Morgunblaðið - 30.03.2019, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. MARS 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Stundum ersagt aðóvissan sé
verst, betra sé að
losna við hana og
takast á við skell-
inn en bíða og geta lítið að-
hafst. Og vissulega er í það
minnsta betra ef óvissan endar
á annað borð með skelli að fá
tækifæri til að fást við hann
fyrr en síðar í stað þess að
óvissan veiki viðnámsþróttinn
og minnki möguleikana á að
komast hratt og vel frá skell-
inum.
Með þetta í huga má líta svo
á að fyrst að flugfélagið Wow
náði ekki að fóta sig var eins
gott að óvissan sem því tengd-
ist dróst ekki frekar en orðið
var þó að vonir flestra hafi að
sjálfsögðu verið að félagið
kæmist í gegnum erfiðleika
sína. Og ekki vantaði bjartsýn-
ina og baráttuna hjá eiganda
félagsins og starfsmönnum
þess. Þeir verða ekki sakaðir
um að hafa ekki reynt til hins
ýtrasta að halda félaginu á
flugi.
Þó að þannig megi segja að
gott sé að óvissan sé að baki
verður ekki framhjá því litið að
áfallið er mikið fyrir þá starfs-
menn sem fyrir starfsmissi
hafa orðið og verða, jafnt hjá
flugfélaginu sjálfu og þeim
sem hafa óbeint haft starf í
tengslum við starfsemi þess.
Sá fjöldi sem nú missir starf
sitt er meiri en áður hefur lent
í slíku á einu bretti hér á landi
og höggið eftir því alvarlegt.
Margir eiga því um sárt að
binda og sjálfsagt í umræðunni
að taka tillit til þess og sýna
nærgætni. Ennfremur er
nauðsynlegt að
taka tillit til þess-
ara aðstæðna í
hinu stærra sam-
hengi því að þegar
svo mörg störf tap-
ast hefur það gríðarleg áhrif
um allt hagkerfið. Þá er eðli
starfseminnar það að áhrifin
finnast víða, enda hefur félagið
flutt mikinn fjölda ferðamanna
til landsins á liðnum árum. Til
skamms tíma að minnsta kosti
mun áhrifanna því óhjákvæmi-
lega gæta í gjaldeyrissköpun
og atvinnulífi landsins al-
mennt.
Sumir þeirra sem sitja við
samningaborð og ræða kaup
og kjör hafa talað á þann hátt
að um hræðsluáróður sé að
ræða þegar bent hefur verið á
að vá sé fyrir dyrum og að fara
verði varlega í kjarasamn-
ingagerð. Nú er ljóst að slíkur
málflutningur á engan rétt á
sér. Raunveruleg hætta var á
ferðum og nú hefur það sem
óttast var orðið að veruleika.
Vonandi er það rétt sem sagt
hefur verið að áhrifin verði
ekki jafn mikil og óttast var
þegar staðan var metin fyrir
nokkrum mánuðum. Engu að
síður er augljóst að áhrifin
verða mikil og tilfinnanleg, að
minnsta kosti til skamms tíma.
Hvort áhrifin á efnahagslífið
verða neikvæð til lengri tíma
ræðst ekki síst af því sem ger-
ist við samningaborðið, hvort
að þeir sem þar sitja finna nú
til ábyrgðar sinnar og semja
hratt og af skynsemi eða hvort
þeir halda sig við óraunsæjar
kröfur sem draga munu efna-
hagslífið í dýpri lægð en óhjá-
kvæmilegt er.
Ábyrgð þeirra sem
sitja við samninga-
borðið er mikil}
Váleg tíðindi
Mike Pence,varaforseti
Bandaríkjanna, til-
kynnti í vikunni að
Bandaríkjastjórn
hygðist senda
mannað geimfar
aftur til tunglsins innan næstu
fimm ára. Nái áætlanir Banda-
ríkjamanna fram að ganga
munu menn aftur ganga á
tunglinu árið 2024, en þá verða
55 ár frá því að Armstrong
steig þar fyrstu skrefin. Þá
kom fram í orðum Pence að í
leiðangrinum yrði fyrsta konan
til þess að ganga á tunglinu en
þeir tólf sem hingað til hafa
stigið fæti á tunglið, og gerðu
það á árabilinu frá 1969 til
1972, hafa allir verið karlar.
Það segir sitt um hvílíkt af-
rek það var að lenda mönn-
uðum geimförum ítrekað á
tunglinu fyrir um hálfri öld að
nú skuli þurfa fimm ára und-
irbúning að slíkri
ferð. Og að áformin
þyki metnaðarfull.
Af orðum Pence
mátti skilja að
hann liti svo á að
Bandaríkjamenn
væru í kappi við bæði Rússa og
Kínverja um að ná þessum
áfanga. Það er þó ef til vill orð-
um aukið þar sem Rússar hafa
ekki sett sér opinbert markmið
um að senda mann til tunglsins
og Kínverjar gera ekki ráð fyr-
ir að ná þeim áfanga fyrr en ár-
ið 2030 eða svo.
Yfirlýsing Pence sýnir
glöggt að stjórnvöld í Wash-
ington ætla sér ekki að missa
niður forystu Bandaríkjanna í
könnun geimsins. Þá er athygl-
isvert að þau leggi nú áherslu á
að kanna betur okkar næsta
nágranna og fylgihnött, í stað
þess að einblína á fjarlægari af-
kima sólkerfisins.
Þrátt fyrir marga
leiðangra þykir
tunglið ekki
fullkannað }
Aftur til tunglsins
E
ins og gefur að skilja hefur gjald-
þrot WOW air áhrif á líf margra.
Gjaldþrot fyrirtækja eru alltaf
sársaukafull fyrir þá sem eiga
hlut að máli – ekki aðeins fyrir
eigendur og lánardrottna heldur ekki síður fyr-
ir starfsmenn og fjölskyldur þeirra. Þegar um-
svifamikið og stórt fyrirtæki líkt og WOW fer í
þrot snertir það svo gott sem allt þjóðarbúið
um stundarsakir. Þótt gjaldþrot WOW hafi
tímabundin áhrif á íslenskt þjóðarbú er hug-
urinn fyrst og síðast hjá þeim sem nú hafa
misst vinnuna og þurfa að takast á við nýjar
áskoranir.
Eðli málsins samkvæmt var töluvert rætt
um endalok WOW á samfélagsmiðlum. Þar var
áberandi söknuður og sorg þeirra starfsmanna
sem áttu hlut að máli, baráttukveðjur til þeirra
frá öðrum og þannig mætti áfram telja. Aðrir
höfðu uppi miklar yfirlýsingar og fyrrverandi borg-
arfulltrúi VG sagðist ekki hafa neina samúð með mönnum
sem hefðu ótakmarkaða möguleika á að ógna stöðugleika
og velferð okkar hinna. Í frekari umræðu sagði hún að
flugfélagið hefði þurfti „sanngjörn verð sem standa undir
sjálfbærum rekstri“ og vísaði þar til þess að fargjöld fé-
lagsins hefðu verið of lág (undirboð).
Stjórnmálamenn þurfa ekki að fella neina dóma um
rekstur einstakra fyrirtækja – hinn frjálsi markaður sér
um það; hann refsar bæði þeim sem verðleggja sig of lágt
og þeim sem verðleggja sig of hátt. Markaðurinn verð-
launar aftur á móti þá sem finna jafnvægið þarna á milli
samhliða því að bjóða upp á góða og áreiðanlega þjónustu.
Það má að vissu leyti heimfæra þetta upp á
stjórnmálin. Aftur og ítrekað hafa komið fram
á sviðið stjórnmálamenn sem lofa alls konar
þjónustu og það gjaldfrjálst (undirboð) vitandi
að það er og getur aldrei verið raunhæft loforð.
Gott dæmi um þetta eru loforð vinstrimanna í
Reykjavík um gjaldfrjálsa leikskóla. Með und-
irboði á opinberri þjónustu hafa stjórn-
málamenn komist til valda með svo gott sem
„ótakmarkaða möguleika á að ógna stöð-
ugleika og velferð okkar hinna“. Spyrjið bara
foreldra ungra barna í Reykjavík.
Sem fyrr segir refsar hinn frjálsi markaður
þeim sem stunda undirboð, bjóða upp á lélega
þjónustu og svo framvegis. Það gerist hratt og
markaðurinn fellir sína dóma á hverjum degi.
Svo vikið sé stuttlega aftur að flugrekstri þá
stefnir í að yfir 25 flugfélög fljúgi hingað til
lands í sumar. Á skömmum tíma nær mark-
aðurinn jafnvægi og þeir sem bjóða upp á áreiðanlega
þjónustu á réttu verði standa eftir og eiga vonandi eftir að
blómstra. Enginn getur ákveðið hverjir það verða nema
frjáls markaður.
Það er hins vegar enginn nema skattgreiðendur sem
situr uppi með lélegan rekstur hins opinbera. Það reynist
oft erfitt fyrir kjósendur að refsa stjórnmálamönnum sem
stunda undirboð, því þeir geta alltaf rétt reikninginn af
með aukinni skattheimtu eða aukinni skuldasöfnun hins
opinbera.
Áslaug Arna
Sigurbjörns-
dóttir
Pistill
Undirboð stjórnmálamanna
Höfundur er formaður utanríkismálanefndar og ritari
Sjálfstæðisflokksins. aslaugs@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Guðrún Erlingsdóttir
ge@mbl.is
Ný lög um framkvæmda-vald og stjórnsýslu rík-isins í héraði tóku gildi 1.janúar 2015. Við það
fækkaði sýslumannsembættum í 9 úr
24. Lagt var upp með að breyting-
arnar myndu ekki leiða til uppsagna
starfsfólks.
Bæjarráð Vestmannaeyja hefur
lýst yfir áhyggjum af hugsanlega
skertri þjónustu vegna tilfærslu
sýslumannsins í Vestmannaeyjum til
sýslumannaráðs. Bæjarráð lítur
fækkun opinberra starfa alvarlegum
augum og skorar á dómsmálaráð-
herra að endurskoða ákvörðunina,
setja á stofn stöðu löglærðs sérfræð-
ings við embættið þar til að staða
sýslumanns hefur verið auglýst á ný
og efla embættið með nýjum verk-
efnum.
„Sýslumaðurinn í Vestmanna-
eyjum starfar tímabundið hjá sýslu-
mannaráði og það hefur engin
ákvörðun verið tekin um framhaldið.
Það er skiljanlegt að Eyjamönnum
bregði í brún þegar störf eru flutt
þaðan en það þarf ekki að þýða
skerta þjónustu. Löglærði fulltrúinn í
Eyjum hefur nú fimm sérfræðinga að
sýslumanni meðtöldum sér til full-
tingis hjá embættinu á Suðurlandi,“
segir Kristín Þórðardóttir, sýslumað-
ur á Suðurlandi, og bætir við að nýta
eigi gott húsnæði, frábært starfsfólk
og þekkingu betur en nú sé gert. Hún
hafi unnið að því að finna ný verkefni
fyrir embættið í Eyjum og muni
halda því áfram. Í hennar huga skipti
ekki máli hvert starfsheitið sé. Aðal-
málið sé að fá fleiri störf hjá embætt-
unum á landsbyggðinni.
Samkvæmt upplýsingum frá
sýslumannsembættinu á Vesturlandi
hefur einum löglærðum fulltrúa verið
sagt upp og fjórum einstaklingum
sem voru í þremur stöðugildum frá
því að nýtt sýslumannsembætti á
Vesturlandi var stofnað.
Bæjarráð Fjarðabyggðar fól
bæjarstjóra að funda með dóms-
málaráðherra vegna lækkunar
starfshlutfalla hjá sýslumannsemb-
ættinu á Austurlandi, og ítreka að
verkefni verði færð til sýslumanns-
embættanna á landsbyggðinni
Að sögn Lárusar Bjarnasonar,
sýslumanns á Austurlandi, þurfti að
segja upp starfshlutfalli allra starfs-
manna um 10% auk þess sem tveir
starfsmenn hafi lækkað í 50% starf.
Með slíkum niðurskurði verði ekki
hjá því komist að þjónusta skerðist.
Lárus segir niðurskurðinn vera af-
leiðingu halla sem fylgdi með samein-
ingu sýslumannsembætta 2015.
Hann segir að embættin verði að fá
tækifæri til þess að hagræða hjá sér,
fá ný verkefni og aðlaga sig að raf-
rænum nútíma.
Fundur hefur verið boðaður í
stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd á
mánudag þar sem úttekt Ríkis-
endurskoðunar á sameiningu sýslu-
mannsembætta verður til umræðu.
Sigríður Andersen, fyrrverandi
dómsmálaráðherra, hafði boðað
breytingar á lögum um fram-
kvæmdavald og stjórnsýslu rík-
isins í héraði sem kveða á um
heimild ráðherra til að skipa
sama sýslumann yfir fleiri emb-
ætti til allt að fimm ára í senn.
Sú breyting væri liður í því að
bæta rekstrargrundvöll
sýslumannsembætt-
anna. Þórdís Kolbrún
Reykfjörð Gylfadóttir
dómsmálaráðherra
segir að ekki hafi verið
tekin endanleg
ákvörðun um hvort og
þá hvenær þetta frum-
varp verði lagt fram á
Alþingi.
Störfum fækkaði
í kjölfar sameininga
Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfa-
dóttir dómsmálaráðherra segir
að greiningarvinna fari fram í
dómsmálaráðuneytinu ásamt
sýslumannaráði og fjármála-
ráðuneytinu með það fyrir aug-
um að greina rekstur allra
sýslumannsembætta landsins,
leita tækifæra til rafrænnar
þjónustu og fleira sem miði að
skilvirkari rekstri allra emb-
ætta sýslumanns. Brýnt sé
að skapa embættunum full-
nægjandi rekstrargrundvöll
til að sinna lögmætum verk-
efnum og um leið að bæta
þjónustu og afköst embætt-
anna. Þórdís segir að
viðleitni dómsmála-
ráðuneytisins til
þess að fá önnur
ráðuneyti til þess
að fela sýslu-
mannsembætt-
unum aukin verk-
efni hafi ekki
skilað árangri.
Leita að
tækifærum
SÝSLUMANNSEMBÆTTIN
Þórdís Kolbrún
Reykfjörð Gylfadóttir
Morgunblaðið/Ómar
Stöðutákn Sameiningu sýslumannsembætta árið 2015 fylgdi í sumum
tilfellum halli sem leitt hefur til uppsagna og minni starfshlutfalla.