Morgunblaðið - 21.03.2019, Blaðsíða 55

MENNING 55
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. MARS 2019
PFAFF • Grensásvegi 13 • 108 Reykjavík • Sími: 414 0400 • www.pfaff.is
Verð áður 7.900 kr.
Tilboð: 6.400 kr.
Hitapúði
HK-58
Sennheiser
HD-4.40 bluetooth
Ljósakróna
Verð áður 13.900 kr.
Tilboð: 9.900 kr.
Verð áður 89.900 kr.
Tilboð: 59.900 kr.
Auðvitað er Jón Gnarr réttimaðurinn til að hefja á loftfána fáránleikans í leik-húsinu, taka upp þráðinn
þar sem Ionesco þraut erindið.
Hvort sem hlutskipti utanveltu-
mannsins, útlagans, geimverunnar,
er Jóni áskapað eða áunnið þá hefur
sýn hans á fólk á sér öll einkenni
hins glögga gestsauga. Hann sér
kannski ekki djúpt undir yfirborðið,
kryfur ekki eða greinir. En hann
heyrir það sem við erum hætt að
heyra, fangar fullkomlega fáránleik-
ann í hversdagshjalinu – hið fráleita,
vanhugsaða og heimskulega – og
skilar því gljáfægðu til okkar á ný.
Það er ekki alltaf notalegt, en alla
jafnan morðfyndið og sennilega
meinhollt.
Þetta hafa áhorfendur Fóst-
bræðra og kannski enn fremur
hlustendur Tvíhöfða löngu komið
auga á og sjálfur hefur Jón í sínum
einstöku og mögnuðu minninga-
bókum að einhverju leyti hleypt okk-
ur að gangverki huga síns og sköp-
unargáfu. Það er ýmislegt kunnug-
legt við Súper, en líka einhver
ferskleiki. Og annað álíka mikilvægt:
öryggi í beitingu formsins og hefð-
arinnar sem hér er unnið með. Það
er mögulega það sem kemur mest á
óvart. Það er ekkert sem minnir á
stolt kunnáttuleysi pönkarans í
þessari yfirveguðu og þaulhugsuðu
sýningu.
Það virðist fátt fást í kjörbúðinni
Súper annað en kjöt. Íslenskt kjöt.
Þaulunnar kjötvörur, marineraðar í
þjóðarsálinni. Hér er ekkert vegan
nema mögulega plastumbúðirnar.
Og kannski kleinurnar sem hún
Agnieszka frá Póllandi er með á til-
boði. Nærvera hennar er eins og
steinn í skónum hjá viðskiptavin-
unum, þessum sjálfsöruggu og sann-
færðu Íslendingum með ranghug-
myndagrunnaða sjálfsmyndina á
hreinu. Eða það halda þau. Myndin
sú reynist vera örlítið meira úr fókus
en þau vilja viðurkenna, en það slær
þau ekkert út af laginu. Í absúrd-
skólanum breytist ekki neitt. Godot
lætur aldrei sjá sig. Það má kalla
einn Akkilesarhæl formsins. Annar
er skortur á sálrænu raunsæi, þrí-
víðri persónusköpun. Þannig er það
líka í Súper. Hver persóna hverfist
um eitthvað eitt. Það er erfiðara en
það virðist að halda slíku efni áhuga-
verðu heilt kvöld. Margir af læri-
sveinum Ionescos hafa fallið á þessu
prófi, sannfærðir um að svona efni
skrifaði sig sjálft. Svo er ekki. Það
þarf meira en tilvistarangist,
menntaskólahúmor og sannfæringu
um merkingarleysi lífsins.
Jóni tekst þetta að talsvert mörgu
leyti. Súper er bráðfyndin og skörp
stúdía í íslenskum sjálfsmyndar-
klisjum. Kannski ekki djúpskreið.
Kannski ekki ýkja frumleg, við höf-
um heyrt þetta allt áður. En það er
auðvitað mergurinn málsins.
Til hliðar við hina þjóðlegu og dá-
lítið þjóðrembdu hlið sjálfsmyndar-
innar eru kynhlutverkin. Þar er
bæði margt að skoða í viðteknum og
jafnvel klisjukenndum og sjálf-
virkum hugmyndum okkar. Þarna
er vettvangur fyrir bæði ærsl og
usla. Sá vettvangur hefur lengi verið
heimavöllur Jóns Gnarr, fyrir fram-
an sjónvarpsmyndavélarnar, við
útvarpshljóðnemann og eftirminni-
lega í hlutverki borgarstjórans í
Reykjavík. Á glerhálum kynhlut-
verkavellinum spilar Jón gott mót í
Súper.
Benedikt Erlingsson stenst allar
freistingar í þá átt að hjálpa efninu
með sjónhverfingum og tilþrifa-
brellum leikhússins. Hér ríkir ein-
faldleiki og nákvæmni. Þó að per-
sónurnar séu einfaldar og flestar
aðeins með eitt erindi að reka á svið-
inu eru þær ekki ýktar eða stílfærð-
ar. Leikstíllinn er raunsæislegur og
afslappaður og ber hvergi skugga á í
túlkun hópsins.
Sólveig Arnarsdóttir gefur hinni
fyrrnefndu Agnieszku áreynslu-
lausan virðuleika þar sem hún reyn-
ir að eigna sér rými í þjóðrembukæl-
inum. Það dettur hvorki né drýpur
af Elínu hennar Vigdísar Hrefnu
Pálsdóttur, í óþreyju hennar eftir
áfengisóminni og einnar nætur-
gamni, sama hversu yfirgengilega
hluti hún lætur út úr sér. Nettur
óhugnaður einkennir Einar og Guð-
rúnu, unga parið sem virkar svo
samhent og keimlíkt en á svo illa
saman, í meðförum Arnmundar
Ernst Backman og Snæfríðar Ingv-
arsdóttur, sem ég er ekki frá því að
ég hafi ekki séð gera betur en hér.
Höfundurinn sjálfur fer með hlut-
verk Kristjáns kjötborðskapteins og
fellur ekki í þá gryfju að smíða ein-
hvern „kall“ sem hann annars gerir
svo skemmtilega. Það er öryggi og
myndugleiki í framgöngu Jóns, og
auðvitað hárrétt tilfinning fyrir
skopmöguleikum texta og samleiks.
Það er líka eitthvað sérlega „gnarr-
ískt“ við bæði persónu Hannesar,
sem hefur farið í föt föður síns í
eiginlegri og óeiginlegri merkingu,
og meðferð Hallgríms Ólafssonar á
henni. Algerlega hversdagslegur
maður, úr þjóðardjúpinu ef svo
mætti segja, en um leið næstum
hrollvekjandi án þess beinlínis verði
fest hönd á hvað veldur. Frábær
frammistaða hjá Hallgrími, auk þess
sem bæði búningur og gervi vinna
sinn drjúga skerf af verkefninu við
að skapa þennan mann.
Það er síðan eitthvað dýrðlegt við
innkomu Eddu Björgvinsdóttur og
Eggerts Þorleifssonar sem eru
ómótstæðileg í gervum hinna erki-
týpísku bóndahjóna Bjössa og
Guggu. Svo samhent og hjartahrein
að engin fórn Bjössa er of stór fyrir
lífshamingju Guggu, eins og kemur í
ljós í óvæntri uppljóstrun sem send-
ir verkið á örugga braut að marklín-
unni. Sjálfsmyndin reynist ekki vera
jafn klöppuð í steininn og viðskipta-
vinir og starfsfólk Súper eru sam-
mála um, en engu að síður eru þau
öll jafn örugg með sig í sjálfgóðum
klisjuhjúpnum. Það er kannski fá-
ránleikinn sjálfur.
Leikmynd Gretars Reynissonar
er verulega vel heppnað verk í ein-
faldleika sínum sem segir hæfilega
mikið um verkið. Inni í einsleitum
marmaragráum kassa er kjötkælir
og verðskanni. Annað ekki, fyrir
utan innkaupakerrur kúnnanna og
vörukynningarborð kleinusölukon-
unnar. Plaststrimlar hanga úr lofti
og ramma inn innra rými innan
kassans. Gegnsæir þegar vel útfærð
lýsing Jóhanns Friðriks Ágústs-
sonar leyfir. En minnir sterklega á
sig með megnri plastlykt. Þetta er
áreiðanlega meinhollt íslenskt plast.
Filippía I. Elísdóttir klæðir fólkið í
algerlega viðeigandi klæði.
Súper – þar sem kjöt snýst um
fólk er meðal skemmtilegustu sýn-
inga sem ég hef séð það sem af er
þessum leikvetri. Hún er óvænt, en
það kemur líka á óvart hvað hún er
óvænt, svo mjög sem hún ber stíl
höfundar sínum vitni. Hún er líka
enn eitt dæmið um að því er virðist
áreynslulaust öryggi Benedikts Erl-
ingssonar við að finna viðfangs-
efnum sínum nákvæmlega réttan
tón, stíl og yfirbragð. Hún mun ekki
breyta því hvernig við erum, en
kannski mun hún stundum kalla
fram smá kinnroða yfir því hvað við
segjum.
Geimveran
Ljósmynd/Hörður Sveinsson
Fáni fáranleikans „Auðvitað er Jón Gnarr rétti maðurinn til að hefja á loft fána fáránleikans í leikhúsinu, taka upp þráðinn þar sem Ionesco þraut erindið,“
segir í leikdómi um Súper – þar sem kjöt snýst um fólk sem Þjóðleikhúsið frumsýndi í Kassanum um liðna helgi í leikstjórn Benedikts Erlingssonar.
Þjóðleikhúsið
Súper – þar sem kjöt snýst um fólk
bbbbn
Eftir Jón Gnarr. Leikstjórn: Benedikt
Erlingsson. Leikmynd: Gretar Reynis-
son. Búningar: Filippía I. Elísdóttir. Lýs-
ing: Jóhann Friðrik Ágústson. Hljóð-
mynd: Aron Þór Arnarsson. Leikarar:
Arnmundur Ernst Backman, Edda Björg-
vinsdóttir, Eggert Þorleifsson, Hall-
grímur Ólafsson, Jón Gnarr, Snæfríður
Ingvarsdóttir, Sólveig Arnarsdóttir og
Vigdís Hrefna Pálsdóttir. Raddir: Freyja
Maríanna Benediktsdóttir, Brynja Maja
Benediktsdóttir og Ragnheiður Stein-
dórsdóttir. Frumsýnt í Kassanum í Þjóð-
leikhúsinu laugardaginn 16. mars 2019.
ÞORGEIR
TRYGGVASON
LEIKLIST