Morgunblaðið - 30.03.2019, Blaðsíða 22

22 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. MARS 2019
69.800.000,-
Fjölbýli 4ra herb - 143 m2 bílastæði laus strax
Langalína 20, 210 Garðabær
Glæsileg 4ra herb. íbúð á jarðhæð í nýlega byggðu lyftuhúsi. Mjög
gott aðgengi er að íbúðinni sem og bílastæði og geymslu sem henni
fylgja. Nánari uppl. veitir Ólafur lögg. fasteignasali s. 865-8515
✆ 585 8800
Áratuga reynsla og þekking í fasteignaviðskiptum
Kringlunni 4-6 | 103 Reykjavík | híbýli.is
77.900.000,-
Endurnýjuð efri sérhæð - 161,9 m2
Glæsileg og mikið endurnýjuð efri sérhæð ásamt bílskúr í Vesturbæ
Reykjavíkur. Frábær staðsetning, stutt í skóla og leikskóla. Háskólinn í
næsta nágrenni og miðborgin í göngufæri.
Hjarðarhagi 33, 107 Reykjavík
64.900.000,-
Fjölbýli 3ja-4ra herb. 133,3 m2 laus strax
Afar falleg og björt íbúð á 1. hæð í vönduðu og eftirsóttu fjölbýlishúsi
fyrir 55 ára og eldri. Að auki er 11,5 m2 flísalögð, yfirbyggð og
upphituð verönd til suð- vesturs, íbúðin er því samtals um145m2
Sléttuvegur 15, 103 Reykjavík
Ingibjörg Þórðardóttir löggiltur fasteignasali s. 864 8800
Þórður S. Ólafsson löggiltur fasteignasali
Ólafur Már Ólafsson löggiltur fasteignasali s. 865 8515
Opið hús
mánud. 1. apríl
17:00 til 17:30
Grenimelur 29, 107 Reykjavík
Mikið endurnýjuð hæð, 99 m2
Falleg og mikið endurnýjuð 3ja herbergja hæð í þríbýlishúsi við
Grenimel. Þvottahús innan íbúðar.
55.900.000,-
Opið hús
miðvikud. 3. apríl
17:00 til 17:30
Samanburðarmálfræðingar í byrjun 19. aldar, t.d. Rasmus Raskog Jacob Grimm, voru að sjálfsögðu gagnkunnugir ger-mönskum málum og þar skipaði íslensk tunga öndvegi. Þeirkunnu grísku og latínu, eins og allir lærðir menn á þeim tíma,
og auk þess rómönsk mál og slavnesk, en þeir bjuggu ekki yfir vitn-
eskju um öll indóevrópsk mál. Þegar leið á 19. öldina varð kunnátta í
sanskrít, forntungu Indlands, algengari á Vesturlöndum, sem og þekk-
ing á avestísku, sem spámaðurinn Zaraþústra orti sálma sína á, og
frændtungu hennar, fornpersnesku, sem Persakonungar létu færa í
letur.
Allra elstu heimildirnar um indóevrópsk mál voru þó ekki uppgötv-
aðar fyrr en á 20. öld. Elsta indóevrópska málið sem heimildir eru um
er hettitíska. Hún var töluð á miðju öðru árþúsundi f. Kr. í ríki Hettíta
í Litlu-Asíu (nú Tyrklandi).
Megnið af textum á hettit-
ísku er frá 16.-13. öld f. Kr.;
þeir eru ritaðir á leirtöflur
með letri sem nefnist fleyg-
rúnir. Eftir að ríki Hettíta
leið undir lok féll menning
þeirra í gleymsku þar til
fornleifafræðingar fundu leirtöflurnar í byrjun 20. aldar. Í fyrstu stóðu
fræðimenn á gati yfir þessum dularfullu textum en árið 1915 tókst
tékkneska Austurlandafræðingnum Bedrich Hrozný að ráða leynd-
ardóma þeirra. Hann komst þá að því á þeir voru ritaðir á áður
óþekktu indóevrópsku máli sem kallað er hettitíska.
Elstu heimildir um grísku voru lengi vel taldar vera Hómerskviður,
Ilíonskviða og Ódysseifskviða, frá 8. öld f. Kr. Það var ekki fyrr en eftir
miðja 20. öld að í ljós kom að til voru miklu eldri textar á afbrigði af
grísku sem kallast mýkenska; þessir textar eru frá 14.-12. öld f. Kr. og
fundust á leirtöflum á Pelopsskaga á suðurhluta Grikklands, á eyjunni
Krít og víðar á grísku menningarsvæði. Mýkensku textarnir eru rit-
aðir með letri sem nefnist línuletur B og var fræðimönnum lengi alger
ráðgáta. Gátan var loks ráðin árið 1952 og sá sem það gerði var enski
arkitektinn og tungumálagarpurinn Michael Ventris. Öfugt við hettit-
ísku fleygrúnirnar, sem fólu áður óþekkt tungumál, var mýkenska
línuletrið notað til að rita grísku, býsna fornlega að vísu, en í öllum að-
alatriðum svipaða þeirri grísku sem er kunn frá fyrsta árþúsundi f. Kr.
Hettitíska og mýkensk gríska, báðar frá öðru árþúsundi f. Kr., sýna
merki um sérstaka þróun sem hefur orðið í þessum tilteknu tungu-
málum. Þótt bæði málin séu fornleg eru þau ekki indóevrópska frum-
málið sjálft – fjarri því. Út frá þeim hugmyndum sem fræðimenn gera
sér um þróun tungumála verður að miða við nokkur þúsund ár til að
sérkenni hetttítísku og mýkensku hefðu getað komið fram. Því er ekki
óvarlegt að ætla að það hafi tekið þessi mál tvö til þrjú þúsund ár að
þróast á þann hátt sem þau gerðu. Þannig má áætla að frumindóevr-
ópska hafi verið töluð í kringum 4000-3500 f. Kr., fyrir meira en 5500
árum.
Elstu málin
Tungutak
Þórhallur Eyþórsson
tolli@hi.is
Baráttan um yfirráð Íslendinga yfir auðlindumhafsins í kringum landið stóð í um aldarfjórðung.Hún var háð á mörgum vígstöðvum, bæði á haf-inu, á milli íslenzkra varðskipa og brezka flotans
og á pólitískum vettvangi, innanlands og utan. Þeirri bar-
áttu lauk með íslenzkum sigri 1. desember 1976.
Smátt og smátt hefur verið að koma í ljós, að hafin er ný
barátta um íslenzkar auðlindir, sem að þessu sinni beinist
að orku fallvatnanna en einnig að hluta til að náttúru lands-
ins.
Í fyrradag birtist hér í blaðinu grein eftir Tómas Inga
Olrich, fyrrverandi alþingismann og ráðherra Sjálfstæð-
isflokksins, þar sem hann afhjúpar mótsagnirnar í mál-
flutningi þeirra, sem nú sitja í þingflokki Sjálfstæðisflokks-
ins og í ríkisstjórn á vegum flokksins, vegna Orkupakka 3
frá ESB. Í grein þessari vitnar Tómas til sameiginlegrar
yfirlýsingar utanríkisráðherra Íslands og framkvæmda-
stjóra orkumála í framkvæmdastjórn
ESB og segir síðan:
„… ákvörðunarvald um orkumál-
efni, sem ná yfir landamæri, verður
samkvæmt Evrópurétti og á EES-
svæðinu hýst í eftirlitsstofnun EFTA
að því er Ísland varðar. Án þess að ég geri lítið úr eftirlits-
stofnun EFTA, heyrir hún ekki undir íslenzk stjórnvöld. Í
deilunni um IceSave komst þessi eftirlitsstofnun að þeirri
niðurstöðu að Íslendingar hefðu brotið lög með því að neita
að láta íslenzka skattgreiðendur borga skuldir einkabanka.
Hún fór í mál við Ísland og tapaði.“
Tómas sýnir síðan með skýrum hætti fram á, að í þessari
sömu yfirlýsingu séu utanríkisráðherra og framkvæmda-
stjóri orkumála ESB í mótsögn við sjálfa sig, þegar …:
„Sú fyrri segir, að málefni er varði sæstreng og tengingu
orkumannvirkja yfir landamæri falli undir Eftirlitsstofnun
EFTA (ESA). Sú stofnun er óháð ráðherravaldi á Íslandi.
Seinni fullyrðingin segir að „ákvörðunarvald um rafork-
ustrengi milli Íslands og innri raforkumarkaðar ESB liggi
alfarið hjá íslenzkum stjórnvöldum“ … Þessi málflutningur
allur nálgast það sem Grikkir kölluðu til forna kakófóníu en
Jóhann S. Hannesson heitinn nefndi óhljóm.“
Það verður fróðlegt að fylgjast með því, hvort einhver
þingmaður tekur sér fyrir hendur að ræða þessar mótsagn-
ir við viðkomandi ráðherra!
Í umsögn Heimssýnar, hreyfingar sjálfstæðissinna í
Evrópumálum, um fyrirætlanir stjórnarflokkanna um að
samþykkja Orkupakka 3 segir:
„Í orkulagabálki Evrópusambandsins, sem fyrr er
nefndur, er meðal annars gert ráð fyrir valdaframsali í
orkumálum Íslands til erlends ríkjasambands. Valdmörk
hinna erlendu aðila (landsreglara og orkustofu Evrópu-
sambandsins (e. ACER)) eru umdeild og ekki verður annað
séð en að hinn erlendi aðili, þ.e. Evrópusambandið, eigi
sjálft að dæma um þau. Það er afar óvíst með hvaða hætti
þessir erlendu aðilar munu fara með vald sitt og nánast víst
að hagsmunir Íslendinga munu ekki sitja í fyrirrúmi,
stangist þeir á við hagsmuni annarra aðila, sem meira vægi
hafa innan sambandsins.
Vart verður annað séð en að fyrrgreint valdaframsal
brjóti í bága við stjórnarskrá Íslands.“
En það eru fleiri sem sækjast eftir því að ná tang-
arhaldi á orku fallvatnanna á Íslandi. Hinn 8. október sl.
birti Ketill Sigurjónsson á bloggi sínu (sem sjá má á
mbl.is, netútgáfu Morgunblaðsins) athyglisverða grein,
þar sem hann sagði:
„Frá því í vor hefur 12,7% hluti í HS Orku verið til sölu.
Sá sem vill selja er íslenzkur fjárfestingarsjóður sem kall-
ast ORK, en hann er í eigu nokkurra íslenzkra lífeyr-
issjóða og fleiri sk. fagfjárfesta. Og nú
berast fréttir um að búið sé að selja
þessa eign ORK. Kaupandinn er sagð-
ur vera svissneskt félag, DC Rene-
wable Energy, sem er nátengt brezku
félagi, sem vill leggja rafmagnskapal
milli Bretlands og Íslands.“
Það brezka félag heitir Atlantic SuperConnection og
gumar af nánu sambandi við íslenzka ráðherra.
Og þar með er ekki öll sagan sögð. Í fréttum RÚV fyrir
skömmu sagði:
„Ástralski innviðafjárfestingarsjóðurinn Macquarie In-
frastructure and Real Assets (MIRA) hefur samþykkt
kaup á 53,9 prósenta hlut í HS Orku. Fyrirtækið er dótt-
urfyrirtæki fjárfestingabankans Macquarie Group Limi-
ted, sem er til rannsóknar í Þýzkalandi fyrir aðild að
skattsvikum.“
En þar með er ekki öll sagan sögð. Jarðakaup erlendra
auðmanna á Íslandi hafa vakið spurningar. Í sumum til-
vikum kunna þau að vera saklaus en vísbendingar eru um
að svo sé ekki í öllum tilvikum. Smávirkjanir lúta ekki
sömu ströngu reglum og stærri virkjanir. Vísbendingar
eru um að einn og sami aðili kunni að vera að kaupa eða
leita eftir að kaupa virkjunarrétt fyrir smávirkjanir af
þessum nýju jarðaeigendum á Íslandi (einn þeirra var að
flytja lögheimili sitt til Mónakó til að losna undan skött-
um).
Ef fiskimiðin við Ísland væru í einkaeign en ekki sam-
eign þjóðarinnar eru þessi umsvif tengd orkuauðlind okk-
ar sambærileg við það, að erlend fyrirtæki, með hulin
markmið, væru að kaupa upp afmarkaða hluta þeirra og
þá áreiðanlega öðrum til hagsbóta en því fólki, sem hér
býr.
Hvernig stendur á því að íslenzk stjórnvöld láta þessa
þróun á eignarhaldi á HS Orku afskiptalausa?
Hvernig stendur á því að Alþingi og ríkisstjórn virðast
ekki einu sinni taka eftir því sem er að gerast á þessum
vettvangi?
Er til of mikils mælzt að einhver þingmaður á Alþingi
Íslendinga láti sig þessi mál varða og spyrji spurninga?
Sótt að auðlindum
Íslands úr mörgum áttum
Af hverju þetta af-
skiptaleysi stjórnvalda?
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is
Hvar er fátækt fólk best komið?spyr John Rawls. Berum sam-
an Jamaíku og Singapúr. Bæði lönd-
in eru eyjar í hitabeltinu og fyrrver-
andi nýlendur Breta. Jamaíka
öðlaðist sjálfstæði árið 1962, en
Singapúr var nauðugt rekið úr Mal-
asíu árið 1965. Þá voru þjóðartekjur
á mann örlitlu hærri á Jamaíku en í
Singapúr. En atvinnulíf óx hratt
næstu áratugi í Singapúr og lítið
sem ekkert á Jamaíku. Árið 2017 var
svo komið, að þjóðartekjur á mann
voru tíu sinnum hærri í Singapúr en
á Jamaíka. Tífaldar!
Skýringin á velgengni Singapúr
er einföld. Hagkerfið er eitt hið
frjálsasta í heimi. Jafnframt stuðla
siðir og venjur íbúanna, sem lang-
flestir eru kínverskrar ættar, að ver-
aldlegri velgengni. Lögð er áhersla á
fjölskyldugildi, iðjusemi, sparsemi
og hagnýta menntun. Það er eins og
íbúarnir hafi allir tileinkað sér boð-
skapinn í frægri bók Samuels Smil-
es, Hjálpaðu þér sjálfur (sem kom út
á íslensku 1892 og hafði holl áhrif á
margt framgjarnt æskufólk). Að
sama skapi eru til menningarlegar
skýringar á gengisleysi Jamaíkubúa.
Þar var stundað þrælahald fram á
nítjándu öld, en við það hljóp óáran í
mannfólkið. Þjóðskipulagið einkenn-
ist af sundurleitni og óróa, en ekki
sömu samleitni, samheldni og sjálfs-
aga og í Singapúr.
Aðalatriðið er þó, að á Jamaíku er
hagkerfið ófrjálst. Sósíalistar
hrepptu völd á áttunda áratug og
héldu þeim lengi. Þeir hnepptu
íbúana í ósýnilega skriffinnsku-
fjötra. Afar erfitt er að stofna og
reka fyrirtæki á þessu eylandi. Fjár-
magn er illa skilgreint og lítt hreyf-
anlegt. Frumkvöðlar eru lítils metn-
ir. Talið er, að rösklega helmingur af
hugsanlegum arði þeirra hverfi í fyr-
irhöfn við að fylgja flóknum skatta-
reglum. Kostnaður við að skrá fast-
eignir á Jamaíka er að meðaltali um
13,5% af virði þeirra, en í Bandaríkj-
unum er sambærileg tala 0,5%. Í
Singapúr er fjármagn hins vegar
kvikt og vex eðlilega. Þar er fátækt
því orðin undantekning, ekki regla.
Á Jamaíku er þessu öfugt farið.
Athugasemdir og leiðréttingar vel þegnar
Hannes H. Gissurarson
hannesgi@hi.is
Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð
Tvær eyjar
í hitabeltinu