Fréttablaðið - 25.04.2019, Blaðsíða 17

Reykjavík – Það var um 1960 að ungur tónsmíðanemi í Köln fékk símskeyti frá
Íslandi þar sem hann var beðinn
að fara á járnbrautarstöðina í
Hamborg til að taka á móti mikil-
vægum gesti frá Berlín og fylgja
honum á Hotel Vier Jahreszeiten,
fínasta hótel Hamborgar þá sem
nú. Og þá sem nú var jafnlangt
frá Köln til Hamborgar eins og frá
Akureyri til Reykjavíkur. Gestur-
inn var Jón Leifs tónskáld. Neminn
var Atli Heimir Sveinsson. Atli
kom á stöðina á tilskildum tíma,
lestin kom frá Berlín, en Jón Leifs
var hvergi að sjá. Atli beið næstu
lestar frá Berlín og ekki birtist Jón.
Enn beið Atli unz hann sá að eitt-
hvað hlaut að hafa farið úrskeiðis
svo hann fór á hótelið. Þar var Jón.
Hann hafði tekið sér leigubíl frá
Berlín, tæplega 300 km leið.
Atli Heimir leit upp til Jóns Leifs.
Ef við tökum upp nýjan þjóðsöng,
sagði Atli, þá á hann að vera lag
Jóns Leifs við „Rís þú, unga Íslands
merki“ eftir Einar Benediktsson.
Tónverk Jóns Leifs náðu ekki
mikilli hylli meðan Jón lifði, hún
kom síðar. Jón vissi sem var að
tónlist hans þyrfti tíma og lét það
ekki á sig fá. Eftir hans dag voru
verk hans flutt æ oftar og víðar og
seljast nú á diskum eins og heitar
lummur heima og erlendis.
Kvæði skáldanna
Atli Heimir naut þess umfram Jón
Leifs að lögin hans mörg sungu sig
inn í hjarta þjóðarinnar, lög sem
næstum allir kunna. Það kom sér
vel á leikhúsferðalagi Íslendinga
um Þýzkaland fyrir mörgum
árum þegar listafólkið fremst í
rútunni tók eftir því að Atli sat
einn aftarlega í bílnum hnugginn
að sjá. Eitthvað virtist angra hann.
Einn farþeginn bað þá litla stúlku
að fara til Atla og syngja fyrir
hann. Barnið fór aftur í og söng
fyrir hann „Kvæðið um fuglana“
(Snert hörpu mína, himinborna
dís), lag Atla við kvæði Davíðs
Stefánssonar, öll erindin. Atli tók
gleði sína. Atli var jafnan glaður
og reifur, af burðaskemmtilegur
félagi, frjálslyndur, fróður og víð-
sýnn og sjór af sögum.
Sönglög Atla Heimis eru fágætur
fjársjóður og fjölbreyttur. Lögin
hans 27 við kvæði Jónasar Hall-
grímssonar hafa verið hljóð-
rituð tvisvar, 1997 og 2007, og eru
einnig til á prenti. Atli sagðist vilja
„hafa lögin alþýðleg, einföld og
rómantísk; einhvers staðar á milli
Schuberts og Sigvalda Kaldalóns.“
Atli tónsetti kvæði mikils fjölda
innlendra og erlendra skálda,
þ.m.t. Einar Benediktsson og Pablo
Neruda sem ekki mörg önnur tón-
skáld hafa glímt við. Atli skildi að
kvæði skáldanna geta lifað lengur
séu þau sungin.
Tónskáld í stóru broti
Stundum er sagt um Edvard Grieg,
helzta tónskáld Norðmanna, að
hann geti varla talizt hafa verið
stórbrotið tónskáld. Það þykir mér
undarleg skoðun á tónskáldi sem
samdi einn fínasta píanókonsert
heimsins við hlið smærri píanó-
verka og sönglaga sem eru mest
fyrirferðar á verkaskrá Griegs.
Atli Heimir Sveinsson var jafn-
vígur á stórvirki og smærri verk.
Hann var stórbrotið tónskáld,
einn með öllu. Auk sönglaga hans,
þ.m.t. kórverk og leikhústónlist,
liggja eftir hann sex sinfóníur,
Atli Heimir Sveinsson
Þorvaldur
Gylfason
Í DAG fimm óperur, fjölmargir konsertar
og verk fyrir smærri hljóðfæra-
hópa ýmist í framsæknum eða
gömlum stíl eftir atvikum. Verk
hans eru til á 45 diskum.
Atli gerði sér stundum leik að
því að bregða sér í líki annarra
tónskálda. Hvernig skyldi Wagner
hafa haft þetta lag eftir Kaldalóns?
gat Atli átt til að spyrja, settist við
hljóðfærið og leyfði vinum sínum
að heyra. Allir skellihlógu.
Langhlaup út yfir líf og gröf
Sum stórvirkja Atla Heimis hafa
náð útbreiðslu um heiminn, önnur
bíða, einkum sinfóníurnar sex.
Þær þyrfti að f lytja á ný og gefa út.
Heildarútgáfa þeirra myndi auka
hróður Íslands.
Atli sendi mér fyrir mörgum
árum einkahljóðritun af f lutningi
Sinfóníuhljómsveitar Íslands á
2. sinfóníu hans, frábært verk
sem tekur heila klukkustund
í f lutningi. Nokkru síðar kom
gamall kennari minn og kollegi
frá Princeton-háskóla í heimsókn
til Reykjavíkur, sérfróður um
evrópska nútímatónlist. Hann
þekkti verk Jóns Leifs og bað mig
að benda sér á yngri tónskáld
íslenzk. Ég fékk leyfi Atla til að
senda manninum hljóðritið af
2. sinfóníunni. Nokkrum vikum
síðar fékk ég svohljóðandi skeyti
frá Princeton: Sveinsson er betri
en Leifs. Ég framsendi skeytið
til Atla. Hann fór hjá sér eins og
feiminn unglingur. Hann hampaði
ekki sjálfum sér. Honum var ekki
sýnt um að koma verkum sínum
á framfæri. Atli vissi eins og Jón
Leifs á undan honum að fram-
sæknar tónsmíðar eru langhlaup
út yfir líf og gröf.
Nú er rödd hans þögnuð, en tón-
list Atla Heimis Sveinssonar mun
lifa lengi á Íslandi og úti um heim.
B
irt
m
eð
fy
rir
va
ra
u
m
p
re
nt
vi
llu
r.
H
ei
m
sf
er
ð
ir
ás
ki
lja
s
ér
ré
tt
ti
l l
ei
ð
ré
tt
in
g
a
á
sl
ík
u.
A
th
. a
ð
v
er
ð
g
et
ur
b
re
ys
t á
n
fy
rir
va
ra
.

Síðustu sætin
Íslensk fararstjórn,
taska og handfarangur
innifalið.
BÓKAÐU SÓL
ALLUR PAKKINN
595 1000 . heimsferdir.isBókaðu þína ferð á
Laguna Bellevue Apartments ***
FRÁ KR. 119.950
Verð á mann m.v. 2 fullorðna og 2 börn
Innifalið: Flug, Gisting, Ekkert fæði innifalið
169.095 m.v. 2 fullorðna saman í herbergi
SUNDLAUG
100-400M Á STRÖNDINA
FJÖLSKYLDUVÆNT
BARNALAUG
BARNALEIKSVÆÐI
Villaggio Marco Polo ***
FRÁ KR. 140.845
Verð á mann m.v. 2 fullorðna og 2 börn
Innifalið: Flug, Gisting, Morgunverður
149.695 m.v. 2 fullorðna saman í herbergi
BARNALEIKSVÆÐI BARNAKLÚBBUR
650M Á STRÖNDINA
FJÖLSKYLDUVÆNT
BARNALAUG
Villaggio Planetarium Resort ***
FRÁ KR. 145.795
Verð á mann m.v. 2 fullorðna og 2 börn
Innifalið: Flug, Gisting, Hálft fæði
166.995 m.v. 2 fullorðna saman í herbergi
VEITINGASTAÐUR SUNDLAUG
1,3KM Á STRÖNDINA
FJÖLSKYLDUVÆNT
BARNALAUG
Hotel Florida ****
FRÁ KR. 165.995
Verð á mann m.v. 2 fullorðna og 2 börn
Innifalið: Flug, Gisting, Morgunverður
181.895 m.v. 2 fullorðna saman í herbergi
SUNDLAUG BARNAKLÚBBUR
VIÐ STRÖNDINA
FJÖLSKYLDUVÆNT
FRÁBÆR STAÐSETNING
ÍTALÍU KRÓATÍU
KRÓATÍA ÍTALÍA
ÍTALÍAÍTALÍA
Komdu með okkur til
13. júní í 11 nætur
Flug báðar leiðir frá kr.
69.900,- m/tösku og
handfarangri.
EÐA
FRÁBÆRIR FLUGTÍMAR
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 15F I M M T U D A G U R 2 5 . A P R Í L 2 0 1 9
2
5
-0
4
-2
0
1
9
0
7
:4
0
F
B
0
7
2
s
_
P
0
6
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
5
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
2
D
B
-1
E
5
4
2
2
D
B
-1
D
1
8
2
2
D
B
-1
B
D
C
2
2
D
B
-1
A
A
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
B

F
B
0
7
2
s
_
2
4
_
4
_
2
0
1
9
C
M
Y
K