Náttúrufræðingurinn - 2018, Qupperneq 99

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
179
Margrét Guðmunda Guðnadóttir læknir frá Landakoti á
Vatnsleysuströnd fæddist 7. júlí 1929. Hún andaðist 2. janúar
2018, tæplega 89 ára að aldri. Foreldrar hennar voru Guðni
Einarsson útvegsbóndi og organisti í Landakoti, ættaður frá
Haga í Holtum, og Guðríður Andrésdóttir húsfreyja og póst-
afgreiðslumaður frá Hlöðversnesi á Vatnsleysuströnd. Mar-
grét ólst upp á Vatnsleysuströnd. Hún vandist því snemma
að reyna á sig, gekk alla barnaskóladaga klukkutíma hvern
morgun heiman úr Landakoti í Viktoríuskólann í Brunna-
staðahverfi og heim aftur. Á unglingsárunum reri hún til
fiskjar með föður sínum.
Hún lauk stúdentsprófi 1949 og prófi frá læknadeild
Háskólans vorið 1956. Eftir útskrift fór hún í verkefni hjá
Birni Sigurðssyni forstöðumanns á Keldum þar sem hún lærði
hvernig bóluefni gegn mænuveiki var búið til, en mænusóttar-
faraldur gekk hér á landi 1955 og bóluefni gegn mænusótt
kom fram sama ár. Í júlí 1957 fór hún í nám til Englands að
tilstuðlan Björns og var þar fram á haustið, þaðan fór hún til
Bandaríkjanna, þar sem hún stundaði nám í veirufræðum við
Yale-háskólann í New Haven, Connecticut árin 1958–1960.
Margrét hóf störf við Tilraunastöð Háskólans að Keldum
1954 og sinnti þar rannsóknum á meinum manna og húsdýra
í tvo áratugi. Margrét kenndi við Háskóla Íslands 1960–1999.
Hún varð prófessor við skólann fyrst kvenna og starfaði við
læknadeild HÍ 1969–1999. Eftir störfin á Keldum vann Margrét
á rannsóknarstofu Háskóla Íslands í veirufræðum 1974–1999.
Árin eftir sjötugt, 1999–2017, starfaði Margrét á eigin vegum
við rannsóknir á visnu á rannsóknarstofu Háskólans við
Ármúla, og setti upp stóra tilraun á Kýpur með sitt eigið bólu-
efni gegn mæði-visnu í sauðfé. Tilraunastöðin á Keldum var
fyrsta rannsóknarstofnun á Íslandi í veirusjúkdómum manna
og hvers konar dýrasjúkdómum. Fyrstu verkefni Keldna voru
að rannsaka og skilgreina illvíga smitsjúkdóma sem áður voru
óþekktir hér og fluttir inn með karakúlfé frá Þýskalandi 1933.
Þetta var votamæði, þurramæði og visna (mæði/visna) og
garnaveiki, svokallaðir karakúlsjúkdómar. Samstarf Björns
Sigurðssonar, Guðmundar Gíslasonar og Páls A. Pálssonar,
síðar yfirdýralæknis, og Halldórs Grímssonar efnafræðings
leiddi til skilgreiningar á nýjum flokki smitsjúkdóma með
mjög langan meðgöngutíma, og kölluðu þeir þá á ensku „slow
infections“. Þetta var merkileg kenning og frumleg, sem
þessir landar okkar settu fyrstir fram, og auðveldaði skilning
á nýju sviði læknisfræðinnar. Kenningin um hæggengu smit-
sjúkdómana var birt í frægum fyrirlestri Björns Sigurðssonar
í London 1954. Karakúlsjúkdómarnir voru í þessum flokki
og auk þess riðuveiki. Margrét bættist í hóp sérfræðinganna
á Keldum full af eldmóði og áhuga sem aldrei bilaði, og um
svipað leyti hóf þar störf Halldór Þormar frá Laufási við Eyja-
fjörð, sömuleiðis brennandi af áhuga og hlaðinn hæfileikum.
Sem stúdent hafði Margrét rannsakað sýkingar og bólusetn-
ingar og seinna á ævinni sá hún sem prófessor til þess að
stúdentar sínir fengju slík tækifæri til rannsókna. Hún var vel
látin kennari, metnaðarfull fyrir hönd nemenda sinna og lagði
kapp á að þeir stæðu sig vel í námi. Sumir, eldri sem yngri,
MARGRÉT GUÐNADÓTTIR læknir
— Minning —
Náttúrufræðingurinn 88 (3–4), bls. 179–182, 2018