sama gildir um
þá sem hafa komið áður á svæðið. Þeim
sem gegndu „öðrum störfum“ en skil-
greind voru í könnuninni fannst svæðið
síður aðgengilegt en öðrum hópum.
Ekki er marktækur munur á viðhorfum
svarenda eftir því hvort þeir stunduðu
útivistina í Dyradal, Reykjadal eða
á Nesjavöllum.59
Könnunin leiddi einnig í ljós að þótt
þorri svarenda hefði tekið eftir mann-
virkjum á leið sinni um svæðið drógu
þau ekki úr jákvæðri upplifun þeirra af
svæðinu. Þorri svarenda taldi einnig að
ekki vantaði neina innviði fyrir ferða-
menn á Hengilssvæðinu. Undantekn-
ingar hér voru íslenskir svarendur, þeir
sem höfðu komið á svæðið áður, þeir
sem dvöldust stutta stund á svæðinu og
þeir sem voru í Dyradal og Reykjadal.
Meirihluti þeirra svarenda taldi að inn-
viði vantaði og þá helst salerni og betri
upplýsingagjöf, sem og að bæta þyrfti
stíga eða vegi. Ákveðnir hópar úti-
vistariðkenda á Hengilssvæðinu töldu
jafnframt að ganga ætti lengra í þágu
útivistar og ferðaþjónustu en nú er gert,
ef byggja ætti frekari mannvirki á svæð-
inu á annað borð. Þannig má segja að
nú þegar sé komin hefð á byggingar og
innviði á svæðinu og þol gesta hafi því
vaxið gagnvart þeim.59