Morgunblaðið - 15.03.2019, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 15. MARS 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
ÁrsskýrslaAtlants-hafs-
bandalagsins fyrir
árið 2018 var kynnt
í gær. Þar kemur
meðal annars fram að ríki
bandalagsins hafa flest aukið
framlög sín til varnarmála á
milli ára og að sjö þeirra upp-
fylla nú það markmið sem sett
var árið 2014, að útgjöld þeirra
til varnarmála næmu 2% af
vergri landsframleiðslu fyrir
árið 2024.
Líklegt er að koma Trumps í
Hvíta húsið hafi ýtt við mönn-
um, enda hefur hann lagt mikla
áherslu á að hinar þjóðir
bandalagsins deili byrðinni af
varnar- og öryggismálum Evr-
ópu með Bandaríkjunum. Þó að
ársskýrslan bendi til þess að
hin ríki bandalagsins séu að
taka sig á hvað þetta varðar, er
staðan engu að síður sú, að
Bandaríkin sjá enn um nærri
því 70% af útgjöldum banda-
lagsríkjanna til málaflokksins.
Það breytir því þó ekki að
fleiri bandalagsríki leggja nú
fram meira til sameiginlegra
varna. Auk Bandaríkjanna
hafa Bretar, Pólverjar, Eystra-
saltsríkin þrjú og Grikkir náð
2%-markmiðinu, og Rúmenar
og Frakkar eru ekki langt frá
því. Þá hafa flest bandalags-
ríkin mætt viðmiðum banda-
lagsins um kaup á nýjum bún-
aði, svo að þau geti betur tekist
á við þær áskoranir sem banda-
lagið stendur
frammi fyrir.
Staða Þýska-
lands vekur hins
vegar athygli og er
áhyggjuefni fyrir
bandalagið. Landið er óneit-
anlega einn af efnahagslegum
burðarásum Evrópu og eitt af
hinum stöndugri ríkjum banda-
lagsins. Það hefur hins vegar
setið eftir þegar kemur að út-
gjöldum til varnarmála, og þó
þau hafi aukist um sem nemur
fimm milljörðum bandaríkja-
dala á milli ára, þýddi hag-
vöxtur landsins það að hlutfall
útgjaldanna af landsfram-
leiðslu stóð í stað í um 1,2%.
Það getur ekki talist ásætt-
anlegt í ljósi hinnar sterku
stöðu Þýskalands, og hvatti
Jens Stoltenberg, fram-
kvæmdastjóri bandalagsins,
því Þjóðverja til þess að verja
meiru til varnar- og öryggis-
mála þegar hann kynnti árs-
skýrsluna. Hann benti þó á að
það væri jákvætt að Þjóðverjar
væru nú loksins hættir að
skera niður í málaflokknum.
Umræðan um aukin útgjöld
til varnarmála kann að virka
fjarlæg, sér í lagi þar sem við
Íslendingar erum eina banda-
lagsþjóðin sem er undanþegin
þessari kröfu. Hún er þó mikil-
væg ætli Atlantshafsbandalag-
ið sér að styðja áfram við frið
og stöðugleika í Evrópu, líkt og
það hefur nú gert í nærri sjötíu
ár.
Sjö ríki af 29
verja nú 2% til
varnarmála}
Meira lagt af mörkum
Þess er minnst ídag, að átta ár
eru liðin frá því að
mótmæli gegn of-
ríki Bashars al-
Assad Sýrlands-
forseta breyttust í
blóðugar óeirðir, sem aftur
enduðu í þeim hryllilega harm-
leik sem heimsbyggðin hefur
mátt horfa upp á síðustu átta
árin. Gríðarlegt mannfall hef-
ur orðið, auk þess sem margar
milljónir manna hafa flúið
heimili sín, með margvíslegum
afleiðingum fyrir Mið-
Austurlönd og Evrópu.
Í þessum harmleik hefur As-
sad leikið lykilhlutverk og
raunar gripið til ótrúlegustu
fantabragða til þess að halda í
völd sín. Þar koma fyrst og
fremst í hugann ítrekaðar
árásir með efnavopnum á
óbreytta borgara, auk þess
sem klasasprengjum hefur
verið beitt margoft. Hafa
Assad og kónar hans þar engu
skeytt um fordæmingu heims-
byggðarinnar á framferði
þeirra, heldur haldið ótrauðir
áfram á sinni braut.
Líkurnar á því að Assad
muni þurfa að
svara til saka fyrir
stríðsglæpi sína
eru hverfandi. Með
stuðningi Rússa og
Írana hefur hann
náð algjörum und-
irtökum í borgarastyrjöldinni,
og stefnir flestallt í að Sýrland
verði nú þrískipt í reynd á
milli Assads, Kúrda og svo
annarra andstæðinga Assads,
sem Tyrkir styðja við. Munu
þá um tveir þriðju hlutar
landsins tilheyra Assad.
Ljóst er að endalok styrj-
aldarinnar eru ekki í sjónmáli,
þó að átökin séu ekki jafnhörð
og þau voru þegar verst lét. Þá
virðist ennfremur ljóst eftir
allar þær þjáningar sem síð-
ustu átta ár hafa fært sýr-
lensku þjóðinni að Assad mun
aldrei geta setið á friðarstóli,
jafnvel þó að það tækist að
semja um frið eða vopnahlé.
Djúp sár styrjaldarinnar
gróa ekki á næstunni en ríki
heims verða að reyna að
þrýsta á um að endi verði
bundinn á hörmungarnar
þannig að endurreisnin geti
hafist.
Sýrlenska borg-
arastríðið mun
draga langan dilk
á eftir sér}
Átta ára harmleikur
S
em kona fyrrverandi sjómanns,
fædd og alin upp í sjávarplássi,
veit ég mætavel hvað það getur
þýtt fyrir venjulegt fólk og sjáv-
arbyggðir þegar afli bregst. Það
er þungt að standa frammi fyrir því þegar
fótunum er skyndilega kippt undan tekjum
heilu byggðarlaganna. Fjölskyldur og fyrir-
tæki verða að herða sultarólina. Margir
bogna og sumir brotna. Sveitarfélögin verða
að skera niður, ríkisjóður verður af tekjum. Í
vetur hef ég með vaxandi óró fylgst með
fréttum af loðnuleit. Það hefur vakið mér
ugg hve lítið hefur fundist og nú höfum við
fengið þær fregnir að engin loðna verði veidd
á þessari vertíð.
Þetta er mikið áfall og þá helst fyrir sjávarbyggð-
irnar sem stunda mest veiðar og vinnslu á loðnu. Þar
má helsta telja staði á borð við Þórshöfn, Vopnafjörð,
Eskifjörð, Norðfjörð, Fáskrúðsfjörð, Höfn í Hornafirði
og Vestmannaeyjar. Undanfarin ár hafa miklar fjár-
festingar átt sér stað á þessum stöðum. Keypt hafa ver-
ið ný og öflug skip og mikið lagt í vinnslustöðvar í
landi. Þjónustufyrirtæki við útveginn hafa sömuleiðis
staðið í uppbyggingu. Nú er útlit fyrir að öll þessi at-
vinnutæki verði verkefnalítil næstu mánuði og fram á
sumar. Fyrirtækin verða fyrir tapi, fólkið missir tekjur.
Afar mikilvægt er að stjórnvöld hefji strax vinnu við
að fá yfirsýn yfir þann vanda sem steðjar að vegna
þessa loðnubrests. Hverjar verða efnahagslegar afleið-
ingar fyrir fólk og sveitarfélög? Til hvaða ráða munu
sjávarútvegsfyrirtækin grípa til að mæta fyrirsjáan-
legum samdrætti í tekjum? Hér þarf strax
að eiga sér stað samtal á milli ríkisvalds,
sveitarfélaga og aðila í sjávarútvegi.
Á sama tíma verðum við að spyrja hví við
stöndum nú frammi fyrir því að næst-
verðmætasti nytjastofn okkar er nánast
hruninn. Hvað hefur farið úrskeiðis? Höfum
við gert mistök í nýtingarstefnunni? Hvaða
áhrif hafa umhverfisþættir á borð við hlýnun
sjávar, miklar göngur makríls og fjölgun
hnúfubaka norður í Dumbshafi haft á vöxt
og viðgang loðnustofnsins? Hvaða afleið-
ingar mun það hafa ef loðnan verður í lægð
á næstu árum? Hverjar verða afleiðingarnar
fyrir lífríkið á grunnslóðinni í kringum land-
ið, svo sem fuglalíf og bolfiskstofna á borð
við þorskinn? Við vitum að loðnan er mikilvægt æti fyr-
ir þann gula sem aftur er okkar langverðmætasti nytja-
stofn. Mun þorskurinn horast? Aukast náttúruleg afföll
í stofninum meðal annars vegna þess að stóru þorsk-
arnir leggjast í át á þeim litlu? Við þurfum að velta fyr-
ir okkur fjölmörgum áleitnum spurningum og leita
svara.
Ég hef í samvinnu við samþingmann í Flokki fólksins
og alla þingmenn Samfylkingar, Pírata og Viðreisnar
lagt inn beiðni um skýrslu frá sjávarútvegsráðherra til
Alþingis þar sem óskað er eftir ítarlegum upplýsingum
um nýtingu og vistfræðilega þýðingu loðnustofnsins.
Vonandi fær hún sem mestan stuðning þingsins. Hér er
alvara á ferð.
Inga Sæland
Pistill
Loðnubrestur er mikið áhyggjuefni
Höfundur er formaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen SVIÐSLJÓS
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Ídag eru átta ár síðan stríðið íSýrlandi hófst. Áætlað er aða.m.k. 360.000 Sýrlendingarhafi fallið í átökunum og óvíst
er um afdrif hátt í 200.000 til við-
bótar. Talið er að um 12 milljónir
Sýrlendinga, helmingur þjóðar-
innar, hafi flúið heimili sín frá því að
átökin hófust. Þar af hafa 5,7 millj-
ónir farið úr landi og eru ýmist með
stöðu flóttamanna eða hælisleitenda
og 6,2 milljónir eru á vergangi í
heimalandi sínu.
OCHA, Mannúðarstofnun Sam-
einuðu þjóðanna áætlar að 13 millj-
ónir Sýrlendinga séu í þörf fyrir
mannúðaraðstoð af einhverju tagi.
Hlutar landsins eru í rúst og áætlað
er að eyðileggingin af völdum stríðs-
ins nemi 400 milljörðum Bandaríkja-
dala. Stríðið hefur ekki síst bitnað á
börnum, en á síðasta ári voru stað-
fest 1.106 dauðsföll barna í Sýrlandi
vegna átakanna og var það mann-
skæðasta árið fyrir börn í sögu
stríðsins. Þetta er sá fjöldi sem Sam-
einuðu þjóðirnar hafa fengið stað-
festan, en UNICEF, Barnahjálp SÞ,
telur að mun fleiri börn hafi látist.
Örlagadagurinn 15.3. 2011
En hvernig hófust þessar hörm-
ungar? 15. mars 2011 komu tugir
Sýrlendinga saman á götum Damas-
kus, höfuðborgar landsins, til að
mótmæla því að unglingsdrengir
hefðu verið handteknir og pyntaðir
eftir að hafa verið staðnir að verki
við veggjakrot, en einn drengjanna
lést af völdum pyntinganna.
Fólkið krafðist pólitískra um-
bóta og að Bashar al-Assad forseti
landsins tæki upp lýðræðislegri
stjórnarhætti. Þessi mótmæli voru í
anda „Arabíska vorsins“ sem hófst
eftir að forsetum Túnis og Egypta-
lands hafði verið steypt af stóli.
Öryggissveitir beittu valdi og hand-
tóku fólk, í kjölfarið dreifðust mót-
mælin víðar um landið og stofnuð
var hreyfing á samfélagsmiðlum
undir yfirskriftinni „Sýrlenska bylt-
ingin gegn Bashar al-Assad 2011“.
Þegar mótmælin höfðu staðið yfir í
hálfan mánuð sagði ríkisstjórn
landsins af sér og Assad fullyrti að
átökin mætti rekja til samsæris er-
lendra ríkja gegn Sýrlandi. Um
miðjan apríl, mánuði eftir fyrstu
mótmælin, brutust út blóðug átök á
milli mótmælenda og öryggissveita í
Damaskus og það varð upphafið að
borgarastríðinu sem síðan hefur
geisað.
Flókin átök margra aðila
Það sem hófst sem átök á milli
stuðningsmanna og andstæðinga
Assads hefur þróast í flókna alþjóð-
lega deilu fjölmargra aðila, inn-
lendra og erlendra, og meðal þeirra
eru Rússar, Íranar, Hezbollah-
hreyfingin í Líbanon, frelsissveitir
Kúrda, Ísraelar, Tyrkir, samtökin
Íslamska ríkið, Sádi-Arabar, NATO,
Bretar, Frakkar og Bandaríkja-
menn, svo nokkrir séu nefndir.
Og börnin líða þjáningar. Á síð-
ustu vikum hafa um 60 börn látið líf-
ið í átökum í Idlib-héraði í norðvest-
urhluta landsins, að sögn Bergsteins
Jónssonar, framkvæmdastjóra
UNICEF á Íslandi. Í tilkynningu
frá samtökunum segir að versnandi
skilyrði í Al-Hol flóttamannabúð-
unum sem eru í norðausturhluta
landsins séu mikið áhyggjuefni. Þar
búa 65.000 manns, þar af eru 240
börn. „Það er ótrúlega sorglegt að
þurfa að færa þessar fréttir frá Sýr-
landi núna áttunda árið í röð. Með
hverjum deginum sem líður er verið
að ræna milljónir barna barnæsku
sinni. Það er löngu orðið tímabært
að segja stopp,“ segir Bergsteinn.
Landið þar sem börnin
eru rænd æskunni
Ljósmynd/UNICEF
Börn Á síðasta ári létust 1.106 börn í Sýrlandi vegna átakanna samkvæmt
þeim tölum sem staðfestar hafa verið, en talið er að þau séu enn fleiri.
UNICEF víða um heim, þar með
talið á Íslandi, hefur staðið fyrir
neyðarsöfnun fyrir börn í Sýr-
landi síðan stríðið braust út.
Talið er að samtals þurfi um
átta milljónir barna í Sýrlandi og
nágrannaríkjunum hjálp.
„Á þessum átta árum hafa
safnast um 100 milljónir,“ segir
Steinunn Jakobsdóttir, kynning-
arstjóri UNICEF. „Féð hefur nán-
ast eingöngu komið frá ein-
staklingum, en eitthvað hefur
líka komið frá fyrirtækjum.“
Steinunn segir að fénu hafi
verið varið til ýmissa verkefna
innan neyðaraðstoðarinnar eins
og t.d. bólusetningar og vatns.
„Íslendingar vilja almennt hjálpa
til þegar þeir vita af neyð sem
þessari og láta sig málefnið
varða. Það er ljóst að börnin í
Sýrlandi eru ekki gleymd hér á
landi.“
Hægt er að styðja neyðarað-
gerðir UNICEF í Sýrlandi með því
að senda sms-ið STOPP í 1.900
eða á vefsíðu UNICEF á Íslandi.
8.000.000
börn í neyð
UNICEF VEITIR AÐSTOÐ