Fréttablaðið - 25.04.2019, Blaðsíða 18

Við kusum ekki Klíníkina
til að móta stefnu okkar í
heilbrigðismálum.
Þrjú einkarekin heilbrigðis-þjónustufyrirtæki voru meðal 20 arðsömustu fyrirtækja
landsins skv. lista Lánstrausts, árið
2016 (Stundin 9. mars 2016), en
þjónusta þeirra var að mestu greidd
af ríkinu. Þá færist í vöxt hér á landi
að fagfjárfestar fjárfesti í heilbrigð-
isþjónustu. Áður voru þetta fyrst
og fremst læknar, sjúkraþjálfarar,
aðrar heilbrigðisstéttir sem einka-
ráku eigin þjónustu og margs konar
félagasamtök, sem ráku heilbrigðis-
þjónustu án hagnaðarsjónarmiða.
Heilbrigðisráðherra Svandís
Svavarsdóttir er þessar vikurnar
í erfiðri vörn fyrir það sem hún
og hennar sér fæðingar meta
almannahagsmuni, gegn ásækni
Klíníkurinnar í (að þessu sinni)
liðskiptaaðgerðir, sem Svandís og
hennar ráðgjafar telja betur komið
hjá opinberu sjúkrahúsunum LSH,
sjúkrahúsinu á Akureyri SAK og
sjúkrahúsinu á Akranesi HVE. Til
ráðstöfunar sé takmarkað fé og það
þjóni ekki almannahagsmunum
til lengri tíma að dreifa því á f leiri
stofnanir. Rökin eru væntanlega
þau að með því sé hægt að nýta
betur fjárfestingar, þjálfa starfsfólk
og nemendur, manna sólarhrings-
vaktir og ekki síst geta allan sólar-
hringinn tekið við flóknari bæklun-
araðgerðum m.a. vegna slysa, og
endurkomusjúklinga ef eitthvað
fer úrskeiðis. Þess vegna sé mikil-
vægt að styrkja aðstöðu og mann-
skap þessara þriggja lykilsjúkra-
húsa á landinu, opinberra stofnana
sem lúta forræði og forgangsröðun
þeirra sem stýra opinberu fé til heil-
brigðismála og hafa verið kjörnir til
þess af okkur, almenningi í landinu.
Við kusum ekki Klíníkina til þess
að móta stefnu okkar í heilbrigðis-
málum, en við fyrrgreinda stefnu-
mörkun heilbrigðisyfirvalda vill
Klíníkin ekki sætta sig og beitir
fyrir sig gamalkunnum aðferðum
í hagsmunabaráttu á þessu sviði –
sjúklingum.
Ofangreint breytir því ekki að
of lítið fé hefur farið til nefndra
sjúkrahúsa og ekki tekið tillit til
margs konar breyttra aðstæðna
sem þrengja að þeirra f járhag,
þannig að biðlistar hafa lengst
úr hófi. Það er verkefni Svan-
dísar og VG í ríkisstjórninni að
bæta úr, en allir f lokkar lofuðu að
stórauka framlög til heilbrigðis-
mála fyrir síðustu kosningar.
Ísland hefur undirgengist þá skyldu
skv. Evróputilskipun að bið eftir
aðgerðum fari ekki yfir tiltekin
tímamörk, þá geti sjúklingar farið
til útlanda í sömu aðgerð á kostnað
ríkisins. Við það verður ekki ráðið
nema með því að stytta biðtímann.
Mér finnst raunar sérkennilegt að
hægt sé að fara fram hjá fjárlögum
með því að fara með aðgerðir og
kostnaðinn til útlanda. Klínikin
sem milligönguaðili í þeim leið-
angri nýtir það grímulaust í sínum
áróðri.
Viðhor f Íslendinga og hag-
kvæmni í rekstri: Rannsóknir
Rúnars Vilhjálmssonar prófessors
á viðhorfum Íslendinga til rekstrar-
forma í heilbrigðisþjónustu hafa
ítrekað sýnt, að mjög mikill meiri
hluti Íslendinga vill að heilbrigðis-
þjónusta sé veitt á opinberum
stofnunum og fjármögnuð úr opin-
berum sjóðum. Þrátt fyrir það hefur
opinbert fé til heilbrigðisþjónustu
um árabil runnið í vaxandi mæli
til einkareksturs meðan opinber
rekstur hefur mátt búa við óbreytta
stöðu eða jafnvel niðurskurð. Ein-
beitt ásókn samtaka lækna í opin-
bert fé hefur skilað þessu í bland
við stefnuleysi stjórnvalda hvers
tíma og skort á upplýstri opinberri
umræðu.
Erlendar samanburðarrannsókn-
ir sýna að þegar á heildina er litið er
opinber rekstur í heilbrigðisþjón-
ustu að jafnaði nokkru hagkvæmari
en einkarekstur (sjá td. The relative
efficiency of public and private ser-
vice delivery, J. Hsu, World Health
Report 2010). Þessi samanburður
er þó ekki einfaldur en almennt er
talið gilda að í opinberum rekstri
sé viðskiptakostnaður lægri s.s.
við samningagerð, eftirlit, trygg-
ingar og að engar arðsemikröfur eru
gerðar. Enn fremur eru líkur minni
á of lækningum, þegar fjárhags-
legir hvatar eru ekki fyrir hendi við
ákvarðanir, heldur einungis hags-
munir sjúklingsins. Engilbert Guð-
mundsson hagfræðingur ritaði um
þennan samanburð af bragðs grein
út frá hagfræðilegum sjónarmiðum
í Kjarnann þann 8. mars 2016 Hag-
ræði og einkarekstur heilbrigðis-
þjónustu.
Miklu varðar því að allir sem vilja
standa vörð um hið opinbera heil-
brigðiskerfi á Íslandi styðji Svan-
dísi Svavarsdóttur í hennar baráttu.
Ofureflið er töluvert og fjölmiðlar
purkunarlaust misnotaðir í þágu
einkaaðilanna.
Ásælni Klíníkur í opinbert fé
Margrét S.
Björnsdóttir
félagi í Sam­
fylkingunni
Ávegferð fólks og þjóða birtast oft vegvísar í formi orða eða gjörða. „Vestmannaeyjar
skulu rísa,“ sagði Ólafur Jóhann-
esson í sjónvarpsþætti í byrjun
gossins í Heimaey, og þau orð urðu
vegvísar fyrir þjóðina. „Tími stórra
vatnsaflsvirkjana er liðinn,“ sagði
forsætisráðherra Norðmanna 2002
þótt hægt væri þá með risavirkj-
unum á hálendi Noregs að virkja
næstum eins mikið af l og sam-
svaraði öllu vatnsafli Íslands. Orð
Bondevik standa.
Hér á landi má sjá vegvísa fyrir
vegferð okkar í orkumálum, sem
hafa birst á síðustu fimm árum
og vísa allir í sömu átt og þekktur
erlendur blaðamaður með umhverf-
ismál sem sérgrein orðaði við mig í
forspá í Íslandsheimsókn um síð-
ustu aldamót. Hann sagði við mig:
„Eftir viðtöl mín við helstu áhrifa-
menn Íslands er niðurstaða mín sú
að þið Íslendingar munið ekki linna
látum fyrr en þið hafið virkjað allt
vatnsafl og jarðvarmaafl landsins,
hvern einasta læk og hvern einasta
hver.“ Ég hrökk við, en vegvísarnir,
sem birst hafa síðan, vísa of margir
í sömu átt og þessi forspá til þess að
hægt sé að yppta öxlum. Nefna má
tíu vegvísa á síðustu fimm árum
sem dæmi:
1. Handsal forsætisráðherra Íslands
og Bretlands varðandi sæstreng á
milli landanna.
2. Stofnun félags um framkvæmd-
ina.
3. Forstjóri Landsvirkjunar segir
á landsfundi LV: „Það er ekki
spurning um hvort, heldur hve-
nær sæstrengur verður lagður.
4. Birt orkustefna þess efnis að tvö-
falda skuli orkuframleiðslu lands-
ins þannig að árið 2025 framleiði
Íslendingar tíu sinnum meiri raf-
orku en við þurfum sjálfir fyrir
íslensk fyrirtæki og heimili.
5. Landsnet sækir fast að njörva
landið niður í risaháspennulínur,
meðal annars í tveimur „mann-
virkjabeltum“ yfir miðhálendið.
6. Virkjanir í rammaáætlun nálgast
hundrað. Fyrir eru þegar um þrjá-
tíu reistar virkjanir.
7. Orkumálastjóri upplýsir í sjón-
var psþætti að til v iðbót ar
við rammaáætlun liggi fyrir
umsóknir um rannsóknarleyfi
fyrir 100 nýjum vatnsaf lsvirkj-
unum, minna en 10 megavött
hver. 10x100 eru alls 1.000 mega-
vött, þriðjungi meira en afl Kára-
hnjúkavirkjunar. Út úr einfaldri
samlagningu á öllum núverandi
virkjanakostum í vatnsaf li og
gufuafli kemur talan 230.
8. Birtar eru áætlanir um risavaxna
vindmyllugarða sem geti orðið
af svipaðri stærð hver og stór-
virkjun í vatnsafli. Allt landið er
undir, frá hálendinu til strand-
lengjunnar.
9. Friðrik Árni Friðriksson Hirst
upplýsir í viðtali á mbl.is að í
núverandi tillögu um löggildingu
Orkupakka 3 felist „stjórnskipu-
leg óvissa“ varðandi þá fyrirvara
sem gerðir eru. Ef samvinnunefnd
EES tæki þessa fyrirvara upp í
bókun yrði óvissunni frekar eytt.
Þetta leiðir hugann að sæstrengs-
málinu.
10. Á r u m saman hef u r ver ið
hamrað á „afhendingaröryggi“
varðandi raf línur. Nágranna-
þjóðir okkar hafa f leiri en einn
streng. Sæstrengur til Íslands
kostar hátt í þúsund milljarða.
Tveir strengir kalla á miklu fleiri
virkjanir en einn strengur.
Á þessari öld hefur skapast
alþjóðleg viðurkenning á algerri
sérstöðu ósnortinnar íslenskrar
náttúru á hinum eldvirka hluta
Íslands. Hún er slík, að jafnvel fræg-
asti þjóðgarður heims, Yellowstone,
kemst ekki á blað í riti um helstu
undur veraldar, þar sem Ísland trón-
ir á toppnum. Samt er það yfirlýst
stefna Bandaríkjamanna að Yellow-
stone sé „heilög jörð“, heilög vé. Sú
jörð verði aldrei snert þótt þar sé að
finna langstærsta orkubúnt vatns-
afls og jarðvarma í Bandaríkjunum.
En fyrir um 40 árum orti Flosi Ólafs-
son þessa forspá í hálfkæringi um
hin heilögu íslensku vé: „Seljum
fossa og fjöll. / Föl er náttúran öll.
/ Og landið mitt taki tröll.“ Líkt
og hann sæi fyrir, að við myndum
aðstoða Kanana við að varðveita
hin helgu vé Ameríku með því að
fórna véum Íslands.
Lokaorð þessarar greinar eru úr
ljóðinu „Kóróna landsins“.
„Í Gjástykki aðskiljast álfurnar
tvær. / Við Heklu’er sem himinn-
inn bláni. / Í Kverkfjöllum glóðvolg
á íshellinn þvær. / Í Öskju er jarð-
neskur máni. / Ísland er dýrgripur
alls mannkynsins, / sem okkur
er fenginn að láni. / Við eigum að
vernda og elska það land / svo eng-
inn það níði né smáni.“
Vegvísar og heilög vé
Ómar
Ragnarsson
Á þessari öld hefur skapast
alþjóðleg viðurkenning á
algerri sérstöðu ósnortinnar
íslenskrar náttúru á hinum
eldvirka hluta Íslands. Hún
er slík, að jafnvel frægasti
þjóðgarður heims, Yellow-
stone, kemst ekki á blað í riti
um helstu undur veraldar,
þar sem Ísland trónir á
toppnum.
2 5 . A P R Í L 2 0 1 9 F I M M T U D A G U R16 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
2
5
-0
4
-2
0
1
9

0
7
:4
0
F
B
0
7
2
s
_
P
0
7
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
5
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
0
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
2
D
B
-1
9
6
4
2
2
D
B
-1
8
2
8
2
2
D
B
-1
6
E
C
2
2
D
B
-1
5
B
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
A

F
B
0
7
2
s
_
2
4
_
4
_
2
0
1
9
C
M
Y
K