Skessuhorn - 21.12.2004, Side 34

34
ÞRIÐTUDAGUR 21. DESEMBER 2004
dal,S9Unuw
Skipstjóri, veiðikló og vísindamaður:
Kúnstin er að finna út hversu stíft má sækja í stofiiana
-segir Viðar Karlsson, skipstjóri á Akranesi til 45 ára
Heima í stofu. Á myndinni til hliðar, sem Bjarni Þór Bjarnason málaði og HB færði Viðari á 60 ára afmæli hans, eru þeir bátar sem hann hefur
stýrt fyrir fyrirtækið í gegnum tíðina.
Það er gamalt en sígilt mál-
tæki sem segir að þeir fiska sem
róa. Sjómenn og skipstjórn-
endur sem hafa atvinnu af út-
ræði og fiskveiðum í þeim til-
gangi að færa björg í bú þjóð-
arinnar eru tvímælalaust þeir
menn sem skipa mikilvægustu
starfsstétt okkar Islendinga. Er
svo enn og verður áfram þrátt
fyrir að sumir vilji tala upp
ýmsar aðrar atvinnugreinar
jafnvel á kostnað fiskveiða. Á
herðum skipstjóra íslenskra
skipa hvílir mikil ábyrgð og
vafalítið meiri en við flestir
landkrabbarnir gerum okkur
grein fyrir. Hvað á undan er
gengið, þegar drekkhlaðinn
togari eða fulllestað nótaskip
leggur að bryggju í heimahöfn,
geta fæstir sem ekki þekkja til
sjómennsku gert sér í hugar-
lund. Skipstjórar þurfa stöðugt
að taka fullt tillit til veðurað-
stæðna til að tryggja öryggi
skipverja en á sama tíma leggur
útgerðin þeim á herðar þá
ábyrgð að afla uppí settar
veiðiheimildir, gæta að verð-
mætum sem felast í skipi og
veiðarfærum en færa jafnframt
að landi sem verðmestan afla.
En það er fleira sem góður
skipstjóri þarf að kunna skil á.
Hann þarf meðal annars að
vera vísindamaður og bera gott
skynbragð á hvernig fiskurinn í
hafinu hugsar og hagar sér út
frá breytingum í náttúrunni,
fæðu, hitastigi, straumum og
ýmsu öðru. Sá einstaklingur á
sjó hér við land sem talinn er
hafa hvað mesta innsýn í nóta-
veiðar er Viðar Karlsson, skip-
stjóri á Akranesi. Viðar hefur
stundað sjómennsku frá blautu
barnsbeini og ferið farsæll
skipstjóri í áratugi, síðast á
nótaskipinu Víkingi AK, skipi
HB Granda. Viðar er nú að
nálgast sjötugt og hefur frá síð-
asta ári ekki verið í fullu starfi
heldur leyst af á gamla skipinu
sínu. Blaðamaður Skessuhorns
hitti Viðar að máli part úr degi
fyrir skömmu og spurði hann
út í skipstjórnarstarfið og ekki
hvað síst þekkinguna sem far-
sæll veiðimaður þarf að búa
yfir.
Á sjó frá
unglingsaldri
Viðar er veiðimaður frá
barnæsku og segist hafa haft
veiðibakteríuna í sér alla tíð.
„Eg var alinn upp við veiðar frá
því ég var krakki hvort sem það
var við bryggjuna í Vestmanna-
eyjum, í Kúðafljóti þegar ég
var í sveit í Álftaveri á sumrin
eða á skipum þegar ég hafði
aldur til að fara á sjó. Eg er
veiðimaður í eðlinu og þar að
auki alinn upp við veiðar.“ For-
eldrar Viðars, sem nú eru bæði
látin, hétu Sigríður Sóley
Sveinsdóttir og Karl Oskar
Guðmundsson, skipstjóri.
Fyrstu 11 ár ævinnar bjó Viðar
í Vestmannaeyjum á vetrum en
var sendur í sveitina öll sumur
frá barnæsku, með fyrstu ferð
Skaftafellsins á vorin og heim
með síðustu ferð á haustin.
Þegar hann var 12 ára fluttust
foreldrar hans í Mosfellssveit-
ina og síðar til Reykjavíkur.
Hann segist fljótt sem ungling-
ur hafa farið að stunda sjóinn
og fór fyrsta skipti á síld frá
Akranesi 14 ára gamall á vél-
bátnum Þorsteini. „Þorsteinn
var keyrður niður síðla sumars
1949 þegar við vorum á veið-
um á Þistilfirðinum. Þannig
var nú byrjunin hjá mér til
sjós,“ segir Viðar aðspurður
um fyrstu sjómannsreynsluna.
En hann lætur ekki staðar
numið þrátt fýrir þá reynslu.
„Eftir að ég útskrifast úr Sjó-
mannaskólanum árið 1959 kem
ég hingað á Akranes og var
fyrst stýrimaður í þrjá mánuði
hjá föður mínum sem var skip-
stjóri á bát hér. Haustið sama
ár er ég síðan ráðinn skipstjóri
á vélbátinn Reyni sem Harald-
ur Böðvarsson átti. Eg var til
ársins 1968 hjá HB en þá var
ég lánaður um borð í Víking á
síld og var þar eitt haust, árið
sem síldin hvarf af Rauða torg-
inu, þannig að þeirri útgerð var
sjálfhætt. Fór eftir þetta á Osk-
ar Magnússon sem Þórður
Oskarsson gerði út hér.“
Persónulegra áður
Viðar segir að þegar hann
hafi byrjað hjá Haraldi Böðv-
arssyni & Co hafi það verið
Sturlaugur H Böðvarsson sem
réði hann. Hann hefur hlýjar
minningar um Sturlaug.
„Hann var einstaklega ljúfur
maður og elskulegur og það
var gott að koma til starfa hjá
honum. Ég átti einnig mikil
viðskipti við Harald Böðvars-
son og reyndist það mér mjög
lærdómsríkt. Þegar við urðum
ósammála um eitthvað eða
þegar eitthvað bjátaði á, þá var
maður kallaður inn til Harald-
ar. Hann hafði þá einstöku
hæfileika að kunna að hlusta.
Það var sest í stólana andspæn-
is hvor öðrum og ég fékk alltaf
tækifæri til að segja mína sögu
áður en hann útskýrði málið út
frá sínum sjónarhóli. Alltaf
endaði hann fundi okkar á að
segja; „Við finnum einhverja
lausn á þessu,“ sem hann og
gerði. Þetta kenndi mér meðal
annars að mæta alltaf vel und-
irbúinn til að skýra mál mitt,
beita rökfræði og ekki æða á-
fram í blindni.“
Viðar segir að á þessum tíma
hafi verið hægt að nálgast
fýrsta og æðsta stjórnandann í
fyrirtækinu beint en slíkt sé nú
að breytast. „I dag eru útgerð-
arfýrirtækin svo stór að það er
ekki með sama hætti hægt að
komast milliliðalaust að kjarna
málsins, til þeirra sem í raun
ráða og taka ákvarðanir." Þarna
er Viðar að dreypa á þeim
breytingum sem eru að verða á
íslenskum útgerðarfyrirtækj-
um, hvort heldur sem er hér
eða annarsstaðar; fyrirtækin
stækka og eðli þeirra breytist
um leið þannig að þetta per-
sónulega umhverfi sem útgerð-
armenn fyrri tíma, máttar-
stólparnir í samfélögunum á
hverjum stað sköpuðu, er að
hverfa. „Eðli vinnunar er að
breytast. Sjómenn eru ekki
lengur eins nátengdir eigend-
unum og áður og fýrr á tímum
hugsuðu menn nánast í buddu
útgerðarmannsins, en í dag eru
allir sem pínulítill hluti af risa-
stórri heild.“
Enginn trúði að
síldin myndi hverfa
Talið berst til veiðanna á hafi
úti. Viðar segir að þegar hann
hafi verið að byrja sem skip-
stjóri hafi verið uppgangur á
öllurn sviðum veiða og vinnslu
og þá hafi verið gaman að vera
þátttakandi í ævintýrinu.
„Norsk-íslenska síldin var að
koma til baka, hún dugði í 7-8
ár, eða til 1967 þegar hún
hvarf. Þegar hún var sem mest
hér við land voru síldartorfurn-
ar t.d. á Rauða torginu svo
stórar að þær teygðu sig 100
kílómetra langt og um voru um
15 kílómetra breiðar. Þá hélt
maður að stofninn gæti ekki
hrunið með öllum þessum
fjölda fiska sem þarna var.
Samt voru þarna um 600 skip
að veiðum, að stærstum hluta
Rússar. Þó kom engu að síður í
ljós síðar að þarna höfðu ekki
verið veidd nema 10-15% af
fjöldanum úr þessum stofni. Á-
stæðan fyrir hruni hans var sú
að Normenn voru að veiða ör-
smáa síld inni á fjörðunum hjá
sér og átti það stóran þátt í að
hrigningarstofninn hrundi.“
Það er greinilegt að skipstjór-
inn Viðar Karlsson saknar
þessa tíma sem síldin, silfur
hafsins, var vaðandi í slíkum
torfum hér við land og það örl-
ar á söknuði þegar þessi upp-
grip eru rifjuð upp.
En hvað tók við eftir að
Norsk-íslenski stofninn hvarf?
„Við fórum til síldveiða í
Norðursjónum á sumrin og
fram á haust og veiddum þar
Norðursjávarsíldina. Þetta
reyndist vel í 7 ár en þá hvarf sá
stofn einnig. Eftir það var ég í
3 ár á kolmunnaveiðum við
Færeyjar eða þar til olíukrepp-
an stöðvaði hagkvæmni þeirra
veiða. Eftir það höfum við á