Náttúrufræðingurinn - 2018, Page 92

Náttúrufræðingurinn
172
einnig endurrituð stafrétt með efnisá-
gripi á ensku og ýmsum skýringum. Í
þessum bréfum lætur König óspart í
ljós þakklæti sitt og þá miklu virðingu
sem hann bar fyrir lærimeistara sínum.
Hann biðst afsökunar á því að geta ekki
ritað á latínu eða sænsku, og býðst hvað
eftir annað til að senda Linné plöntur
og dýr sem hann hafi safnað, og að safna
því sem Linné færi fram á. Hér verður
birt ágrip af efni átta fyrstu bréfanna,
sem öll voru rituð í Kaupmannahöfn,
og eins frá Tranquebar. Í Kaupmanna-
höfn var póstfang hans á þessum tíma
„Friedrichs Hospitals Apotecke“, þ.e.
Lyfjabúð Friðriksspítala.
Khöfn 26. október 1763:
König segir að plöntusafn sitt, sem
hafi verið harla ófullkomið þegar hann
var í Uppsölum (1757), sé nú komið í 300
tegundir [3.000, segir í enska ágripinu].
Hann kvartar yfir rógi frá Uppsölum
sem hafi spillt sambandi sínu við Oeder
prófessor í grasafræði við Háskólann í
Höfn, stofnanda og ritstjóra hins mikla
myndaverks Flora Danica og biður
Linné að bæta úr því bréflega. Aðal-
fréttin er þó sú að Friðrik V. konungur
hefur fyrirskipað að hann skuli sendur
til Vestur-Indía (Dönsku Jómfrúreyja),
til að skoða flóru eyjanna og safna
fágætum tegundum. Hann bíður frekari
leiðbeininga frá Oeder og Gottlob von
Moltke, æðsta ráðgjafa konungs.
– Ekki virðist hafa orðið af þessari
ferð, en í þess stað var König sendur
til Íslands vorið 1764 og dvaldist þar til
hausts 1765.
Khöfn 7. júní 1766:
Hér vantar hina upprunalegu
(þýsku) gerð bréfsins, en enska endur-
sögnin tekur líklega til þess alls. Þetta
er nokkuð langur bréftexti (2½ A4-síða
í útprentun) og fjallar aðallega um
fjörudýr og sæþörunga sem hann hefur
safnað á Íslandi. – König segist hafa
útbúið pakka með ýmsum íslenskum
náttúrugripum til að senda Linné,
og komið honum í hendur Jóhanni
Zoëga, sem einnig var nemandi Linnés
1762–1764, og vonar að hann komi
sendingunni til skila. Þá ræðir hann
um nokkrar fræplöntutegundir sem
hann hefur safnað á Íslandi og sent
Linné, þar á meðal um tegund af nýrri
ættkvísl, sem hann hefur gefið nafnið
Bergeria eftir Johan Chilian Just von
Berger (1723–1791) þýsk-dönskum
lækni, sem var formaður grasafræðifé-
lagsins í Höfn. Þarna er komin sú jurt,
sem Linné nefndi eftir König og Íslandi,
Königia islandica, og nú kallast nafla-
gras. Annars fjallar bréfið að mestu leyti
um fjörudýr og þörunga, sem hann tölu-
setur og hefur sent Linné, þar á meðal
um eitraðan fjöruþörung sem olli kinda-
dauða, og kallist óætisöl („Oaite Söl“) á
íslensku. Fann König til höfuðverkjar af
þeim þurrkuðum í lokuðu rými (einnig
getið í doktorsritgerðinni). Aðra tegund
kalli Íslendingar „Anim es Söl“ (þ.e.
óminnissöl) og veldur hún minnisleysi
ef menn éta hana, segir König í bréfinu.
Hann getur um nokkur fleiri innlend
nöfn á fjöruþörungum, og skrifar þau
eftir framburði.
Veturinn sem König dvaldist á Íslandi
skoðaði hann aðallega sjávarplöntur
(þörunga), holdýr og skeldýr, og seg-
ist oft hafa komist í hann krappann við
þær rannsóknir. Hann segist hefði þurft
fleiri vetur til að rannsaka kóralþörunga
(Corallinae) að gagni, og ekki hafa haft
nógu góða smásjá til að sjá hverskonar
angar (cilia) komu út úr greinum þeirra
fullvöxnum.
Málverk af Linné í Samabúningi. Málað af Martin Hoffmann,
hollenskum málara, 1737.